ऐतिहासिक विश्वकोश
जॉर्डनचा इतिहास अनेक सहस्रकांचा समावेश करतो, आणि हा मध्य पूर्वेतील देश अनेक ऐतिहासिक घटनांचे आणि सांस्कृतिक बदलांचे साक्षीदार राहिला आहे. प्राचीन सभ्यतांपासून आधुनिक राज्यापर्यंत, जॉर्डनचा समृद्ध इतिहास आहे, जो त्याच्या आधुनिक समाज आणि राजकारणावर मोठ्या प्रमाणात प्रभाव टाकतो.
आधुनिक जॉर्डनच्या भूमीत प्राचीन काळापासून लोक वसत आहेत. येथे अम्मोनाइट, मोआवाइट आणि एदोमाइट सारख्या सभ्यताएँ अस्तित्वात होती. ईसा पूर्व सातव्या शतकात अम्मोन राज्याची स्थापना झाली, ज्याचे केंद्र रब्बत अम्मोन (आधुनिक अम्मान) येथे होते. या राज्याने व्यापार आणि कृषीच्या प्रगतीमुळे समृद्धी प्राप्त केली, आणि त्याचा प्रभाव शेजारच्या प्रदेशांमध्ये पसरला.
ईसा पूर्व चौथ्या शतकात जॉर्डन मॅकेडोनियन्सच्या प्रभावात आले, अलेक्झांडर द ग्रेटच्या विजयांनंतर. त्याच्या मृत्यूनंतर, हा प्रदेश अनेक हेलिनिस्टिक साम्राज्यांचा एक भाग बनला, ज्यात सेलेसिड्स यांचा समावेश होता. या काळात विविध संस्कृती, भाषा आणि धर्म यांचे मिश्रण झाले.
ईस्वीच्या 63 च्या वर्षापासून जॉर्डन रोमन साम्राज्यात सामील झाला, ज्याने ज्यूडीया प्रांताचा एक भाग बनला. रोमनांनी पायाभूत सुविधा विकसित केल्या, रस्ते आणि शहरांची निर्मिती केली, ज्यामध्ये जेराश आणि पेट्रा यांचा समावेश आहे. या शहरांनी त्यांच्या स्थापत्यशास्त्र आणि सांस्कृतिक उपलब्धींमुळे महत्त्वाची वाणिज्यिक केंद्रे बनली.
रोमन साम्राज्याच्या पत्त्यातून गडगडल्यावर, जॉर्डन बायझेंटाईन साम्राज्यात सामील झाला. ख्रिश्चन धर्म हा प्रमुख धर्म बनला, आणि अनेक चर्चांची निर्मिती झाली. हा काळ आंतरिक संघर्ष आणि सत्ता संघर्षानेही चिन्हित होता.
सातव्या शतकात, अरब विजयांबरोबर, जॉर्डन खलिफाताचा एक भाग बनला. इस्लाम जलद गतीने या प्रदेशात पसरला आणि नवीन धर्माने स्थानिक संस्कृती आणि समाजावर खोलवर प्रभाव टाकला. या काळात महत्त्वपूर्ण वाणिज्यिक केंद्र ठरलेला शहर मान हा होता, जो एक महत्त्वाचा व्यापार केंद्र बनला.
उपस्थित शतकांमध्ये, जॉर्डनने उमाययड आणि अब्बासिड यांसारख्या अनेक वंशांचे प्रमाण अनुभवले, ज्यांनी या प्रदेशाच्या संस्कृती आणि स्थापत्यात आपली छाप सोडली.
पंधराव्या शतकाच्या अखेरीस, जॉर्डन ओटोमन साम्राज्यात सामील झाला. ओटोमनांनी चार शतके या प्रदेशाचा शासन केला, ज्यामुळे राजकीय स्थिरता आणि व्यापाराचा विकास झाला. या काळात नवीन रस्ते, पूल आणि इतर पायाभूत सुविधांची निर्मिती करण्यात आली.
मात्र, एकोणिसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धात ओटोमन अधिकार कमी होऊ लागले, ज्यामुळे अरब जनतेत राष्ट्रीयतेच्या आणि स्वतंत्रतेच्या भावना उभ्या राहिल्या. पहिल्या जागतिक युध्दाच्या वेळी, ओटोमन सत्तेविरुद्ध अरब बंडाने अधिक सक्रियता मिळवली, आणि जॉर्डन युद्धभूमी बनला.
पहिल्या जागतिक युध्दाच्या समाप्तीनंतर, 1918 मध्ये जॉर्डन ब्रिटनच्या मंडात सामील झाला. हा काळ राजकीय अस्थिरता आणि विविध जाती व धार्मिक समूहांमधील संघर्षामुळे चिन्हित होता. ब्रिटिश प्रशासनाला व्यवस्थापनात अडचणींचा सामना करावा लागला, आणि 1921 मध्ये अमीर अब्दल्लाच्या नेतृत्वाखाली ट्रान्सजॉर्डन अमीरियताची स्थापना झाली.
1946 मध्ये ट्रान्सजॉर्डनने पूर्ण स्वतंत्रता प्राप्त केली आणि जॉर्डनमध्ये पुनर्नाविन्यकरण केले. नवीन शासकीय प्रणाली घटकात्मक राजतंत्रावर आधारित होती, आणि अब्दल्ला I जॉर्डनचा पहिला राजा बनला. तथापि, 1948 च्या इस्रायलविरुद्धच्या युध्दानंतर, जॉर्डनने आपल्या भूभागाचा काही भाग गमावला, ज्यामध्ये जॉर्डन नदीच्या पश्चिम किनाराचाही समावेश होता.
उपस्थित दशके, जॉर्डनने विविध आव्हानांचा सामना केला, ज्यामध्ये आर्थिक समस्या, मध्य पूर्वेतील अस्थिरता आणि शेजारील देशांतील निर्वासितांचे प्रचंड प्रमाण यांचा समावेश होता. 1967 मध्ये, जॉर्डनने इस्रायलसह सहेदिन युद्धात पुन्हा एकदा आपला एक भाग गमावला.
तथापि, जॉर्डनने इतर अरब देशांपेक्षा तुलनात्मक स्थिरता राखली. राजा हुसैन, 1952 ते 1999 पर्यंत राज्य करणारे, सुधारणा केली आणि आर्थिक विकासासाठी प्रयत्नशील राहिले. त्यांचा वारसा, राजा अब्दल्ला II, या धोरणांचा पुढे सुरू ठेवतो, ज्याचा उद्देश लोकशाहीला बळकटी देणे आणि देशाचा विकास करणे आहे.
जॉर्डनचा इतिहास हा धैर्य, अनुकूलन आणि विकासासाठीच्या उत्कटतेचा इतिहास आहे. अनेक परीक्षांमध्ये आणि बदलांमध्येून गेलेल्या, आज देश मध्य पूर्वीच्या साम्राज्यात महत्त्वाचा खेळाडू आहे. सर्व आव्हानांची तीव्रता असूनही, जॉर्डन स्थिरता, समृद्धी आणि आपल्या नागरिकांच्या जीवनाच्या सुधारण्याकडे आणखी प्रयत्न करतो, त्याचे सांस्कृतिक वारसा आणि ओळख टिकवून ठेवताना.