دانشنامه تاریخی
کلمبیا، که امروز به دلیل تنوع فرهنگ‌ها و چشم‌اندازهای طبیعی‌اش شناخته می‌شود، خانه بسیاری از تمدن‌های باستانی بود که آثار و دستاوردهای آن‌ها هنوز در آثار باستانی، معماری و افسانه‌هایی که از نسل به نسل منتقل شده است، قابل مشاهده است. این کشور در یک منطقه جغرافیایی منحصر به فرد واقع شده است، در مرز‌های آند، آمازون و حوضه کارائیب، که آن را طی هزاران سال به یک تقاطع فرهنگی مهم تبدیل کرده است.
اولین انسان‌ها بیش از 12,000 سال پیش در مناطق کنونی کلمبیا ظاهر شدند. آن‌ها شکارچیان و جمع‌آورندگان کوچ‌نشین بودند که از خود آثار باستانی نظیر ابزار کار و نقاشی‌های سنگی به جا گذاشتند. یکی از شناخته‌شده‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی آن زمان اِل-آبرا است، که یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های انسانی در آمریکای جنوبی به شمار می‌رود. ابزارها و سرامیک‌های یافته شده در اینجا نشان‌دهنده سطح بالایی از سازگاری انسان‌های باستانی با جانداران و گیاهان محلی است.
یکی از بارزترین فرهنگ‌های باستانی کلمبیا، فرهنگ سان آگوستین است که در دوره‌ای از 3300 قبل از میلاد تا 800 میلادی وجود داشت. این فرهنگ به خاطر مجسمه‌های سنگی بزرگ و آرامگاه‌هایش مشهور است. این مجسمه‌ها که ارتفاعی تا چهار متر دارند، خدایان، موجودات اسطوره‌ای و اجداد را به تصویر می‌کشند و جنبه‌های روحانی و عباتی زندگی انسان‌های باستانی را تاکید می‌کنند.
فرهنگ سان آگوستین در جنوب کلمبیا و در مناطق کوهستانی واقع شده بود و سنت‌های معماری منحصر به فردی را به ویژه در ساخت آرامگاه‌ها توسعه داد. تپه‌های سنگی بزرگ گرد با موزاییک‌ها و مجسمه‌ها جزء کلیدی معماری تدفینی آن‌ها بودند. باورهای مذهبی محلی به شدت با چرخه‌های طبیعی، کشاورزی و پرستش اجداد گره خورده بود.
تایرونا یکی از پیشرفته‌ترین تمدن‌های باستانی کلمبیا است که در سواحل شمالی، در کوه‌های سیرا-نوادا-ده-سانتا-مارتا وجود داشت. این تمدن از سال 200 میلادی تا پایان قرن شانزدهم وجود داشت. تایرونا به عنوان سازندگان ماهر و بازرگانان شناخته شدند. آن‌ها یک سیستم منحصر به فرد از شهرهای پلکانی در کوه‌ها ایجاد کردند که به وسیله یک شبکه از جاده‌های سنگ‌فرش شده به هم متصل می‌شدند.
شهر معروف سویوداد-پریدیدا (شهر گمشده) مرکز مذهبی و سیاسی مهمی برای تمدن تایرونا بود. این شهر با ارتفاعی حدود 1300 متر از سطح دریا، شامل بیش از 250 تراس، جاده‌های سنگی و سیستم‌های آب‌رسانی بود. این موارد نشان‌دهنده سطح بالای دانش و مهارت‌های معماران باستانی تایرونا است.
موئسکا، یا چیبچا، یکی از شناخته‌شده‌ترین تمدن‌های باستانی کلمبیا بودند. آن‌ها در مناطق کوهستانی آند در حوزه‌های کنونی کوندینامارکا و بویاکا زندگی می‌کردند. تمدن آن‌ها تقریباً از سال 600 میلادی تا ورود اسپانیایی‌ها در قرن شانزدهم وجود داشت. موئسکا به خاطر مصنوعات طلایی برجسته و افسانه‌های اِل‌دورادو، شهر طلا، معروف هستند.
موئسکا‌ها کشاورزی را انجام می‌دادند و یک شبکه تجاری وسیع ایجاد کرده بودند که بخش بزرگی از منطقه را پوشش می‌داد. آن‌ها همچنین دارای یک سیستم سیاسی پیچیده بودند که بر اساس اتحاد دو کنفدراسیون بزرگ بنا شده بود. به لطف صنعت پیشرفته خود در ذوب فلزات، طلا تبدیل به نماد قدرت مذهبی و سیاسی شد. مراسم اِل‌دورادو، که در آن رهبر بدن خود را با پودر طلا پوشش می‌داد و به دریاچه غوطه‌ور می‌شد، یکی از معروف‌ترین افسانه‌های ثروت در دنیای باستان بود.
تمدن زنو، که در شمال‌غربی کلمبیا وجود داشت، به خاطر سیستم‌های آبیاری وسیع و مهارتش در کار با فلزات مشهور است. زنو از سال 200 قبل از میلاد تا حدود 1600 میلادی رونق داشت. در حالی که بسیاری از فرهنگ‌های دیگر بر روی مناطق کوهستانی متمرکز بودند، زنو به پردازش مناطق پست پرداخته و از یک شبکه پیچیده از کانال‌ها برای تنظیم آب استفاده می‌کردند.
سنت‌های صنایع دستی آن‌ها شامل ساخت زیورآلات طلایی ظریف و سرامیک بود. زنو همچنین به خاطر تکنیک ریخته‌گری طلا خود، که به عنوان "تکنیک کافکادس" شناخته می‌شود، مشهور بودند که به آن‌ها این امکان را می‌داد که مصنوعات باریک و جزئیات‌دار ایجاد کنند. علاوه بر این، آن‌ها یکی از کارآمدترین سیستم‌های کشاورزی را در میان جوامع باستانی آمریکای جنوبی توسعه دادند.
تمدن‌های باستانی کلمبیا میراث قابل توجهی از خود به جا گذاشته‌اند که همچنان الهام‌بخش و شگفت‌آور است. از مجسمه‌های دیدنی و شهرهای پلکانی گرفته تا افسانه‌های طلا و سیستم‌های پیچیده کشاورزی، دستاوردهای آن‌ها نشان‌دهنده سطح بالای توسعه فرهنگی، فناوری و سازمان اجتماعی است. این تمدن‌ها نه تنها به شرایط طبیعی متنوع منطقه سازگار شدند، بلکه اشکال منحصر به فردی از هنر، معماری و سنت‌های روحانی ایجاد کردند که بسیاری از آن‌ها بر نسل‌های بعدی کلمبیایی‌ها تأثیر گذاشتند.