ऐतिहासिक विश्वकोश
अमेरिकन क्रांती, जी अमेरिकाच्या स्वातंत्र्य युद्ध म्हणूनही ओळखली जाते, ही उत्तर अमेरिकेतील तेरा ब्रिटिश उपनिवेश आणि ब्रिटन यांच्यातील सशस्त्र संघर्ष होता. हा युद्ध १७७५ मध्ये सुरू झाला आणि १७८३ मध्ये पॅरिस करारावर स्वाक्षरी करून समाप्त झाला, ज्यात अमेरिकेच्या संयुक्त संस्थानांच्या स्वतंत्रतेस मान्यता देण्यात आली. हा घटना जागतिक इतिहासातील एक महत्त्वाचा क्षण ठरला, ज्याने आधुनिक लोकशाही विचारांची आणि राष्ट्रांच्या स्वातंत्र्याची भक्कम आधार रचला.
अमेरिकन क्रांतीकडे नेणारी कारणे बहुआयामी होती. अठराव्या शतकात ब्रिटिश साम्राज्याने आपल्या उपनिवेशांवर नियंत्रण वाढविण्याचा प्रयत्न केला. महागडी सात वर्षांची युद्ध (१७५६-१७६३) यानंतर, ब्रिटिश सरकार वित्तीय समस्यांचा सामना करत होते आणि त्यांनी ठरवले की अमेरिकन उपनिवेशांना खर्चाचा काही भाग उचलावा लागेल. यामुळे मार्क भोवती एक वाढती कर कायद्यात, ज्यात स्टाँप अॅक्ट (१७६५), क्वार्टरिंग अॅक्ट आणि इतर उपायांचा समावेश होता. अशा कायद्यांनी उपनिवेशकांमध्ये मोठ्या प्रमाणात असंतोष निर्माण केला, ज्यांनी असे मानले की त्यांना संसदेत आपले प्रतिनिधीत्व नसताना कर भरणे आवश्यक नाही, ज्याचा परिणाम 'कोणतेही प्रतिनिधित्व न करता कर नाही' या घोषणा मध्ये झाला.
काही वर्षांच्या निषेधानंतर, ब्रिटिश सरकारने उपनिवेशांवरील कर आणि नियंत्रण वाढवले. बोस्टन मसल (१७७०) आणि बोस्टन चहा पार्टी (१७७३) सारखी घटना आणखी परिस्थितीला ताण आणला. बोस्टन चहा पार्टीच्या दरम्यान उपनिवेशकांनी ईस्ट इंडिया कंपनीचा चहा पाण्यात फेकला, ज्यामुळे ब्रिटिश अधिकार्‍यांकडून कठोर दडपशाही झाली. प्रतिसाद म्हणून उपनिवेशांनी आपले स्वतःचे शासन संरचना निर्माण करणे सुरू केले आणि महाद्वीपीय काँग्रेस आयोजित केली.
युद्धाची सुरुवात एप्रिल १७७५ मध्ये लेक्सिंग्टन आणि कोंकोर्डमध्ये संघर्षांपासून झाली, जेव्हा ब्रिटिश सैनिकांनी उपनिवेशकांनी कोंकोर्डमध्ये ठेवलेल्या शस्त्रांना काढण्याचा प्रयत्न केला. या घटनांनी विशाल संघर्षाची सुरुवात केली, आणि लवकरच ब्रिटिशांना आयोजित केलेल्या प्रतिकाराला सामोरे जावे लागले. उपनिवेश एकत्र आले, जॉर्ज वॉशिंग्टनच्या नेतृत्वाखाली एक सेना स्थापित केली, जो लवकरच अमेरिकन स्वातंत्र्य चळवळीत एक महत्त्वाचा व्यक्ती बनला.
४ जुलै १७७६ रोजी महाद्वीपीय काँग्रेसने थॉमस जफरसनने मुख्यतः लिहिलेली स्वातंत्र्याची घोषणा स्वीकारली. या दस्तऐवजात उपनिवेशांना स्वतंत्र राज्ये घोषित केले आणि त्यांच्या स्वातंत्र्यावर अधिकार स्पष्ट केले. घोषणेमध्ये जीवन, स्वातंत्र्य आणि आनंदाच्या शोधाच्या अधिकारांच्या विचारांचा समावेश होता, जो नवीन राष्ट्राच्या आधारभूत बनला. या क्षणापासून युद्धाने उपनिवेशकांसाठी अधिक स्पष्ट अर्थ प्राप्त केला, स्वातंत्र्य आणि स्वसंनिर्धारणाच्या संघर्षाचा स्वरूप घेतला.
या युद्धात अनेक महत्त्वाच्या लढाया आणि घटनांचा समावेश होता. याद्वारे सर्वात निर्णायक लढाई साराटोगा (१७७७) ठरली, ज्यामुळे अमेरिका आणि फ्रान्स यांच्यात संधीवर स्वाक्षरी झाली. फ्रान्सची पाठिंबा अमेरिकन बनवण्यासाठी महत्त्वाचे होते, त्यामुळे त्यांना लष्करी आणि आर्थिक मदत मिळाली. काही वर्षांच्या संघर्षानंतर, १७८१ मध्ये यॉर्कटाउन येथे झालेली महत्त्वाची लढाई ब्रिटिश जनरल कॉर्नवॉलिसच्या नेतृत्वाखालील ब्रिटिश सैन्याच्या पतनाने संपली.
युद्धाचे अंतिम समापन ३ सप्टेंबर १७८३ रोजी पॅरिस करारावर स्वाक्षरी करून झाले, ज्यामध्ये ब्रिटनने अमेरिकेच्या स्वतंत्रतेस मान्यता दिली. करारानंतर अमेरिका नदी मिसिसिपीपर्यंत भूमीवर अधिकार मिळाला आणि त्यांच्या सीमांना बळकटी दिली. ब्रिटिश सैनिकांनी नव्या राष्ट्राच्या भूमीतून बाहेर पडले, आणि स्वतंत्र सरकार स्थापन करण्याच्या कामाला सुरुवात झाली.
अमेरिकन क्रांतीत विजयाचे दूरगामी परिणाम होते. सर्वप्रथम, यामुळे संयुक्त राज्यांना स्वतंत्र देशाचा दर्जा मिळाला. आंतरराष्ट्रीय स्तरावर, या घटनांनी इतर राष्ट्रांनी आणि क्रांतीशील चळवळींना, फ्रान्सच्या क्रांतीसह, स्वतंत्रतेसाठी आणि समतेसाठी संघर्ष करण्यास प्रेरित केले. मानवाधिकार व लोकशाहीत आधारित अमेरिकेची राजकीय प्रणाली जगभरातील लोकशाही चळवळींसाठी एक आदर्श ठरली.
आंतरिक बदल देखील महत्वाचे होते: देशात संविधान आणि हक्कांच्या विधेयकावर आधारित व्यवस्थापन प्रणाली तयार झाली, जी अमेरिकन लोकशाहीच्या आधारभूत झाली. युद्धानंतर लगेचच अनेक सामाजिक आणि आर्थिक समस्यांचा उदय झाला, परंतु क्रांतीने स्वातंत्र्य व समानता यांच्या तत्त्वांवर आधारित गतिशील आणि शाश्वत समाजाची पायंडा वसविला.
अमेरिकन क्रांती केवळ अमेरिका इतिहासातील एक महत्त्वपूर्ण घटना ठरली नाही, तर स्वतंत्रता आणि मानवाधिकारांच्या लढाईचे प्रतीक देखील बनले. याने दाखवले की सामूहिक उद्देशासाठी लोकांचे एकत्र होणे महत्त्वपूर्ण बदल घडवू शकते, जे जागतिक इतिहासात महत्त्वाचे ठरते. क्रांतीने भविष्याच्या पिढ्यांसाठी एक उदाहरण म्हणून कार्य केले, स्वातंत्र्य आणि स्वतंत्रतेच्या महत्त्वाचे प्रदर्शन करून.