تاریخی انcyclopedia
امریکایي انقلاب، چې د متحده ایالاتو د آزادۍ جګړې په توګه هم پیژندل کیږي، د شمالي امریکا په درې دېرشو بریتانیايي مستعمراتو او بریتانیا تر منځ یوه وسله والې شخړې وه. جګړه په ۱۷۷۵ کال کې پیل شوه او په ۱۷۸۳ کال کې د پاریس معاملې په لاسلیک سره پای ته ورسېده، چې د امریکا د متحده ایالاتو استقلال ومنله. دا پیښه د نړیوالې تاریخ یوه مهمه لحظه وه، چې د عصري دیموکراتیکو اصولو او ملتونو د استقلال بنیاد کېښود.
د امریکایي انقلاب لاملونه مختلف وو. په اتلسمه پیړۍ کې، بریتانوي امپراتورۍ د خپلو مستعمراتو پر کنټرول دلا غوښتنه کړې وه. د اوښتیو او کچي جګړې (۱۷۵۶-۱۷۶۳) وروسته، بریتانوي حکومت د مالي مشکلاتو سره مخ شو او فیصلې یې وکړې چې امریکایي مستعمرې باید د لګښتونو برخه واخلي. دې ته د څو مالیاتو قوانین، لکه د سټامپ قانون (۱۷۶۵) او د کوارټرینګ قانون او نورې تدابیر ومنل شوه. دا قوانین د مستعمره خلکو کې پراخ نا رضایت رامنځته کړ، چې دوی به د پارلمان په نمایندګۍ پرته مالیه نه ورکوي، چې له همدې امله دا شعار وغورځول شو چې "بدون نمایندګۍ مالیه نشته".
څو کلونه د احتجاجونو وروسته، بریتانوي حکومت د مالیاتو او مستعمراتو پر کنټرول کې زیاتوالی راوست. داسې پیښې لکه د بوسټون قتل عام (۱۷۷۰) او د بوسټون چای مراسم (۱۷۷۳) د وضعیت تودوخه زیاته کړه. د بوسټون چای مراسم، چې په کې مستعمره خلکو د هند ختیز کمپنۍ چای د اوبو ته وغورځاوه، د بریتانوي چارواکو له لوری سختو غبرګونونو سره مخامخ شوه. په ځواب کې، مستعمرې خپل حکومتونه رامنځته کړل او د قاره کنګره جوړه کړه.
جګړه په ۱۷۷۵ کال کې د اپریل په میاشت کې د لکسینګټن او کانکورد کې د ټکرونو سره پیل شوه، کله چې بریتانوي ځواکونه هڅه وکړه چې وسله هیره کړي، چې مستعمره خلکو په کانکورد کې ساتلې وه. دا پیښې د پراخې شخړې پیل ته لار هواره کړه، او ژر بریتانوي ځواکونه د منظمې مقاومت سره مخ شول. مستعمرې د جورج واشنګټن په مشری یو پوځ ته ولګیدل، چې هغه په لنډه موده کې د امریکایي مستقل غورځنګ یو له کلیدي شخصیتونو شو.
د ۱۷۷۶ کال د جولای په ۴ مه، قاره کنګره د آزادۍ اعلامیه ومنله چې په عمده توګه د توماس جیفرسن لخوا لیکل شوې وه. دا سند د مستعمراتو آزاد هیوادونو په توګه اعلان کړ او د هغوی د آزادۍ حق توجیه کړه. په اعلامیه کې د ژوند حق، آزادۍ او د خوښۍ غوښتنې اصول شامل ول، چې د نوې ملت بنیاد یې جوړ کړ. له دې وروسته، جګړه د مستعمره خلکو لپاره یو روښانه مفهوم واخیست او د آزادۍ او ځان ټاکنې لپاره مبارزه شوه.
جګړه د مختلفو مهمو جګړو او پیښو په تضمن کې وه. یوه له پریکړې جګړو څخه د ساراتوګا جګړه (۱۷۷۷) وه، چې د امریکا او فرانسی ترمنځ د تړون په لاسلیک کې پای ته ورسېده. د فرانسوي ملاتړ د امریکایي بریالیتوب لپاره حیاتي اهمیت لرلا، او د زړورتیا او مالي ملاتړ یې تامین کړ. څو کلونه د مبارزې وروسته، د ۱۷۸۱ کال کلیدي جګړه د یورکټاون په پایله کې د بریتانوي ځواکونو د جنرال کورتنیس په مشرۍ تسلیمیدل بشپړ شوه.
جګړه په ۱۷۸۳ کال د سپتمبر په ۳ مه د پاریس په معاهده سره پای ته ورسېده، چې په ترڅ کې یې بریتانیا د متحده ایالاتو استقلال ومنله. د دې تړون په نتیجه کې، امریکا د ميسيسيپي تر غاړې پورې د سیمو حق ترلاسه کړ او خپلې سرحدې قوي کړې. بریتانوي ځواکونه د نوې ملت پر سرزمین پرښتې وتلې او د مستقل حکومت جوړولو کار پیل شو.
په امریکایي انقلاب کې بري د وړاندې تر ټولو لويې پایلې درلودې. تر ټولو مهم، دا د متحده ایالاتو لپاره د آزاد ملي حیثیت ترلاسه کولو په کټخ کې و. په نړیواله سطحه، دغه پېښه نورو ملتونو او انقلابي غورځنګونو ته، په خاصه توګه د فرانسوي انقلاب، د استقلال او د برابرۍ لپاره د مبارزې الهام ورکړ. د امریکا سیاسي نظام، چې د آزادۍ، د بشر د حقونو او د خلکو د حاکمیت په اصولو پایه لاړې، د نړۍ په کچه د دیموکراتیکو غورځنګونو لپاره مثال وګرځېد.
داخلي بدلونونه هم مهم وو: په هېواد کې د نظام حکومت جوړ شو چې د اساسي قانون او د حقوقو د اعلامیه په اساس ولاړ وو، چې د امریکایي دیموکراتۍ بنسټ وګرځېد. که څه هم د جګړې وروسته ګڼې اجتماعي او اقتصادي ستونزې رامنځته شوې وې، انقلاب د آزادۍ او برابرۍ په اصولو باندې د دینامیک او پایدار ټولنې لپاره بنسټ کېښود.
امریکایي انقلاب نه یوازې د امریکا په تاریخ کې یوه مهمه پیښه وه، بلکې د آزادۍ او د بشر د حقونو لپاره د مبارزې سمبول هم و. دې د خلکو یووالی ته وښودله چې د یو عام هدف په خاطر کار کول کولی شي د پام وړ بدلونونه رامنځته کړي، چې د نړیوال تاریخ پر لور خنډونه ولګوي. انقلاب د راتلونکو نسلونو لپاره یوه نمونه وه، چې د آزادۍ او استقلال ارزښت وښیي.