دانشنامه تاریخی
مبارزه با آپارتاید در جمهوری آفریقای جنوبی (آفریقای جنوبی) یکی از مهم‌ترین جنبش‌های اجتماعی قرن بیستم بود که هدف آن پایان دادن به جداسازی نژادی و تبعیضی بود که توسط دولت اقلیت سفید برقرار شده بود. آپارتاید به طور رسمی در سال 1948 به اجرا درآمد و سیاست‌های آن تمامی جوانب زندگی را شامل می‌شد، از جمله آموزش، کار، خدمات درمانی و شرایط مسکن. این مقاله به نکات کلیدی مبارزه با آپارتاید از جمله مقاومت سازمان‌یافته، حمایت بین‌المللی و پیامدهای آن برای کشور می‌پردازد.
مبارزه با تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی از مدت‌ها قبل از معرفی رسمی آپارتاید آغاز شد. در اوایل قرن 20، سازمان‌های مختلفی به نمایندگی از حقوق مردم سیاهپوست شکل گرفتند. یکی از این سازمان‌ها، کنگره ملی آفریقا (ANC) بود که در سال 1912 تأسیس شد. ANC به دنبال برقراری برابری و حقوق برای سیاه‌پوستان آفریقای جنوبی بود، اما در ابتدای وجود خود، این سازمان عمدتاً مسالمت‌آمیز بود و تنها از راه‌های قانونی استفاده می‌کرد.
با افزایش خشونت‌های آپارتاید و سرکوب سیاه‌پوستان، ANC استراتژی خود را تغییر داد. در سال 1952، "کمپین عدم اطاعت" آغاز شد که به دعوت از تظاهرات انبوه و نافرمانی مدنی می‌پرداخت. این حرکت، سیاه‌پوستان آفریقای جنوبی را در تلاش برای آزادی و حقوقشان گرد هم آورد.
لحظه کلیدی در مبارزه با آپارتاید، تظاهرات گسترده‌ای بود که در شارپویل در 21 مارس 1960 برگزار شد. ده‌ها هزار نفر به خیابان‌ها آمدند و علیه قانون کنترل گذرنامه که حرکت سیاه‌پوستان را محدود می‌کرد، اعتراض کردند. پلیس به سوی معترضان مسالمت‌آمیز تیراندازی کرد و 69 نفر را کشت و بیش از 180 نفر را زخمی کرد. این حادثه توجه جامعه بین‌المللی را جلب کرد و به نقطه عطفی در مبارزه با آپارتاید تبدیل شد.
پس از شارپویل، دولت آفریقای جنوبی سرکوب‌ها را تشدید کرد. بسیاری از رهبران ANC دستگیر شدند و خود این سازمان غیرقانونی اعلام شد. با این حال، مقاومت ادامه یافت. در سال 1961، ANC یک شاخه نظامی به نام "اومخوتو وه سیزو" (نیزه ملت) ایجاد کرد که به مبارزه مسلحانه علیه رژیم پرداخت.
نلسون ماندلا یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌ها در مبارزه با آپارتاید شد. او در سال 1962 دستگیر شد و در سال 1964 به حبس ابد محکوم گردید. زندانی شدن او نماد مقاومت شد و ماندلا به نشانه‌ای از مبارزه برای حقوق بشر نه تنها در آفریقای جنوبی، بلکه در سراسر جهان تبدیل شد. آزادی او در سال 1990، لحظه‌ای مهم در تاریخ کشور بود.
جامعه بین‌المللی نیز نقش مهمی در مبارزه با آپارتاید ایفا کرد. از دهه 1960، کشورهای زیادی شروع به اعمال تحریم‌های اقتصادی و فرهنگی علیه آفریقای جنوبی کردند. تیم‌های ورزشی نماینده کشور از مسابقات بین‌المللی محروم شدند که فشار زیادی به دولت آفریقای جنوبی وارد کرد. بسیاری از فعالان، مانند دزموند توتو و وینی ماندلا، نیز سهم مهمی در این مبارزه داشتند.
تا دهه 1980، وضعیت در آفریقای جنوبی به شدت متشنج شد. اعتصابات، تظاهرات و اقدامات نافرمانی مدنی افزایش یافت. در سال 1985، وضعیت اضطراری اعلام شد و دولت، حکومت نظامی را برقرار کرد که این امر به خشونت بیشتری منجر شد. با این حال، فشارهای داخلی و بین‌المللی شروع به تأثیرگذاری کردند. تظاهرات و اقدامات نافرمانی مدنی ادامه یافت و در سال 1989، فردریک دی کلرک به قدرت رسید که اصلاحات و گفت‌وگو با اپوزیسیون را آغاز کرد.
در سال 1990، نلسون ماندلا آزاد شد و مذاکرات جدی درباره آینده کشور آغاز شد. دی کلرک و ماندلا شروع به کار بر روی انتقال به دموکراسی کردند. در سال 1994، نخستین انتخابات عمومی برگزار شد که در آن سیاه‌پوستان حق رأی پیدا کردند. نلسون ماندلا نخستین رئیس‌جمهور سیاهپوست آفریقای جنوبی شد که نماد پیروزی در مبارزه با آپارتاید گردید.
پیروزی در برابر آپارتاید به معنای حل فوری همه مشکلات نبود. آفریقای جنوبی با چالش‌های بزرگی نظیر نابرابری، فقر و تنش اجتماعی روبرو بود. اما پایان آپارتاید فرصتی برای ایجاد جامعه‌ای عادلانه‌تر فراهم کرد و کشور آغازگر روند آشتی و بازسازی شد.
میراث مبارزه با آپارتاید همچنان ادامه دارد و نلسون ماندلا به نشانه امید و قدرت تبدیل شده است. زندگی و مبارزه او الهام‌بخش مردم در سراسر جهان در تلاش برای آزادی و حقوق بشر است.
مبارزه با آپارتاید در آفریقای جنوبی صفحه‌ای مهم در تاریخ بشریت است. این مبارزه قدرت مقاومت جمعی و اهمیت حمایت بین‌المللی را نشان داد. تجربه آفریقای جنوبی ثابت می‌کند که حتی در دشوارترین شرایط نیز می‌توان به تغییرات دست یافت و مبارزه برای حقوق بشر حدوود نمی‌شناسد. راه آزادی و برابری نه تنها یک فرآیند تاریخی، بلکه تلاشی دائمی برای آینده‌ای بهتر است.