دانشنامه تاریخی
آپارتاید - یک سیستم جداسازی نژادی و تبعیض است که از سال 1948 تا 1994 در جمهوری آفریقای جنوبی (آفریقای جنوبی) وجود داشت. این سیستم به حفظ قدرت اقلیت سفیدپوست و ایجاد تقسیمات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی عمیق بین گروه‌های نژادی متمرکز بود. این مقاله به بررسی ریشه‌ها، مکانیسم‌ها و عواقب آپارتاید و همچنین راهی به سوی الغای آن و پیامدهای آن برای کشور می‌پردازد.
ریشه‌های آپارتاید به دوران استعمار برمی‌گردد، زمانی که قدرت‌های اروپایی شروع به تصرف و استعمار سرزمین‌های آفریقای جنوبی کردند. در ابتدا هلندی‌ها و سپس انگلیسی‌ها کنترل مناطق مختلف را به دست گرفتند و سیستم‌هایی را ایجاد کردند که حقوق مردم محلی سیاه‌پوست را محدود می‌کرد. این اشکال اولیه تبعیض پایه‌گذار سیستم آینده آپارتاید بود.
با پایان جنگ جهانی دوم و افزایش جنبش‌های ضد استعماری در کشورهای دیگر، چالش‌های جدیدی برای جمعیت سفید در آفریقای جنوبی ایجاد شد. در سال 1948، حزب ملی، نماینده منافع سفیدپوستان، به قدرت رسید و شروع به اجرایی کردن سیاست آپارتاید بر اساس تفکیک نژادی و کنترل نمود.
سیستم آپارتاید از طریق مجموعه‌ای از قوانین که زندگی گروه‌های نژادی مختلف را تنظیم می‌کرد، تثبیت شد. قوانین اصلی شامل:
آپارتاید منجر به ایجاد تفاوت‌های اجتماعی-اقتصادی عظیمی بین جمعیت سفید و سیاه‌پوست شد. سفیدپوستان، که کمتر از 20٪ جمعیت را تشکیل می‌دادند، بر بیشتر منابع، قدرت و ثروت کشور کنترل داشتند. شهروندان سیاه‌پوست با سطوح بالایی از فقر، بیکاری و عدم دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی با کیفیت مواجه بودند.
آموزش برای سیاه‌پوستان با کیفیت پایین و اغلب محدود به آموزش برای شغل‌های کم‌درآمد بود. فرصت‌های اقتصادی به شدت محدود بود و این مساله به ایجاد نابرابری عمیق دامن می‌زد. در حالی که جمعیت سفید از سطح زندگی بالایی برخوردار بود، ساکنان سیاه‌پوست شهرهای آفریقای جنوبی در فقر زندگی می‌کردند.
مقاومت در برابر آپارتاید از دهه 1950 شروع به افزایش کرد. یکی از نقاط عطف، تأسیس کنگره ملی آفریقا (ANC) بود که به سازمان پیشرو در مبارزه با تبعیض نژادی تبدیل شد. در سال 1960، تظاهرات وسیعی در شارپ‌ویل رخ داد که در آن پلیس به سمت تظاهرکنندگان آتش گشود و 69 نفر را کشت. این واقعه توجه و محکومیت بین‌المللی را به این سیستم جلب کرد.
در میان فعالان شناخته‌شده علیه آپارتاید، نلسون ماندلا قرار داشت که به نماد مبارزه برای آزادی تبدیل شد. در سال 1962، او بازداشت و به حبس ابد محکوم شد. بازداشت او چالشی برای جامعه بین‌المللی به حساب می‌آمد و بسیاری از کشورها شروع به تحریم آفریقای جنوبی کردند و به تحریم‌های اقتصادی روی آوردند.
سیستم آپارتاید به تدریج مورد محکومیت بین‌المللی قرار گرفت. سازمان ملل قطعنامه‌هایی علیه تبعیض نژادی تصویب کرد و بسیاری از کشورها شروع به اعمال تحریم‌های اقتصادی و فرهنگی علیه آفریقای جنوبی کردند. تیم‌های ورزشی نماینده آفریقای جنوبی از مسابقات بین‌المللی، مانند الماس و جام جهانی راگبی، حذف شدند.
در اواخر دهه 1980، فشار از سوی جامعه داخلی و بین‌المللی تغییراتی در اوضاع سیاسی آفریقای جنوبی ایجاد کرد. در سال 1990، نلسون ماندلا از زندان آزاد شد که این نقطه عطفی در مبارزه با آپارتاید بود. دولت آفریقای جنوبی تحت رهبری فردریک دی کلرک مذاکراتی را با ANC آغاز کرد که منجر به لغو قوانین حمایت‌کننده تفکیک نژادی شد.
در سال 1994، اولین انتخابات آزاد در آفریقای جنوبی برگزار شد که در آن سیاه‌پوستان حق رأی کسب کردند. نلسون ماندلا اولین رئیس‌جمهور سیاه‌پوست کشور شد که به معنای پایان آپارتاید و آغاز یک عصر جدید بود. این پیروزی تاریخی نتیجه سال‌ها مبارزه، فداکاری‌ها و حمایت بین‌المللی بود.
میراث آپارتاید همچنان بر جمهوری آفریقای جنوبی تأثیر می‌گذارد. با وجود تغییرات سیاسی، کشور با مشکلات اجتماعی و اقتصادی عمیق روبرو است. نابرابری ناشی از آپارتاید همچنان احساس می‌شود و بسیاری از ساکنان سیاه‌پوست با فقر و عدم دسترسی به منابع مواجه‌اند.
با این حال، آفریقای جنوبی نمونه‌ای از چگونگی غلبه بر تقسیمات تاریخی و آغاز فرآیند آشتی را به نمایش گذاشته است. ایجاد کمیسیون حقیقت و آشتی که پس از پایان آپارتاید شکل گرفت، قدم مهمی در راستای ایجاد جامعه‌ای عادلانه و برابر بود.
آپارتاید در آفریقای جنوبی یکی از بی‌رحم‌ترین و تبعیض‌آمیزترین سیستم‌ها در تاریخ بود. این سیستم اثرات عمیقی بر ذهنیت جامعه گذاشت و بر زندگی میلیون‌ها نفر تأثیر گذاشت. با این حال، مبارزه برای آزادی و برابری نشان داد که مقاومت در برابر رژیم‌های ظالم امکان‌پذیر است و حتی در سخت‌ترین شرایط، می‌توان تغییرات را تحقق بخشید. تاریخ آپارتاید یک یادآوری مهم از ضرورت حفاظت از حقوق بشر و عدالت برای همه است.