دانشنامه تاریخی
فرهنگ‌های مایا و اینکا از دو تمدن برجسته پیشا کلمبیایی آمریکاس هستند که هر کدام ردپای عمیقی در تاریخ و فرهنگ مناطق خود گذاشته‌اند. علی‌رغم اینکه آن‌ها در شرایط جغرافیایی و فرهنگی متفاوتی تکامل یافتند، هر دو تمدن ویژگی‌های مشترکی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به ساختارهای اجتماعی پیچیده، دستاوردهای برجسته در علوم و هنر، و همچنین باورهای مذهبی خاص اشاره کرد. در این مقاله به بررسی جنبه‌های اصلی فرهنگ‌های مایا و اینکا، دستاوردها، سازمان اجتماعی و میراث آن‌ها خواهیم پرداخت.
مایا و اینکا، اگرچه در قاره‌های مختلف و در شرایط متفاوت تکامل یافته‌اند، چندین ویژگی مشترک دارند. هر دو تمدن ساختارهای اجتماعی پیچیده‌ای ایجاد کردند که شامل اشراف، روحانیون و توده مردم بود. جنبه مهمی از فرهنگ آن‌ها جامعه کشاورزی است که در آن کشاورزی اساس اقتصاد را تشکیل می‌داد.
علاوه بر این، هم مایا و هم اینکا در نجوم و ریاضیات به موفقیت‌های قابل توجهی دست یافتند. آن‌ها تقویم‌هایی را توسعه دادند که برای برنامه‌ریزی کارهای کشاورزی و جشن‌های مذهبی استفاده می‌شد. دانش نجومی آن‌ها به آن‌ها اجازه می‌داد که کسوف‌های خورشیدی و قمری را پیش‌بینی کنند که نشان‌دهنده سطح بالای دانش علمی آن‌ها است.
تمدن مایا در نواحی فعلی مکزیک، گواتمالا، بلیز، هندوراس و السالوادور از قرن سوم قبل از میلاد تا قرن نهم میلادی شکوفا شد. مایا به خاطر شهرهای دولتی خود مانند تیکال، پالانکه و کوپان مشهور هستند که مراکز فرهنگ، سیاست و تجارت بودند.
مایا نوشتار هیروگلیف پیچیده‌ای ایجاد کردند که برای ثبت تاریخ، متون مذهبی و مشاهدات نجومی استفاده می‌شد. هنر آن‌ها در معماری، مجسمه‌سازی و نقاشی بروز پیدا کرد که بسیاری از آن‌ها تا به امروز حفظ شده‌اند. مجموعه‌های معبد معروف مانند معبد INSCRIPTION با درجه بالای مهارت ساخته شدند و قدرت شهرهای دولتی را نمادین می‌کردند.
مایا همچنین باورهای مذهبی پیچیده‌ای داشتند که به طبیعت، خدایان و نیاکان مربوط می‌شد. آن‌ها به تعدادی از خدایان عبادت می‌کردند که هر یک وظایف و حوزه‌های خاص خود را داشتند. مراسم و قربانی‌ها نقش مهمی در دین آن‌ها ایفا می‌کردند و آن‌ها احساس می‌کردند که برقراری هماهنگی با خدایان موجب خوشبختی جامعه آن‌ها خواهد شد.
اینکاها که از قرن سیزدهم تا ۱۵۳۳ میلادی در خاک پرو و کشورهای همسایه وجود داشتند، یکی از بزرگترین امپراتوری‌ها در تاریخ آمریکاست را ایجاد کردند. پایتخت امپراتوری، کوسکو بود که به مرکز فرهنگی و سیاسی اینکاها تبدیل شد. امپراتوری اینکا به خاطر دستاوردهای مهندسی چشمگیرش شامل جاده‌ها، پل‌ها و terraces برای کشاورزی مشهور است.
اینکاها از سیستمی از مدیریت مبتنی بر قدرت متمرکز استفاده می‌کردند که در آن امپراتور به عنوان موجودی الهی شناخته می‌شد. جامعه اینکا به طبقات مختلف تقسیم می‌شد و سیستم مدیریت به مدیریت و جمع‌آوری مالیات مؤثر کمک می‌کرد. پروژه‌هایی مانند ساخت جاده اینکا نشان‌دهنده سطح بالای سازمان‌دهی نیروی کار و منابع است.
دین اینکاها چندخدایی بود و به تعدادی از خدایان به ویژه خورشید (اینتی) و زمین (پاچاماما) عبادت می‌کردند. مراسم و آیین‌ها نقش کلیدی در فرهنگ آن‌ها ایفا می‌کردند و قربانی‌ها معمولاً شامل حیوانات و گهگاه انسان‌ها بود. اینکاها در مراسم خود از ابزار موسیقی مانند فلوت‌ها و طبل‌ها استفاده می‌کردند.
هم مایا و هم اینکا در زمینه علم دستاوردهای عمده‌ای داشته‌اند. مایا به خاطر مشاهدات نجومی خود که به آن‌ها اجازه می‌داد تقویم‌های دقیقی مانند تسلکین و هاب را ایجاد کنند، مشهور هستند. آن‌ها همچنین سیستم‌های ریاضی پیچیده‌ای را توسعه دادند که از صفر و سیستم‌های عددی مختلف استفاده می‌کرد.
اینکاها به نوبه خود سیستم‌های پیشرفته‌ای برای آبیاری و کشاورزی ایجاد کردند. آن‌ها توانستند انواع محصولات از جمله سیب‌زمینی، ذرت و کینوا را کشت کنند و با استفاده از روش‌های تپه‌سازی، به طور مؤثری از شیب‌های کوهستانی استفاده کنند.
میراث مایا و اینکا به تأثیرگذاری بر فرهنگ معاصر ادامه می‌دهد. هنر، معماری و سنت‌های مذهبی این تمدن‌ها در ذهن مردم آمریکای لاتین باقی مانده است. نسل‌های معاصر مایا و اینکا به استفاده از زبان‌ها، سنت‌ها و آیینی ادامه می‌دهند که ریشه در نیاکان باستانی آن‌ها دارد.
تحقیقات معاصر درباره فرهنگ آن‌ها به درک نه تنها زمینه تاریخی بلکه به این نکته می‌پردازد که چطور این تمدن‌های باستانی ممکن است بر یکدیگر تأثیر بگذارند و با فرهنگ‌های اطراف خود تعامل داشته باشند. کاوش‌های باستان‌شناسی و مطالعه میراث ادامه دارد و افق‌های جدیدی برای درک تاریخ پیچیده پیشا کلمبیایی آمریکاست، می‌گشاید.
اگرچه فرهنگ‌های مایا و اینکا تفاوت‌های زیادی دارند، اما دارای ویژگی‌های مشترک زیادی هستند. دستاوردهای آن‌ها در زمینه علوم، هنر و ساختار اجتماعی نشان‌دهنده سطح بالای توسعه و پیچیدگی این تمدن‌ها است. آن‌ها میراث غنی‌ای از خود به جا گذاشته‌اند که به الهام‌بخشی و جلب توجه محققان و نسل‌های آینده ادامه می‌دهد که می‌خواهند عمق و چندوجهی تاریخ بشری را درک کنند.