تاریخی انcyclopedia
ایتوپیا یوه داسې هېواد دی چې شتمن تاریخی ميراث لري، او تاریخ یې د روښانه او مهمو شخصیتونو له پلوه ډک دی. دغه خلک د دولت په پرمختګ، کلتور او نړیوال سیاست کې مهمه رول لوبولی دی. په دې مقاله کې، موږ د ایتوپیا مشهور تاریخی شخصیتونه، د دوی پر هېواد او نړیوالې صحنې اغېز، او د دوی د کلتور او سیاسي ژوند لپاره د ټیکاو په شامله توګه یادونه کوو.
مینیلیک II د ایتوپیا له لویو حکامو څخه دی، چې د ۱۸۹۶ کال په ادوو جګړه کې د خپل رهبریت له امله مشهور شو. دا بریا د ایتالیایي متعصبينو پر وړاندې نه یوازې ایتوپیا ته خپلواکي ورکړه، بلکې د هغې موقف د افریقا په څو هېوادونو کې چې د اروپایي استعمار په دوران کې یې خپلواکي ساتلې وه، ټینګ کړل.
مینیلیک II د ایتوپیا په مدرن کولو کې هم کلیدي رول لوبولی. هغه ادیس ابابا مرکز جوړ کړ، د ریل لارو، ټلګراف لارو جوړونې هڅوي او د تعلیم سیستم پرمختګ وکړي. د هغه حکومت مرکزي ځواک پیاوړی کړ او د ایتوپیا ځمکه پراخه کړه، چې دا هېواد د ختیځ افریقا یوه پیاوړې او مدرن قدرت په توګه جوړ کړ.
هایله سیلاسي I، چې د "ملکونو ملک" یا "د یهودا د الوتني" په نوم هم مشهور دی، د ایتوپیا وروستی امپراتور و. د هغه حکومت د هېواد په تاریخ کې یوه مهمه دوره وه، د مینیلیک II اصلاحاتو ته دوام ورکړ او مدرن صنعتی او تعلیمي اصلاحاتو ته ګوزار ورکړ. هایله سیلاسي د نړیوال سیاست په برخه کې مهمه رول درلود، په دې کې د افریقایي اتحاد سازمان (OAU) تاسیس شامل دی، چې د افریقا هېوادونو هڅې د خپلواکي لپاره او د استعمار پر وړاندې متحدې کړې.
هایله سیلاسي هم د فاشسیت ایتالیا پر وړاندې د مبارزې لپاره مشهور دی، چې په ۱۹۳۵ کال کې ایتوپیا ته د حملې وکړه. هغه د ملی مقاومت مشری وکړه او د افریقا د خپلواکي مبارزې سمبل شو. د ایتالیایي اشغال په مهال د تبعید سربیره، هایله سیلاسي ۱۹۴۱ کال کې ایتوپیا ته راستون شو وروسته له دې چې هېواد د بریتانوي ځواکونو له خوا آزاد شو.
خو د هغه حکومت د راستنیدو پر مهال د داخلي مشکلاتو لکه فقر، قحطي او ټولنیز عدم توازن پر وړاندې سرګردان و، چې بلاخره د ۱۹۷۴ کال انقلاب ته لاړ، چې په نتیجه کې هایله سیلاسي قوت له منځه وړل شوی و.
زودیاک تسګای د ایتوپیا په تاریخ کې له افسانوي شخصیتونو څخه یوه ده. هغه د خپلو وختونو په سیاسی ژوند کې یوه له لومړیو ښځو حکمرانانو څخه وه چې د پام وړ رول یې ولوباوه. زودیاک تسګای د خپلې حکمت او عزم له امله پېژندل شوې، او هغې د سیاسي ناکرارۍ په وخت کې ایتوپیا کې واک وساته. د هغې حکومت د خاندان مستحکم کړ او د هېواد په حکومت کې د دودونو د دوام تضمین برابر کړ.
د هغې حکومت هم د پرمختللې دیپلوماسی او د ایتوپیا موقف په نړیوال سیاست کې د تقویت کولو په کې یاد دی. هغې له ګاونډي هېوادونو سره ښې اړیکې جوړې کړې او د بهرنیو ګواښونو پر وړاندې فعاله مبارزه وکړه.
تانکا زودجي د ایتوپیا په لومړیو تاریخ کې مهمه شخصیت وه، او نوم یې د قدیم اکسوم سلطنت دورې سره تړاو لري. دا له ټولو تر ټولو پیاوړې او مشهوره حکومتونو څخه وه چې د لومړۍ صدی په دوران کې د سوداګرۍ او کلتور مرکز و.
تانکا زودجي د حکومتی ښځې په توګه پېژندل کېده چې د خپلې حکومت د ځمکو تر پراخولو پورې، او د هنر او دین پاملرنې لپاره شهرت لري. د هغې حکومت د ایتوپیا کې د مسحیت خپرولو ملاتړ وکړ، کوم چې په راتلونکی کې د هېواد د مذهبي او کلتوري اساس جوړوي.
د هغې دوره د اکسوم سلطنت د پیاوړتیا او د ایتوپیا او نړیوالې تمدن په تاریخ کې د پام وړ اثر درلود.
امنمخیت II د ایتوپیا او د نیل په مرکزي برخه کې یوه مهمه حکومتوه. د هغه حکومت د هغه وخت په دورې پورې اړه لري کله چې ایتوپیا او مصر په نزدې دیپلوماټیک او سوداګریزو اړیکو کې وو. هغه د داخلی اقتصاد پیاوړی کولو او د ایتوپیا پوځ پیاوړی کولو له امله مشهور و. دا هېواد ته اجازه ورکړه چې د بهرنیو ګواښونو پر مهال ثبات وساتي.
امنمخیت II هم د سوداګریزې لارو د کنټرول د پراختیا او نوو ځمکو د استعمار په برخه کې د هڅو لپاره پېژندل کیږي. د هغه حکومت د ایتوپیا د ختیځ افریقا په مهم ځواک په توګه د پرمختګ یوه مهمه دوره وه.
میلکا هایله د ایتوپیا د ۱۸مې پیړۍ یوه برجسته سیاسی رهبر و. د هغه حکومت د داخلی اصلاحاتو او مرکزیت پیاوړتیا سره یاد شوی دی. که څه هم دا د سختو وختونو سره مخامخ و، میلکا هایله د هېواد موقف پیاوړی کړ او د راتلونکي سیاسی او ټولنیز بدلونونو لپاره بنسټ جوړ کړ.
د هغه یوه تر ټولو مهمه لاسته راوړنه د پوځ او د هېواد امنیت پیاوړتیا وه، چې ایتوپیا ته اجازه ورکړه چې خپلواکي یې په پراخه توګه وساتي په داسې تاریخ کې چې د سختو ازموینو سره مخ و. د هغه وراثت هم د سوداګرۍ پرمختګ او د ګاونډیو هېوادونو سره د اړیکو د پیاوړتیا سره تړاو لري.
د ایتوپیا تاریخ له لویو شخصیتونو ډک دی، چې نه یوازې د خپل هېواد په پرمختګ باندې اغېز کړی، بلکې د ټولې قاره او نړۍ په تاریخ کې ژور اثر هم پرې ایښی دی. دغه شخصیتونه نه یوازې نظامي رهبران بلکې اصلاحګر، دیپلوماټان، او حکمرانان وو چې د خپل قوم ژوند ښه کولو ته هڅه وکړه. د دې تاریخی شخصیتونو اغېز د ایتوپیا په اوسنۍ پراختیا، کلتور او ټولنیز ژوند کې احساس کیږي. د دې خلکو تاریخی میراث او د هغوی هڅې د هېواد د هویت یوه مهمه برخه پاتې دي.