تاریخی انcyclopedia
آزټیکان د مکسيکو د پخوانیو او پیژندل شوو تمدنونو څخه یوه ده، چې له ۱۴مې تر ۱۶مې پېړۍ پورې موجوده وه. د دوی امپراتوري، چې د اوسني مکسيکو زیاتره برخه راپېژندله، د معمارۍ، ساینس، دین او هنر په برخو کې د خپلو لاسته راوړنو لپاره مشهوره وه.
آزټیکان، یا میکسیکان، د ټسککو وروسته د جهیل په سیمه کې راڅرګند شول، چیرته چې یې د ۱۳۲۵ کال په کې خپل پایتخت — ټینوchtیتلان په جوړېدو پیل وکړ. دا د دې زده کړه کېده چې دوی د ناهوا له قوم څخه راوتلي، چې له شمالی میکسیکو څخه وي.
د آزټیکانو دین پولی تیستیک و، او هغوی د مختلفو خدایانو عبادت کاوه، چې هر یو د ژوند د مختلفو اړخونو لپاره مسؤل بو. عمده خدایان دا ول:
آزټیکان باور درلود چې د کائناتي نظم د ساتلو لپاره قرباني ورکول ضروري دي، چې په کې انساني قربانۍ هم شاملې وې. دا مراسم اکثره په ښکلو معبدونو کې ترسره کیدل، لکه د ټینوchtیتلان لوی معبد.
د آزټیکانو ټولنه سختې طبقاتی وه. په سر کې حکومت چلونکی (موکتزومه) و، چې ورپسې اشراف، کاهنان، سوداګر او بزګر و. د دې هرې طبقې خپل حقوق او مکلفیتونه موجود وو.
آزټیکان د ناهوا ژبه خبرې کوله، او د هغوی خپل لیکل موجود وو، چې د پکټوګرامونو او هیروګلپه برخه کې و. دا هغوی ته اجازه ورکوله چې د پیښو ثبت وساتي، سوداګري وکړي، او ادبي آثار جوړ کړي.
د آزټیکانو اقتصاد د زراعت پراساس و، په ځانګړې توګه د جوار، د پیزو او مرچو کښت. هغوی د "چینیکا" سیسټم څخه استفاده کوله — د کار او ځمکې تبادله. برسیره پردې، آزټیکان د ګاونډیو قبایلو سره فعاله سوداګري کوله، او یو ځواکمن سوداګریز شبکه رامینځته کړ.
آزټیکان د خپلو ښکلو معمارۍ جوړښتونو لپاره مشهور دي. معبدونه او پیرا مایدونه، لکه د لمر پیرا ماید او د سپوږمۍ پیرا ماید په تیوټی هوکین کې، د خپلو ابعادو او پیچلې جوړښت سره ځیرکوي. د آزټیکانو هنر هم پرمختللی و: دوی ښکلې کموډونه، بافتي مواد او زیورات جوړول.
د آزټیکانو امپراتوري د هسپانوی کنکیستادورانو د ارناندو کورتس په مشرۍ له ۱۵۱۹ کال وروسته تر فارس لاندې شوه. د ۱۵۲۱ کال په کې، دوه کلنې محاصرې وروسته، ټینوchtیتلان ونیول شو، چې د آزټیک تمدن ته پای ورکړ. هسپانوي فرمايشي ناروغۍ هم راوړې، چې د محلي وګړو پر ژوند باندې ویجاړونکو اغیزه وکړه.
په تله، د امپراتورۍ د ټيټیدو سره سره، د آزټیکانو میراث لا هم ژوندی دی. د دوی کلتور، ژبه او دودونه د اوسني مکسيکي ټولنې په اړه مهم تاثیرات ورکړي. ډیر دودونه لکه د مړو ورځې جشن، په آزټیکي کلتور کې ریښې لري.
آزټیکان یوه ځانګړې او پیچلې تمدنین دی، چې د بشریت تاریخ ته یې مهم ځواب ورکړ. د دوی لاسته راوړنې د معمارۍ، هنر او ساینس په برخه کې په ټوله نړۍ کې پژوهشګر او خلکو ته الهام ورکوي.