دوره بیزانسی در ترکیه زمان از قرن چهارم میلادی تا قرن پانزدهم را شامل می‌شود، زمانی که عثمانی‌ها در سال 1453 قسطنطنیه را فتح کردند. این دوره مرحله مهمی در تاریخ کشور است که با شکوفایی فرهنگ، هنر و دین و همچنین رویدادهای سیاسی پیچیده همراه است. امپراتوری بیزانس، که میراث‌دار سنت‌های امپراتوری روم بود، نقش بسزایی در شکل‌گیری تاریخ و هویت ترکیه ایفا کرد.
تأسیس امپراتوری بیزانس
پس از تقسیم امپراتوری روم در سال 395 میلادی، بخش شرقی که به نام امپراتوری بیزانس شناخته می‌شود، خانه‌ای برای بسیاری از ملت‌ها و فرهنگ‌ها شد:
قسطنطنیه: این شهر در سال 330 میلادی توسط امپراتور کنستانتین بزرگ تأسیس شد و به پایتخت امپراتوری بیزانس تبدیل گردید. این شهر به طور استراتژیک در تقاطع مسیرهای تجاری بین اروپا و آسیا قرار داشت.
میراث فرهنگی: بیزانس سنت‌های رومی را در زمینه هنر، معماری و حقوق به ارث برد و همچنین دستاوردهای فلسفی و علمی یونانیان را ادامه داد.
تقویت مسیحیت: امپراتوری بیزانس به پناهگاه مسیحیت تبدیل شد و ایمان مسیحی به دین رسمی کشور تبدیل گردید.
ساختار سیاسی
امپراتوری بیزانس یک سیستم سیاسی پیچیده بود که عناصر سلطنت مطلقه و بوروکراسی را ترکیب می‌کرد:
امپراتور: امپراتور بالاترین مقام و دارای عنوان "کِسار" بود. او دارای قدرت مطلق و نماینده الهی بر روی زمین محسوب می‌شد.
بوروکراسی: سیستم بوروکراتیک پیچیده‌ای امپراتوری را اداره می‌کرد. مقامات مسئول بخش‌های مختلفی از جمله مالی، دفاع و امور عمومی بودند.
مدیریت‌های محلی: امپراتوری به استان‌هایی تقسیم می‌شد که تحت ریاست والیان منصوب شده اداره می‌گردید، که این امر کنترل بر مناطق وسیع را ممکن می‌ساخت.
توسعه اقتصادی
اقتصاد امپراتوری بیزانس متنوع و پیچیده بود:
تجارت: قسطنطنیه به یکی از مراکز اصلی تجارت در جهان تبدیل شد و اروپا و آسیا را به هم متصل کرد. این شهر به خاطر بازارها و کالاهایش از جمله ادویه‌جات، ابریشم و فلزات معروف بود.
کشاورزی: کشاورزی پایه اقتصادی را تشکیل می‌داد و بر کشت غلات، زیتون و انگور تأکید داشت. سیستم‌های آبیاری و آبیاری توسعه یافت.
سیستم پولی: بیزانسی‌ها از سکه‌های طلا مانند سالید استفاده می‌کردند که به استاندارد تجارت و روابط اقتصادی تبدیل شده بود.
فرهنگ و هنر
فرهنگ بیزانسی ترکیبی منحصر به فرد از سنت‌های یونانی و شرقی بود:
معماری: معماری بیزانسی با ساخت بناهایی مانند کلیسای جامع هگیا صوفیا به اوج خود رسید که به نماد قسطنطنیه تبدیل شد.
نگاره‌گری: نگاره‌گری بیزانسی بخش مهمی از هنر مذهبی بود. نگاره‌ها برای عبادت استفاده می‌شدند و ایده‌های روحانی را بیان می‌کردند.
ادبیات و فلسفه: ادبیات بیزانسی شامل متون مذهبی و آثار غیرمذهبی بود. مدارس فلسفی به توسعه ایده‌های متفکران باستان ادامه دادند.
مذهب و مسیحیت
مسیحیت بخش مرکزی زندگی بیزانسی بود و تأثیر زیادی بر فرهنگ و سیاست داشت:
کلیسا: کلیسای بیزانس از پاپ روم جدا شد و سنت‌ها و آیین‌های خود را توسعه داد.
پاتریارکی قسطنطنیه: پاتریارک قسطنطنیه به عنوان رئیس مسیحیت ارتدوکس شناخته می‌شد و در مسائل مذهبی و سیاسی نفوذ زیادی داشت.
اختلافات: بیزانس با اختلافات مذهبی متعددی مواجه شد، از جمله درگیری‌های الهیاتی که به جدایی از مسیحیت غربی منجر شد.
سیاست خارجی و جنگ‌ها
امپراتوری بیزانس با تهدیدات خارجی فراوانی مواجه بود که نیاز به دیپلماسی پیچیده و اقدامات نظامی داشت:
فتح‌های عربی: از قرن هفتم، بیزانس با تهدید خواست‌های عربی روبرو بود که منجر به از دست دادن سرزمین‌های زیادی شد.
هجوم‌های ترک: در قرن‌های یازدهم و دوازدهم، هجوم‌های سلجوقیان و عثمانیان به یک تهدید جدی برای امپراتوری تبدیل شدند.
جنگ‌های صلیبی: بیزانس نقش مهمی در جنگ‌های صلیبی ایفا کرد، ولی پیامدهای آن باعث تضعیف امپراتوری و درگیری با قدرت‌های غربی شد.
سقوط امپراتوری بیزانس
با وجود تاریخ غنی، امپراتوری بیزانس نتوانست از افول فرار کند:
مشکلات داخلی: فساد، درگیری‌های داخلی و تضعیف قدرت مرکزی به افول امپراتوری کمک کرد.
فتح عثمانی: در سال 1453 قسطنطنیه تحت رهبری سلطان محمد دوم به دست عثمانی‌ها افتاد، که به معنای پایان امپراتوری بیزانس بود.
میراث: سقوط امپراتوری بیزانس مرحله مهمی در تاریخ ترکیه به شمار می‌آید و بسیاری از عناصر فرهنگ بیزانسی در دوره عثمانی ادامه یافت.
نتیجه‌گیری
دوره بیزانسی در ترکیه بخشی مهم از تاریخ جهانی است و تأثیرات قابل توجهی بر فرهنگ، دین و سیاست گذاشته است. میراث امپراتوری بیزانس هنوز هم بر ترکیه مدرن تأثیر می‌گذارد و هویت آن را شکل می‌دهد.
دانشنامه تاریخی