تاریخی انcyclopedia
برازیل — د شتمن او مختلف تاریخي پس منظر لرونکې یوه هېواد ده، چې د مهمو پېښو او شخصیتونو سره ډکه ده، چې د دې کلتور، سیاست او ټولنې په برخه کې یې ژور اثر پرې ایښی. له استعماري دورې څخه تر اوسه پورې، ګڼ شمېر خلکو د ملي هویت د جوړونې، د خپلواکې مبارزې، ټولنیزو بدلونونو او کلتوري پرمختګ په افغانستان کې کلیدي رول ولوباوه. په دې مقاله کې موږ د برازیل څو مشهور تاریخي شخصیتونه څېړو، چې د دوی لاسته راوړنې او نظریې د هېواد په تاریخ باندې اثر کړې دی.
پیډرو I، چې د پیډرو IV پرتګالي په نوم هم مشهور دی، د برازیل بنسټ ایښودونکی او لومړی امپراطور و. هغه د 1822 کال په جریان کې د برازیل د پرتګال څخه د خپلواکۍ په پروسه کې کلیدي رول وواهه، کله چې هغه د هېواد خپلواکي اعلان کړ. د هغه مشهوره وینا "زنده دې وای!" ("Independência ou Morte!") د خپلواکۍ مبارزې سمبول شوه. پیډرو I د برازیل امپراطور شو او تر 1831 پورې حکومت وکړ، کله چې هغه د خپل زوی پیډرو II په ګټه له تخت څخه لاس واخیست. د هغه حکومت د ګڼ شمیر ټولنیزو او سیاسي بدلونونو سره سم یاد شوی، چې د برازیل د دولت بنسټونه یې وغورځول.
پیډرو II، د پیډرو I زوی، د پانزده کلنۍ په عمر کې د برازیل دویم امپراطور شو، وروسته له دې چې د خپل پلار څخه یې واک ترلاسه کړ. هغه له 1831 تر 1889 کال پورې حکومت وکړ او د خپلې هوښیار او پرمختللې پالیسۍ له امله مشهور و. پیډرو II د علمي څیړنو، زده کړې او کلتوري پرمختګ ملاتړ کړی. د هغه حکومت همدارنګه د 1888 کال په ترڅ کې د غلامۍ لغوه کولو په اړه یاد دی، چې د ټولنیز انصاف د ترلاسه کولو لپاره یو مهم ګام و. مګر، سره له دې چې بریالي و، د 19 مې پیړۍ په پای کې، د هغه حکومت له سیاسي او اقتصادي ستونزو سره مخ شو، چې په پایله کې یې د ملوکیت له منځه تلل او جمهوریت اعلان شو.
ژواؤ ګولارت د 1961 نه تر 1964 پورې د برازیل ولسمشر و. د هغه حکومت د سیاسي بېثباتۍ او اقتصادي مشکلاتو په وخت کې و. ګولارت پرمختللي اصلاحات راوړي، چې د غریبو خلکو د ژوند ښه کولو لپاره پلان شوي ول، چې په دې کې زراعتی اصلاحات او د کارګرانو حقوقو ښه کول شامل ول. مګر د هغه سیاست د محافظهکار ځواکونو له شدیدې مقابله سره مخ شو، چې په پایله کې یې په 1964 کې د نظامي کودتا سبب شو. ګولارت دې هېواد ته له تلو باندې مجبوره شو، او د هغه حکومت د برازیل په کې د دموکراسي او ټولنیزو حقوقو لپاره د مبارزې سمبول شو.
کاسترو الواس د برازیل له مشهور شاعرانو او د غلامۍ ضد مبارزینو څخه و. د هغه اثار، لکه "د غلامانو شعرونه" (Os Escravos)، د مظلومانو د آزادۍ غږ و. الواس د بشر د حقوقو او د ټولنیز انصاف ضد جګړه پارټنر په توګه د شعر کارولی. د هغه خلاقیت د برازیل په ادبیاتو او ټولنیز فکر باندې ژور تاثیر درلود. کاسترو الواس د برازیل په کلتور کې د آزادۍ او د بشری حقوقو د مبارزې سمبول پاتې شوی.
ګیتولیو وارګاس د برازیل ولسمشر و، چې له 1930 تر 1945 پورې او بیا له 1951 تر 1954 پورې په واک کې و. هغه د خپلو اصلاحاتو له امله مشهور شو، چې د هېواد ټولنیزي او اقتصادي جوړښت یې بدل کړ. وارګاس د صنعتي پلوۍ او د دندې جوړولو سیاست پیل کړ، او همدارنګه د کارګرو لپاره د ټولنیزو شرایطو ښه کولو ته هڅه وکړه. د هغه حکومت هغه دور ته ورګډ دی، چې "د وارګاس دور" په نامه یادېږي، چې د قدرت د چلولو استبدادي طریقه او سیاسي سرکوب په ګوته کوي. سره له دې، وارګاس د ټولنیزو او اقتصادي اصلاحاتو په توګه یو مهم پاملرنه د برازیل په عصري شکل کې پریښې ده.
چیکو میندیس د برازیل ایکولوژسټ او د محلي خلکو د حقوقو یوه دفاع کونکي و، چې خپل ژوند د آمازون ځنګلونو د ساتنې لپاره مبارزې ته وقف کړ. هغه د برازیل د ایکولوژیکي غورځنګ سمبول شو او فعالانه یې د ځنګلونو د خرابولو او د ایکوسیستم د ویجاړیدو پروړاندې غږ پورته کړ. د هغه د چاپیریال ساتنې او د آمازون د اوسیدونکو د حقوقو لپاره هڅې نړیوال شناخت تر لاسه کړ، خو په 1988 کې د سیاسي سرکوب له امله ووژل شو. چیکو میندیس د برازیل د ایکولوژیکي انصاف او د محلي خلکو د حقوقو د ساتنې په مبارزه کې یوه مهمه څیره پاتې ده.
ماریل فرانکو د برازیل یوه فعاله سیاسۍ وه، چې د ښځو، تی黑انو او LGBT ټولنې د حقوقو لپاره مبارزه کول. هغه د ریو دي ژانیر د ښار په شورا کې یوه وکیل وه او د پولیسو د ظلم او ټولنیز انصاف ضد فعالانه غږ پورته کړ. فرانکو په 2018 کال کې ووژل شوه، چې د برازیل په کې او بهر کې پراخ غبرګون راوست. د هغې مرګ د بشري حقوقو او انصاف لپاره د مبارزې سمبول شو، او د هغې میراث د برازیل نوو نسلونو فعالانو ته الهام ورکوي.
سلما لوپس د برازیل یوه وړاندې ښځینه عالمه او فعاله، چې د ایکولوژۍ او پایښت د پرمختګ لپاره د خپلو هڅو له امله مشهوره ده. هغې د محلي اوسیدونکو د حقوقو او د آمازون د چاپیریال ساتنې په مبارزه کې مهمه ونډه درلوده. لوپس د برازیل په ایکولوژۍ کې د دکتورا درجه ترلاسه کولو له جملې څخه د لومړیو ښځو په توګه وه او خپل ژوند یې د بیولوژیکي تنوع او د ایکوسیستم د ساتنې څیړنې ته وقف کړ. د هغې کار د طبیعت د ساتنې لپاره د ځوانو علماؤ او فعالانو لپاره الهام بښونکی دی.
ایوان ریمل د برازیل یو بشری حقوقو مدافع او فعاله، چې د LGBT ټولنې د حقوقو لپاره مبارزې له لارې پیژندل شوی. ریمل د برابري او انصاف لپاره فعالانه کار کړی، او د هغه هڅو د LGBT د حقوقو په اړه په ټولنه کې پام وړ بدلونونه رامنځ ته کړل. هغه همدارنګه د کلتوري تنوع او د برازیل په مختلفو قومي او ټولنیزو ډلو ترمینځ د متقابلې پوهې یو فعال ملاتړ کوونکی و.
د برازیل تاریخي څیرې د هېواد په ژوند کې ژور اثر پریښی دی او د دې کلتوري، سیاسي او ټولنیز هویت جوړونې کې مرسته شوې ده. د دوی لاسته راوړنې او د بشري حقوقو لپاره مبارزه، د آزادۍ او ټولنیز انصاف لپاره هڅې نويو نسلونو ته الهام ورکوي. د دوی ژوند او میراث څیړل د برازیل پیچلې تاریخ او د پرمختګ او برابری لپاره د دې غوښتنې ښه پوهه ورکوي.