تاریخی انcyclopedia
د قدیمي کرواسي تاریخ د پری سیرت زمانو څخه تر منځنی دور پورې د ډیر ثقافتي او تاریخی بدلونونو څخه جوړ دی، چې د دې هیواد هویت جوړوي. د کرواسي په سیمه کې مختلف قومونه او تمدنونه موجود وو، هر یو یې د کلتور، ژبې او ټولنې په جوړښت کې خپل اثر پریښی دی.
د نن ورځې په کرواسي هیواد کې آرکیالوجیستان د انسانانو د فعالیت آثار مومي، چې له ۱۰۰،۰۰۰ کاله مخکې ته راځي. تر ټولو مشهور ځای د ونجېویسا غار دی، چېرته چې د نیاندرتالانو پاتې شوني موندل شوي. دا موندنې په دې ګوته کوي چې کرواسي د قدیمو زمانو راهیسې د نفوس لاندې وه.
د نیولیت دورې په دوران کې (د زرو ۵۰۰۰-۳۰۰۰ کاله مخکې) دلته د لیني-ریش کړ پخپلې کلتور پرمختللې. دا وخت د توکیو طرز ژوند ته د اوښتلو او د زراعت د پیل کولو سره مشخص کیږي. د لومړیو استوګنو جوړیدل د پیچلو ټولنیزو جوړښتونو رامنځته کولو لامل و.
د اوسني دور په پرمختګ سره په کرواسي سیمه کې نوي ثقافتي عناصر ظهور کړ، چې د اتروسکان او الیرینانو تاثیر شامل و. اتروسکان، چې د مرکزي ایټالیا څخه راغلي و، خپل کلتور د سوداګرۍ اړیکو او ثقافتي تبادلو په بڼه پریښود.
الیرینان، محلي قبې، د سیمه د هویت په جوړولو کې مهم رول درلود. د دوی قبې، لکه سکاوینس او وینیټس، د زراعت، مالدارۍ او صنایعو سره مشغول وې. دوی د څو درنو استوګنځیو، چې د "ګراډس" په نوم پیژندل شوي، جوړښت کولو او د ګاونډیو تمدنونو سره فعاله سوداګري کولو.
د زرو میلادي شپږمې پیړۍ نه وروسته د آدریاتیک سمندر په ساحل کې یوناني مستعمرې، لکه ایمنه (نن ورځ ایمنه)، ترګیر او سپلیټ، پرمختللې. دا ښارونه د مهمو سوداګریزو مرکزونو په توګه وده وکړه او د یوناني او الیرین کلتورونو ترمنځ ثقافتي تبادله وه.
د میلادي لمړۍ پیړۍ نه وروسته کرواسي د روم سلطنت برخه شوه. رومیان د خپلې معمارۍ، قوانین او کلتور سره راغلل. په دې وخت کې لارې، اکویډکټونه او ښارونه، لکه سپلیټ، چې د مهمو اداري او فرهنگی مرکزونو په توګه وده وکړه، جوړ شول. د رومي حکمراني تر IV پیړۍ پورې دوام وکړ او د ټولنې جوړښت او د ښارونو په پرمختګ کې ډیر تاثیر وکړ.
د روم سلطنت د راپرځیدو وروسته په IV پیړۍ کې کرواسي د مختلفو وحشی قبایلو لکه ګوتو او سلاویانو لاندې شو. په دې وخت کې د هیواد سیمه د مختلفو شخړو سکو د میدان شوه، چې دا یې د سلاوی قبایلو مهاجرت لامل شو. سلاویان د کرواسي ځمکو ته د استوګنې پیل وکړ، چې د نوي قوم او ژبې جوړښت ته لاره هواروي.
د سلاوی قبایلو، چې په دې ځمکه مستقر شول، یو لړ کوچني امارات تشکیل کړل. د دې تر ټولو مشهور کرواسی سلطنتټه کورنۍ وه، چې په نهمه پیړۍ کې رامنځته شوه. په دې وخت کې لومړئ دولتي جوړښتونه جوړ شول او امیرانو د خپلو lands په نیولو کې سیالۍ پیل وکړې.
په ۹۲۵ کال کې کرواسي د سلطنت په توګه اعلان شوه، او لومړی پاچا ترپیمیر اول شو. دا دوره د مسیحيت پرمختګ سره مشخص کیږي، چې د دولتي دین په توګه رامنځ ته شوه. د کرواسي عیسوی کیدل د رومي او بیزانین میسیونرانو لخوا ترسره شو. پدې بهیر کې کلیساوې او راهبانو مهم رول درلود، چې د تعلیم او کلتور مرکزونه شول.
په یولسمه پیړۍ کې کرواسي د مجارستان تر تاثیر لاندې و، چې د دواړو هیوادونو ترمنځ پیچلي سیاسی اړیکې رامنځته کړې. د کرواسي سلطنت خپله خود مختاري ساتلې، مګر د مجارستان پاچاهۍ د سیاسي چارو پر وړاندې مهم تاثیر درلود. دا تاثیر تر دیارلسمې پیړۍ پورې دوام درلود، کله چې کرواسي د مجارستان سلطنت برخه شوه.
په قدیمه کرواسي کې یوه بډایه کلتور وده وکړه، چې د مختلفو قومونو او تمدنونو په تعامل کې رامنځته شوې. د دې وخت هنر د سټایلونو او روایتونو تنوع سره مشخص شو. د روم ښکاری په معمارۍ کې یوه ژوره اثر پریښوده چې د قدیم رومي ودانیو ویجاړې شکل کې، چې نن ورځ په ښارونو کې، لکه سپلیټ او پولا کې لیدل کیدی شي.
ادبیات او هنر په اوړي منځنیو پیړیو کې د عیسویت تاثیر لاندې هم وده وکړه. راهبانو د تعلیم او فرهنګ مرکزونه شول، چیرته چې کتابونه لیکل شوي او د هنر آثار جوړ شوي. د کرواسي لیکوالانو د پخواني سلاوی ژبې څخه استفاده پیل کړه، چې د liturgical ادبیاتو جوړونې ته هڅه وکړه.
د کرواسي قدیم تاریخ د ننۍ کرواسي خلکو په کلتور او هویت کې ژور اثر پریښی دی. د مختلفو کلتورونو او قومونو ادغام یوه ځانګړې هویت تشکیل کړ، چې تر اوسه وده کوي. د کلتور د مختلفو تاثیراتو د کرواسي کلتور شتمن کړ، او دا میراث په ژبه، هنر، معمارۍ او عنعناتو کې لیدل کیږي.
نننۍ کرواسي د خپلو قدیم تاریخي یادښتونو ته د موزیو، فرهنګي پیښو او تعلیمي پروګرامونو له لارې د پامه غور کوي. تاریخي یادګارونه، لکه قدیمې ویرانې، کلیساوې او کلاوې، لاهم د سیاحانو او څیړونکیو ته زړه راښکونکی دی، چې د دې هیواد د بډای تاریخ په اړه ډیر څه پوه شي.
د کرواسي قدیم تاریخ یو پیچلی او څو اړخیز پروسه ده، چې د ملي هویت په جوړولو کې کلیدي رول لوبولی دی. د دې زمانې پوهیدل مرسته کوي چې د کلتوري میراث ارزونه وکړي، چې کرواسي یې د دریو پیړیو په اوږدو کې ساتلې ده. دا میراث د دې زمانې نوو نسلونو ته الهام ورکوي او د اروپا د عمومی تاریخ یوه مهمه برخه پاتې شوې ده.