دانشنامه تاریخی
اسپانیا یکی از مهم‌ترین کشورهای ادبیات جهانی است و میراث ادبی غنی‌ای دارد که شامل دوره‌ها و سبک‌های متنوعی می‌شود. آثار نویسندگان اسپانیایی بخشی مهم از فرهنگ جهانی بوده و هست و بر ادبیات کشورهای دیگر تأثیر گذاشته و جریان‌های هنری کلیدی را شکل داده‌اند. از دوره قرون وسطی تا دوران معاصر، ادبیات اسپانیایی ردپای غیرقابل‌انکاری در تاریخ باقی گذاشته و بسیاری از آثار هنوز هم مرتبط و معاصر هستند.
ادبیات اسپانیایی قرون وسطی شامل آثار بسیاری است که به لطف صومعه‌ها و کلیساها حفظ شده و همچنین میراث غنی از سنت‌های عربی، یهودی و مسیحی را به ارث برده است. یکی از مشهورترین آثار این دوره «کتاب ماجراهای السید» (El Cid) است، حماسه‌ای قرون وسطایی درباره زندگی رودریگو دیاز دی ویوار - شوالیه و فرمانده‌ای که به قهرمان ملی اسپانیا تبدیل شد. این اثر نه‌تنها به‌طور عمیق با تاریخ اسپانیا مرتبط است، بلکه ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی زمانه خود را نیز منعکس می‌کند.
اثر مهم دیگر «کتاب فضایل» (Libro de las Trescientas) است که توسط نویسنده‌ای با نام مستعار پدرو لورنزو در قرن چهاردهم نوشته شده است. این متن شامل مجموعه‌ای از داستان‌های موعظه‌ای است و منبع مهمی برای مطالعه ارزش‌های اخلاقی و اخلاقی آن زمان به شمار می‌رود.
دوره عصر طلایی ادبیات اسپانیا (قرن 16 و 17) بزرگ‌ترین شکوفایی فرهنگ اسپانیایی است. این زمانی است که ادبیات اسپانیایی به شناخت جهانی دست یافت و آثار نوشته‌شده در این دوره به‌عنوان کلاسیک ادبیات جهانی شناخته می‌شوند.
یکی از بزرگ‌ترین آثار عصر طلایی رمان «دن کیشوت» (Don Quijote) میگل د سروانتس است که در سال‌های 1605 و 1615 نوشته شده است. این رمان نه‌تنها اساس ادبیات غربی بوده، بلکه نماد مبارزه انسان با واقعیت و ایده‌آل‌ها نیز هست. داستان درباره یک نجیب‌زاده بی‌خبر به نام آلونزو کیخانو است که خود را به‌عنوان شوالیه دن کیشوت تصور می‌کند و همراه وفادارش سانچو پانزا، یک تمثیل از رؤیای انسانی، فضیلت و جنون است. سروانتس به‌طور عمیق و انتقادی به طبیعت انسان و نیز مسائل اجتماعی و فرهنگی زمان خود پرداخته است. «دن کیشوت» به یکی از مهم‌ترین آثار ادبیات جهانی تبدیل شد و تأثیر عمیقی بر توسعه رمان به‌عنوان یک ژانر داشت.
لوپه د وگا، یکی از معروف‌ترین نمایش‌نامه‌نویسان و شاعران عصر طلایی، آثار متعددی نوشته است که در میان آن‌ها «فونته اووه‌هونا» (Fuente Ovejuna) در سال 1619 نوشته شده است. این نمایش‌نامه بر اساس واقعیت‌های تاریخی، درباره شورش دهقانان علیه فئودال ظالم در یک روستای اسپانیایی است. مضمون مسئولیت جمعی و مبارزه برای عدالت، این نمایش‌نامه را در زمان ما نیز مرتبط می‌سازد. لوپه د وگا در خلق شخصیت‌های زنده و احساسی ماهر بود و نمایش‌نامه‌های او در صحنه‌های تئاترهای سراسر اروپا به‌طور گسترده‌ای اجرا می‌شد.
تیریسو د مولینا، همچنین نمایش‌نامه‌نویس عصر طلایی، با نمایش‌نامه خود «تارتوف» (El burlador de Sevilla) که در اوایل قرن هفدهم نوشته شد، مشهور شد. این کمدی درباره جنایت‌ها و فریب‌های یک نجیب‌زاده جوان به‌نام دون خوان، تأثیر زیادی بر توسعه ادبیات اروپا گذاشت. تارتوف شخصیتی است که بعدها در ادبیات فرانسه دوباره پردازش می‌شود و تصویر او به نماد فریب‌کاری و دوگانگی تبدیل می‌شود.
ادبیات اسپانیایی معاصر شامل جریانات و ژانرهای جدید بسیاری است که در قرن بیستم پدید آمدند، از جمله تأثیر مدرنیست‌های اروپایی، نمادگراها و سوررالیست‌ها. در این زمان نویسندگان اسپانیایی شروع به آزمایش با زبان و فرم کردند و شیوه‌های جدیدی برای بیان تجربیات انسانی و تضادهای اجتماعی پیدا کردند.
پابلو نرودا، شاعر شیلیایی که تأثیر زیادی بر ادبیات اسپانیایی زبان، از جمله در اسپانیا داشته است، نویسنده مجموعه مشهوری به‌نام «بیست شعر درباره عشق و یک آهنگ درباره اندوه» (Veinte Poemas de Amor y Una Canción Desesperada) است که نمونه‌ای از یک استاد شعر است که بر بسیاری از نویسندگان اسپانیایی تأثیرگذار بوده است. نرودا در ابتدا اسپانیایی نبود، اما آثار او در کشورهای اسپانیایی زبان پذیرفته شد و هنوز هم جزو برنامه درسی بسیاری از مدارس اسپانیایی است.
کارمن لافورت، نویسنده اسپانیایی که آثارش نمایان‌گر تنش‌های اجتماعی اسپانیای پس از جنگ است. رمان او «نفرت» (Nada) که در سال 1945 منتشر شد، اثری مهم است که زندگی یک زن را در شرایط سخت بارسلون پس از جنگ روشن می‌کند. لافورت اثر را به‌گونه‌ای خلق کرده که به یک نماد ادبی برای یک نسل از زنان اسپانیا تبدیل شده و واقعیت پس از جنگ اسپانیایی را از منظر تجربیات شخصی قهرمان توصیف می‌کند.
ماریو بارگاس یوسا، نویسنده پرویی و برنده جایزه نوبل نیز تأثیر زیادی بر ادبیات اسپانیایی گذاشته است. رمان او «شهر و سگ‌ها» (La ciudad y los perros) که در سال 1963 نوشته شد، به کلاسیک تبدیل شده و تأثیر آن در ادبیات اسپانیایی، از جمله در اسپانیا، احساس می‌شود. یوسا زندگی در یک مدرسه نظامی بسته را توصیف می‌کند و مشکلات اجتماعی و اخلاقی جامعه را به تصویر می‌کشد و مهارت او در خلق شخصیت‌ها و جزئیات داستان این اثر را تا به امروز مرتبط می‌سازد.
آثار ادبی اسپانیا همچنان بخشی مهم از فرهنگ جهانی باقی می‌مانند. از قرون وسطی تا دوران معاصر، از میگل د سروانتس تا کارمن لافورت، نویسندگان اسپانیایی آثاری خلق کرده‌اند که پایه‌گذار توسعه ادبیات در سراسر جهان بوده‌اند. کتاب‌ها، نمایش‌نامه‌ها و شعرهای این نویسندگان همچنان بر برداشت ما از طبیعت انسانی، درک تاریخ و شکل‌گیری ارزش‌های فرهنگی تأثیر می‌گذارند. ادبیات اسپانیایی با میراث غنی‌اش به الهام‌بخشیدن به خوانندگان و نویسندگان در سراسر جهان ادامه می‌دهد.