تاریخی انcyclopedia
د ازتیکانو معمارۍ او هنر د مګزوانومیریکا د کلتوري میراث یوه ځانګړې او ارزښتناکه برخه تشکیلوي. ازتیکان، چې د ۱۴مه څخه تر ۱۶مه پیړۍ پورې په مرکزي میکسیکو کې موجود وو، د زړه پورې جوړښتونه او هنري آثار جوړ کړل، چې تر اوسه پورې د محققینو او د تاریخ مینه والو لپاره ستاینه کوي. د دوی معمارۍ لاسته راوړنې او هنري传统 نه یوازې د لوړ تخنیکي مهارتونو ښکارندویي کوي، بلکې د ازتیک文明 د روحاني او کلتوري ارزښت اوسیږي.
د ازتیکانو معمارۍ د یادونې وړ او پراخې شکلونه او ښکلي سمبالښت لپاره ځانګړې شوې. د جوړولو یو مهم مواد لکه د ډبرې، کلسیم او اډوب (خښتې) و. ازتیکان د مذهبي جوړښتونو او هغه ملکي ودانیو په جوړولو کې کار کوي چې د دوی کلتور او عقایدو نمایندګي کوي.
د ازتیکانو یو له خورا مهم معمارۍ لاسته راوړنې د دوی معبدونه او اهولونه دي، چې مذهبي او ټولنیز ارزښت درلود. د دوی تر ټولو مشهور معبد د لوی اهول معبد (تپانیکا) په ټینوچټیټلان کې دی، چې د دوه مهمو خدایانو - لمر او باران - سره ژمن شوی و. دغه معبد د پړاو اهول په توګه وړاندې شوی، چې د بیلابیلو کنده شویو تفصیلاتو او مجسمو سره سمبال شوی و.
د ازتیکانو اهولونه عموماً دوه یا زیاتې کچې درلودل، چې هره یوه یې د مختلفو عبادتونو لپاره کاروله. د اهول سر اکثره د قربانۍ لپاره کارول کیده، چې د ځمکني او الهي اړیکه ټینګوي. د معبدونو شاوخوا میدانونه د مذهبي جشنونو او ټولنیز غونډو لپاره قراول شوی دی.
ازتیکانو هم د سوداګريزو جوړښتونو پراخې جوړونې وکړه. د ملکي معمارۍ یوه برخه عمومي ودانۍ، بازارونه، کورونه او اداري مرکزونه شامل وو. د دې یوه مثال د تلاتلوکو میدان دی، چیرې چې مهم تجارتي عملیات ترسره کیدل. دغه فضاوې ښه تنظیم شوي وې، چې د ازتیک ټولنې د ټولنیزې تنظیم درجې ښیي.
د ازتیکانو کورونه د ټولنیز وضعیت پراساس مختلف وو. شتمنې کورنۍ لوی او پېچلي ودانۍ جوړیدل، اکثراً د داخلي حیات سره، او عادي خلک په ډیر ساده شرایطو کې ژوند کول. کورونه عموماً فلیټ چتونه درلودل او اکثره به د روښانه نمونو سره سمبال شوي.
د ازتیکانو هنر د بیلابیلو شکلونو پراخه لړۍ په ډکونکي کې، د مجسمو، نقاشي، د ډبرو کنده او کерамиک پوښي. دا د حقیقت او انتزاع د عناصرو ترکیب درلود، چې د هنري اثار روښانه او څرګندوي.
مجسمه د ازتیکانو په هنر کې مهم رول درلود. ازتیکان د لویو او یادښت مجسمو ترڅنګ، کوچنۍ مجسمې هم جوړولې. ډیری مجسمې خدایانو، حیواناتو او افسانوي موجوداتو ته نږدې وي. د دې تر ټولو مشهور اثر د لمر سنگ دی، چې یوه غټه شمسي انځوریزه مجسمه ده، چې د ازتیک د افسانوي غنیمت ښکارندوي.
د ډبرو کنده هم د ازتیک کلتور مهمه برخه وه. استادانو د بې شمیره ډبرو برېلفونو جوړ کړی، چې د معبدونو او عمومي ودانیو ښکلولو لپاره و. دغه برېلفونه اکثر د خدایانو، نښه او ورځني ژوند صحنې انځوروي، چې د کنده کارانو مهارت او د نښانی پر خپلو پوهیدنې ښودل کوي.
ازتیکان د خپلې نقاشي دودونو لپاره هم مشهور دي. دوی د خپلو ودانیو او ورځني توکو تزئین لپاره روښانه رنګونه او پیچلي نمونې کارولې. نقاشۍ اکثر د خدایانو، افسانوي صحنو او مهمو تاریخي پیښو انځوروي. سربیره پر دې، ازتیکان د رنګینو انځورونو سره کتابونه جوړول، چې د دین، ستورپوهنې او درملنې په اړه معلومات لري.
نقاشۍ به یا په دیوالونو یا په ټوکرونو کې ترسره کیده. ازتیکان د طبیعي رنګونو کارول او د حیواناتو د ویښتو جوړ کړل شویو برشونو په مرسته رسمول، چې دوی ته د دقیقې تفصیل او رنګینې پرچم ته رسیدل زمینه برابره کړه.
د ازتیکانو کерамиک هم د دوی هنري میراث یوه مهمه برخه ده. ازتیکان مختلف کدیني شیان جوړوي، چې پکې د میزونو، مجسمو او عبادتي توکو شامل دي. د دې شیانو ډیری پیچلي نمونې او انځورونه درلود، چې د دوی کلتوري او مذهبي عقایدو نمایندګي کوي.
د ازتیکانو کدیني تولید ټیکاو لرونکی و. دوی مختلف سوځیدلو طریقې کارولې، چې د دې له مخې قوي او ښکلي شیان جوړیدل. کدیني اکثر نه یوازې په ورځني ژوند کې کارول کیدله، بلکې د عبادت لپاره هم کارول کیده، چې د دې په ازتیک ټولنه کې اهمیت ښیي.
د ازتیکانو معمارۍ او هنر د میزو امریک په تاریخ کې د نابودیدو مرسته کړې ده. حتی د هسپانوي فتحو وروسته دوی کلتوري میراث د هنرمندانو، معمارانو او تاریخ پوهانو لپاره الهام لاندې لري. د ازتیکانو د معمارۍ او هنر ګڼ شمېر عناصر د میکسیکي کلتور سره یو ځای شوې او په معاصر هنر او معمارۍ کې ژوند کوي.
نن ورځ د ازتیکانو د معمارۍ او هنر د څیړنو پیچلتیا شته. د خاورینې حفرې او د پخوانیو یادگارونو بیا جوړونه د دوی کلتور او لاسته راوړنو په برخه کې ښه پوهیدل راولي. د ازتیکانو ګڼ شمېر معبدونه او یادگارونه د سیاحتي جنسونو او د هغو ځایونو په توګه قراول شوي چې خلک کولی شي د ازتیک میراث شتمني او قدر ترلاسه کړي.
د ازتیکانو معمارۍ او هنر د لوړې اوختې میراث وړاندې کوي چې د دوی کلتوري پرمختگ د لوړ کچې سره ښکارندوي. د مؤثریت جوړښتونه، څرګند مجسمه او رنګین نقاشي د دوی په تخنیکونو کې د هنر د شتمنیو جوړولو ښکارندوي، چې تر اوسه پورې د خبل تقدیرو او الهام ورکولو سبب کیږي. د ازتیکانو میراث د مېکسیک په کلتوري بڼونه کې مهمه برخه او د راتلونکو پیړیو لپاره د څیړونکو او هنرمندانو الهام ورکوي.