دانشنامه تاریخی
جمهوری کنگو، همچنین به عنوان کنگو-برازویلی شناخته می‌شود، مسیر طولانی و پیچیده‌ای را در توسعه سیستم دولتی خود طی کرده است. این فرآیند مملو از تغییرات متعددی بود که هم به عوامل سیاسی و اجتماعی داخلی و هم به عوامل خارجی مانند میراث استعماری و مداخله کشورهای دیگر وابسته بود. تکامل سیستم دولتی کنگو تنها نشان دهنده مبارزه برای استقلال نیست، بلکه نمایانگر تلاش برای مدرنیزاسیون، ثبات و ادغام کشور در جامعه بین‌المللی نیز می‌باشد.
پیش از آغاز سال 1960، قلمرو کنگو کنونی یک مستعمره فرانسه بود که به عنوان کنگوی فرانسوی شناخته می‌شد. در طول این دوره، قدرت استعماری به طرز قابل توجهی حقوق سیاسی مردم محلی را محدود کرده و سیستمی را بر اساس استثمار منابع طبیعی و نیروی کار پیاده‌سازی کرد. اداره استعماری فرانسه قلمرو را از طریق فرمانداران و مقامات تحت نظارت متروپول ایجاد کرد که در راستای منافع متروپل عمل می‌کردند. سیستم سیاسی متمرکز بود و سنت‌ها و اشکال مدیریت محلی به حداقل رسیده بود.
رژیم استعماری به تغییرات اجتماعی و اقتصادی منجر شد، اما همچنین باعث افزایش نارضایتی در بین مردم محلی گردید که در نهایت یکی از عوامل اصلی مبارزه برای استقلال شد.
در دهه‌های 1950 و 1960 احساسات ملی‌گرایانه در کنگو افزایش یافت و رهبران سیاسی محلی شروع به درخواست خودمختاری سیاسی کردند. این دوره با رشد جنبش‌های ملی، مانند حزب جمهوری‌خواه کنگو، که به طور فعال برای استقلال مبارزه می‌کرد، مشخص شد. در سال 1960، در شرایط فشار بین‌المللی و بی‌ثباتی سیاسی در فرانسه، فرانسه موافقت کرد که استقلال مستعمرات آفریقایی خود را اعطا کند.
کنگو در تاریخ 15 اوت 1960 به عنوان یک دولت مستقل اعلام شد. تصویب یک قانون اساسی جدید و اعلام استقلال نشان‌دهنده آغاز شکل‌گیری یک سیستم دولتی جدید بود. اما مسیر به سوی ثبات طولانی و پر از مشکلات بود. در ابتدا جمهوری سیستم دموکراسی پارلمانی با سیستمی چندحزبی را برقرار کرد، اما این وضعیت صلح و رونق مطلوب را به ارمغان نیاورد. در کشور، تضادها و درگیری‌های داخلی ادامه داشت و مبارزه برای قدرت بین گروه‌های سیاسی به بی‌ثباتی منجر شد.
در سال 1963، جمهوری اولین کودتای نظامی را تجربه کرد. بی‌ثباتی سیاسی منجر به برکناری اولین رئیس‌جمهور فولبرت یول شد که به فساد و ناتوانی در مدیریت کشور متهم گردید. پس از کودتا، آلفونس ماسامبا-دبات به قدرت رسید که علیرغم تلاش‌هایش برای تقویت قدرت، با مشکلات داخلی متعددی مواجه شد. در سال 1968، کودتای جدیدی در کنگو روی داد که در نتیجه آن، اختیارات به ماریان نگوابی انتقال یافت.
ماریان نگوابی در سال 1969 کشور را به عنوان یک دولت سوسیالیستی اعلام کرد و سیستم تک‌حزبی تحت حمایت اتحاد شوروی برقرار نمود. در این دوره، اصلاحات اقتصادی و اجتماعی متعددی انجام شد، اما سبک حکومت خودکامه و سرکوب‌ها به عنوان پدیده‌ای عادی تبدیل گردید. در سال 1977، نگوابی در خلال یک کودتای نظامی کشته شد و پس از آن، ژنرال دنی ساسو-نگسو به قدرت رسید که یکی از سیاستمداران با اهمیت در تاریخ جمهوری کنگو شد.
دنی ساسو-نگسو در سال 1979 به قدرت رسید و در سال‌های اولیه حکمرانی‌اش، خط مشی نگوابی را ادامه داد، اما در دهه 1980، وضعیت سیاسی در کشور به دلیل مشکلات اقتصادی و فساد رو به وخامت نهاد. ساسو-نگسو به تقویت قدرت خود ادامه داد و همزمان کنترل بیشتری بر زندگی سیاسی و اجتماعی کشور اعمال کرد. در سال 1991، به دلیل فشارهای بین‌المللی و اعتراضات داخلی، او مجبور به انجام اصلاحات دموکراتیک شد که در آن، سیستم چندحزبی برقرار شد و کنفرانس ملی تشکیل گردید.
در سال 1992، نخستین انتخابات چندحزبی در کنگو برگزار شد. اما نتایج انتخابات به ثبات سیاسی مورد انتظار منجر نشد. کشور همچنان از مشکلات اقتصادی رنج می‌برد و سیستم سیاسی همچنان ناپایدار باقی ماند. در آغاز دهه 1990، کنگو شاهد یک سری جنگ‌های داخلی و درگیری‌ها بود که در آن گروه‌های سیاسی و قومی مختلف شرکت داشتند. این درگیری‌ها مشکلات اجتماعی و اقتصادی کشور را تشدید کردند.
به دهه 2000، جمهوری کنگو پس از جنگ‌های طولانی و بحران‌های سیاسی شروع به بهبودی کرد. در سال 2002، توافق صلحی امضا شد که به جنگ داخلی پایان داد و کشور فرآیند بازسازی را آغاز کرد. تحت رهبری ساسو-نگسو، در دهه 2000 به سطحی از ثبات سیاسی دست یافتند. در سال 2009، انتخاباتی در کشور برگزار شد که به عنوان نسبتا آزاد و عادلانه توسط جامعه بین‌المللی شناخته شد، هرچند که به دلیل تقلب‌ها نیز انتقادات را به همراه داشت.
انتخابات ریاست‌جمهوری در سال 2016 بار دیگر پایداری سیستم سیاسی را نشان داد، علیرغم اعتراضات متعدد و ادعاهای تخلفات در اصول دموکراتیک. ساسو-نگسو به تقویت قدرت خود ادامه داد، اما در این میان سوالاتی درباره آینده اصلاحات دموکراتیک در کشور ایجاد شد.
در حال حاضر، جمهوری کنگو سیستم چندحزبی را حفظ کرده و به عنوان یک جمهوری ریاست‌جمهوری عمل می‌کند که در آن رئیس‌جمهور اختیارات قابل توجهی دارد. علیرغم چند اصلاح و بهبود در زمینه اقتصادی، کشور همچنان با مشکلات فساد سیاسی، بی‌ثباتی اجتماعی و سطوح بالای فقر مواجه است. در عین حال، کنگو ادامه به تقویت روابط خود با جامعه بین‌المللی و نیز کار بر روی بهبود وضعیت داخلی خود از طریق اصلاحات اقتصادی و سیاسی است.
تکامل سیستم دولتی کنگو یک فرآیند پیچیده و چندجانبه است که در آن عوامل تاریخی، سیاسی و اجتماعی مختلف اتحاد می‌یابند. کنگو از دوره‌های حاکمیت استعماری، مبارزه برای استقلال، کودتاهای نظامی و اصلاحات انتقالی عبور کرده است. در حال حاضر، جمهوری کنگو به رشد خود ادامه می‌دهد، با وجود چالش‌های متعدد. ثبات و دموکراتیزه کردن سیستم سیاسی، به همراه رونق اقتصادی، اهداف اصلی برای توسعه آینده کشور باقی می‌ماند.