دانشنامه تاریخی
اسپانیا — کشوری غنی از تنوع فرهنگی است و وضعیت زبانی آن بازتابی از این تنوع می‌باشد. در سرزمین این کشور به جز زبان رسمی، یعنی اسپانیایی، زبان‌های دیگری نیز وجود دارد که هر یک نقش مهمی در زندگی فرهنگی مناطق مربوطه ایفا می‌کنند. ویژگی‌های زبانی اسپانیا ریشه‌های تاریخی عمیقی دارند و بر زندگی اجتماعی و روابط بین‌منطقه‌ای تأثیر می‌گذارند.
زبان اسپانیایی، یا کاستیلین، زبان رسمی کل کشور و پرگویش‌ترین زبان در سرزمین اسپانیا است. این زبان به گروه زبان‌های رومانی تعلق دارد و یکی از پرگفتارترین زبان‌ها در جهان است، زیرا نه تنها در اسپانیا بلکه در اکثر کشورهای آمریکای لاتین نیز صحبت می‌شود. در اسپانیا، زبان کاستیلین وسیله اصلی ارتباط، آموزش و ادارات دولتی است.
زبان کاستیلین نام خود را از منطقه کاستیل گرفته است، که در قرون وسطی یکی از پادشاهی‌های پیشرو در سرزمین اسپانیا بود. در دوران بازپس‌گیری، زمانی که مسیحیان با سلطه مسلمانان در شبه‌جزیره ایبری مبارزه می‌کردند، زبان کاستیلین به سرزمین‌های جدید گسترش یافت و این پایه‌گذار تسلط کنونی آن در اسپانیا شد.
علاوه بر کاستیلین، در اسپانیا چندین زبان منطقه‌ای وجود دارد که دارای وضعیت رسمی در جوامع خودمختار مربوطه هستند. این زبان‌ها ریشه‌های تاریخی عمیقی دارند و ویژگی‌های فرهنگی مناطق مختلف کشور را منعکس می‌کنند.
زبان کاتالانی به طور گسترده‌ای در جوامع خودمختار مانند کاتالونیا، والنسیا و جزایر بالئاری صحبت می‌شود. زبان کاتالانی شباهت زیادی به اسپانیایی دارد، اما دارای ویژگی‌های خاصی در دستور زبان و واژگان است. این زبان همچنین زبان رسمی در این مناطق در کنار اسپانیایی است و در آموزش، رسانه‌ها و اسناد رسمی استفاده می‌شود.
تاریخ زبان کاتالانی ارتباط نزدیکی با تاریخ کاتالونیا دارد، که مدت زیادی یک پادشاهی خودمختار بوده است. در قرن بیستم، زبان کاتالانی چندین دوره سرکوب را تجربه کرد، به ویژه در دوران دیکتاتوری فرانکو، زمانی که استفاده از آن محدود بود. اما با گذار اسپانیا به دموکراسی در اواخر دهه 1970، زبان کاتالانی دوباره رسمیت یافت و به طور فعال در زندگی عمومی و فرهنگی منطقه مورد استفاده قرار گرفت.
زبان باسکی، یا اوئسکارا، یکی از منحصربفردترین زبان‌ها در اروپا است، زیرا هیچ زبان خویشاوندی در جهان ندارد. این زبان در کشور باسک و در بخشی از سرزمین ناوارا استفاده می‌شود. زبان باسکی دارای وضعیت رسمی در جامعه خودمختار کشور باسک و در ناوارا است، جایی که در مدارس آموزش داده می‌شود و همچنین در حوزه‌های عمومی و فرهنگی استفاده می‌شود.
زبان باسکی تاریخ طولانی‌ای دارد و منشاء آن هنوز برای زبان‌شناسان معما باقی مانده است، چرا که هیچ ارتباط مشخصی با سایر گروه‌های زبانی ندارد. در گذشته، این زبان در آستانه انقراض بود، اما به لطف تلاش‌های جامعه باسکی و تغییرات سیاسی مرتبط با خودمختاری منطقه، زبان باسکی دچار احیا شده و امروزه به طور فعال در مکالمات و کارهای رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زبان گالیسی، که در گالیسی صحبت می‌شود، یکی از نزدیک‌ترین زبان‌ها به زبان پرتغالی است. در گالیسی، زبان گالیسی دارای وضعیت رسمی در کنار اسپانیایی است و به طور گسترده‌ای در آموزش، فرهنگ و رسانه‌ها استفاده می‌شود. گالیسی ریشه‌های قدیمی دارد و بخش مهمی از هویت فرهنگی این منطقه است.
زبان گالیسی به گویش‌های گالیسی-پرتغالی قرون وسطایی برمی‌گردد و در گذشته زبان رونق فرهنگی و ادبی این منطقه بود. استفاده مدرن از زبان گالیسی به طور فعال توسط مقامات منطقه‌ای حمایت می‌شود، اگرچه موقعیت آن به خاطر تأثیر زبان اسپانیایی در زندگی روزمره کمی تضعیف شده است.
زبان آران یک گویش از زبان کاتالانی است که در دره آران در کاتالونیا استفاده می‌شود. این زبان به عنوان زبان رسمی در کنار کاتالانی و اسپانیایی در این منطقه شناخته شده است. زبان آران در خانواده‌ها و همچنین در چندین نهاد دولتی و فرهنگی استفاده می‌شود.
اسپانیا به اصل تنوع فرهنگی و زبانی پایبند است و وجود زبان‌های مختلف در مناطق مختلف کشور را می‌پذیرد. قانون اساسی اسپانیا در سال 1978 حقوق استفاده از زبان‌های منطقه‌ای را در جوامع خودمختاری که در آن‌ها رایج هستند، تضمین می‌کند. این شامل حق آموزش به زبان‌های منطقه‌ای، استفاده از آن‌ها در امور اداری و قضایی و همچنین حفظ زندگی فرهنگی به این زبان‌ها می‌شود.
با این حال، با وجود شناسایی رسمی، استفاده از زبان‌های منطقه‌ای با مشکلات خاصی مواجه است. در برخی مناطق، درباره میزان استفاده از این زبان‌ها در زندگی عمومی و نظام آموزشی بحث وجود دارد. در حالی که در برخی نواحی، مانند کاتالونیا و کشور باسک، زبان‌های منطقه‌ای به طور فعال استفاده می‌شوند، در مکان‌های دیگر، مانند والنسیا، وضعیت کمی پیچیده‌تر است.
زبان اسپانیایی نقش بسیار بزرگی در خارج از اسپانیا دارد. این یکی از پراستفاده‌ترین زبان‌ها در جهان و زبان رسمی در بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین و همچنین در ایالات متحده است که تعداد اسپانیایی‌زبان‌ها در آن همچنان در حال رشد است. در اسپانیا، زبان اسپانیایی همچنین در سازمان‌های بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد و نقش مهمی در سیاست و اقتصاد جهانی ایفا می‌کند.
زبان اسپانیایی به عنوان زبان ارتباطی بین فرهنگ‌های مختلف عمل می‌کند و به عنوان یک پیوند میان افرادی که به زبان‌های مختلف صحبت می‌کنند، از جمله پرتغالی، ایتالیایی، فرانسوی و سایر زبان‌های رومانی، خدمت می‌کند. در دهه‌های اخیر، زبان اسپانیایی به تقویت جایگاه خود به عنوان یکی از تاثیرگذارترین زبان‌ها در جهان ادامه می‌دهد.
علاوه بر زبان‌های رسمی، در اسپانیا زبان‌های اقلیت دیگری مانند عربی، رومی و دیگر زبان‌ها نیز وجود دارد. این زبان‌ها، اگرچه وضعیت رسمی ندارند، بر تنوع فرهنگی کشور تأثیر می‌گذارند. این تأثیر به ویژه در شهرهای بزرگ، مانند مادرید و بارسلونا، که در آن‌ها تعداد زیادی از مهاجران به زبان‌های مختلف صحبت می‌کنند، قابل مشاهده است.
تأثیر این زبان‌ها در موسیقی، ادبیات و زندگی روزمره، به ویژه در ژانرهایی مانند فلامنکو، که نتیجه تعامل فرهنگی چندین نسل است، مشهود است. تنوع زبانی اسپانیا همچنان بخشی مهم از زندگی فرهنگی و هویت آن را تشکیل می‌دهد و تاریخ چند قرنی و فرآیند تعامل ملت‌های مختلف در شبه‌جزیره ایبری را بازتاب می‌دهد.
وضعیت زبانی در اسپانیا بازتابی از ثروت فرهنگی این کشور، چندلایه بودن تاریخی آن و تلاش برای حفظ سنت‌ها است. زبان اسپانیایی، به عنوان زبان اصلی، و زبان‌های منطقه‌ای مانند کاتالانی، باسکی، گالیسی و آران، تصویر منحصربفردی از منظر زبانی را شکل می‌دهند. سیاست زبانی، که به رسمیت شناختن و توسعه این زبان‌ها متمرکز است، کمک به حفظ میراث فرهنگی و تقویت هویت منطقه‌ای می‌کند.