دانشنامه تاریخی
تئاتر یونانی یکی از بااهمیت‌ترین دستاوردهای فرهنگی و تاریخی یونان باستان است. تقریباً در قرن پنجم پیش از میلاد، بر اساس سنت‌های شفاهی و آیین‌هایی که به جشن‌های مربوط به خدای دیونیس مربوط می‌شد، ژانر تئاتری به وجود آمد که پایه‌گذار توسعه بعدی درام‌نویسی و هنر صحنه‌ای به طور کلی شد. تئاتر یونانی تأثیر عمیقی بر دوران‌ها و کشورهای بعدی گذاشته و بسیاری از اصول نمایش تئاتری را تعیین کرده است.
تئاتر یونانی از جشن‌های آیینی که به دیونیس — خدای شراب و شادی مربوط می‌شد، به وجود آمد. این جشن‌ها که به عنوان مسابقات دیونیس شناخته می‌شدند، شامل اجراهای گروهی، رقص و نمایش‌های مختلف تئاتری بودند. در ابتدا این‌گونه اجراها بیشتر موسیقایی و گروهی بودند، اما به تدریج با پیشرفت آن، بازیگرانی ظاهر شدند که شروع به ایفای نقش کردند و بدین ترتیب درام‌نویسی شکل گرفت.
تئاتر یونانی معماری خاصی داشت که شامل چندین عنصر اصلی بود. بخش‌های اصلی تئاتر عبارت بودند از: اوراکل، اسکنه، گوش و دوره (یا کوزنستروت). اوراکل فضای باز بود که تماشاگران در آن قرار می‌گرفتند. این فضا به شکل نیم‌دایره بود که acoustics خوبی را فراهم می‌کرد. اسکنه در پشت اوراکل قرار داشت و به عنوان صحنه برای بازیگران استفاده می‌شد.
علاوه بر این، برخی تئاترها دکوراسیون‌های خاص و مکانیزم‌هایی برای ایجاد جلوه‌ها داشتند — این نمونه‌های اولیه ماشین‌های تئاتری بودند، مانند مکانیسم مورد استفاده برای بالا بردن بازیگران به صحنه و ایجاد جلوه‌های بصری مختلف.
در تئاتر یونانی سه ژانر اصلی توسعه یافت: تراژدی، کمدی و بازی ساتیر. تراژدی معمولاً بر اساس داستان‌های اساطیری بنا شده و اغلب به موضوعاتی چون سرنوشت، شور و هیجان و ماهیت انسانی می‌پردازد. بنیان‌گذاران تراژدی شامل درام‌نویسانی چون آیسخولوس،Sophocles و اوریپید هستند.
در حالی که کمدی، به شدت، بیشتر روشن و کنایه‌آمیز بود و از عناصر سخره و انتقاد اجتماعی استفاده می‌کرد. آریستوفان را می‌توان یکی از مشهورترین نویسندگان کمدی‌های آن زمان دانست. بازی ساتیر عناصر کمدی و تراژدی را ترکیب کرده و اغلب به صورت نمایش‌های پارودیک بر اساس داستان‌های اساطیری بود.
تئاتر یونانی نقش مهمی در جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی زندگی ایفا می‌کرد. نمایش‌های تئاتری جزئی از جشن‌های عمومی و رویدادهای مدنی بودند. آنها نه تنها به عنوان سرگرمی، بلکه به عنوان راهی برای بحث در مورد مسائل و مشکلات جامعه خدمت می‌کردند. تماشاگران در تئاتر می‌توانستند با قهرمانان همدلی کنند و به تفکر درباره مسائل اخلاقی و فلسفی بپردازند.
میراث تئاتر یونانی همچنان زنده است و بر هنر صحنه‌ای مدرن تأثیر می‌گذارد. ژانرهای تئاتری که در یونان باستان توسعه یافتند، به نوعی سرنوشت تئاتر در روم و اروپا در قرون وسطی را تعیین کردند. تعدادی از تطابق‌ها و تفسیرهای تراژدی‌ها و کمدی‌های یونانی در تئاتر مدرن وجود دارد.
تئاترهای مدرن همچنان از اصولی که در تئاتر یونانی پایه‌گذاری شده‌اند استفاده می‌کنند: صحنه‌های باز، بازیگران گروهی و استفاده از نمادگرایی. همچنین در زمان ما، آثار نویسندگان باستانی یونان به صحنه می‌روند که حاکی از جهانی بودن و به‌روز بودن آنهاست.
تئاتر یونانی نه تنها منبع هنر سرگرمی، بلکه پدیده فرهنگی مهمی است که ردپای فراموش‌نشدنی در تاریخ بشر گذاشته است. این تئاتر به عنوان پایه‌ای برای بسیاری از سنت‌های تئاتری عمل کرده و به الهام‌بخشی برای نویسندگان و هنرمندان معاصر ادامه می‌دهد. مطالعه تاریخ آن به ما کمک می‌کند تا علاوه بر فهم بهتر توسعه تئاتر، ارزش‌ها و تصورات فرهنگی در جامعه یونان باستان را نیز بهتر درک کنیم.