دانشنامه تاریخی
تاریخ باستانی کرواسی دوره‌ای را از زمان‌های پیش از تاریخ تا قرون وسطی در بر می‌گیرد و شامل تغییرات فرهنگی و تاریخی زیادی می‌شود که هویت این کشور را شکل داده است. در قلمرو کرواسی، اقوام و تمدن‌های مختلفی وجود داشته‌اند که هر کدام نشانه‌ای از خود در فرهنگ، زبان و جامعه به جا گذاشته‌اند.
در قلمرو کرواسی معاصر، باستان‌شناسان نشانه‌هایی از فعالیت‌های انسانی پیدا می‌کنند که به بیش از 100,000 سال پیش برمی‌گردد. معروف‌ترین مکان، غار ویندژوِیتسا است که بقایای نئاندرتالی‌ها در آن کشف شده است. این یافته‌ها نشان می‌دهد که قلمرو کرواسی از زمان‌های بسیار قدیم مورد سکونت بوده است.
در زمان نوسنگی (حدود 5000-3000 سال پیش از میلاد)، فرهنگی به نام فرهنگ سفالگری خطی-نوار در اینجا توسعه یافت. این زمان به انتقال به زندگی ساکن و آغاز کشاورزی مشخص می‌شود. ایجاد اولین سکونت‌گاه‌ها به تشکیل ساختارهای اجتماعی پیچیده‌تری انجامید.
با توسعه عصر آهن، عناصر فرهنگی جدیدی در قلمرو کرواسی ظاهر شدند، از جمله تأثیر اتروسک‌ها و ایلیری‌ها. اتروسک‌ها که از ایتالیا مرکزی آمده بودند، نشانه‌هایی از فرهنگ خود را در قالب روابط تجاری و تبادل فرهنگی به جا گذاشتند.
ایلیری‌ها، قبایل بومی، نقش قابل توجهی در شکل‌گیری هویت منطقه ایفا کردند. قبایل آنها، مانند اسلاوها و ونت‌ها، به کشاورزی، دامداری و صنعت مشغول بودند. آنها مجموعه‌ای از سکونت‌گاه‌های دژدار به نام گراها ایجاد کردند و به‌طور فعال با تمدن‌های همسایه تجارت می‌کردند.
از قرن ششم پیش از میلاد، مستعمرات یونانی، مانند امونا (امروزه امونا)، تیرا و اسپلیت در سواحل دریای آدریاتیک توسعه یافتند. این شهرها به مراکز تجاری مهمی تبدیل شدند و به تبادل فرهنگی میان فرهنگ‌های یونانی و ایلیری کمک کردند. مهاجران یونانی با خود فناوری، هنر و ایده‌های فلسفی را به ارمغان آوردند که تأثیر زیادی بر توسعه منطقه داشت.
از قرن اول میلادی، کرواسی بخشی از امپراتوری روم شد. رومی‌ها معماری، قوانین و فرهنگ خود را به ارمغان آوردند. در این زمان، جاده‌ها، آکوداکت‌ها و مراکز شهری مانند اسپلیت ساخته شد که به مرکز اداری و فرهنگی مهمی تبدیل شد. سلطه رومی تا پایان قرن چهارم ادامه داشت و تأثیر قابل توجهی بر ساختار جامعه و توسعه شهرها گذاشت.
پس از فروپاشی امپراتوری روم در پایان قرن چهارم، کرواسی تحت تأثیر قبایل مختلف بربر قرار گرفت، از جمله گوت‌ها و اسلاوی‌ها. در این زمان، قلمرو کشور به صحنه‌ای برای درگیری‌های مختلف تبدیل شد که منجر به مهاجرت قبایل اسلاوی گردید. اسلاوها شروع به سکونت در اراضی کرواسی کردند که باعث شکل‌گیری یک قوم و زبان جدید گردید.
قبایل اسلاوی که در این سرزمین‌ها ساکن شدند، مجموعه‌ای از شاهزاده‌نشین‌های کوچک را تشکیل دادند. یکی از مشهورترین آنها، خاندان سلطنتی کرواسی بود که در قرن نهم ظهور کرد. در این زمان، اولین ساختارهای دولتی شکل گرفت و شاهزاده‌ها شروع به مبارزه برای اتحاد اراضی تحت سلطه خود کردند.
در سال 925، کرواسی به عنوان یک پادشاهی اعلام شد، و اولین پادشاه آن، ترپیمر I بود. این دوره با توسعه مسیحیت که به عنوان دین دولتی انتخاب شد، مشخص می‌گردد. مسیحی‌سازی کرواسی با کمک مبلغین از روم و بیزانس انجام شد. کلیساها و صومعه‌ها نقش مهمی در این فرایند ایفا کردند و به مراکز آموزش و فرهنگ تبدیل شدند.
در قرن یازدهم، کرواسی تحت تأثیر مجارستان قرار گرفت، که منجر به روابط سیاسی پیچیده‌ای بین دو کشور شد. پادشاهی کرواسی به حفظ خودمختاری خود ادامه داد، اما پادشاهان مجارستان تأثیر قابل توجهی بر امور سیاسی داشتند. این تأثیر تا قرن سیزدهم ادامه داشت، زمانی که کرواسی به بخشی از پادشاهی مجارستان تبدیل شد.
در کرواسی باستان، فرهنگی غنی توسعه یافت که حاصل تعامل اقوام و تمدن‌های مختلف بود. هنر این دوره با تنوع سبک‌ها و سنت‌ها مشخص می‌شود. تأثیر روم بر معماری، ردپای عمیقی از خود به جا گذاشته است که در ویرانه‌های ساختمان‌های رومی باستانی که در شهرهای معاصر مانند اسپلیت و پولا قابل مشاهده است، دیده می‌شود.
ادبیات و هنر در دوره اولیه قرون وسطی نیز تحت تأثیر مسیحیت رشد یافتند. صومعه‌ها به مراکز آموزش و فرهنگ تبدیل شدند، جایی که کتاب‌ها نوشته می‌شدند و آثار هنری خلق می‌شدند. نویسندگان کرواسی شروع به استفاده از زبان اسلاوی باستان کردند که به شکل‌گیری ادبیات لیتورژیک کمک کرد.
تاریخ باستانی کرواسی تأثیر عمیقی بر فرهنگ و هویت مردم معاصر کرواسی گذاشته است. تلاقی فرهنگ‌ها و اقوام مختلف هویت منحصربه‌فردی را شکل داده است که همچنان در حال توسعه است. تنوع تأثیرات فرهنگی، فرهنگ کرواسی را غنی کرده و این میراث در زبان، هنر، معماری و سنت‌ها قابل مشاهده است.
کرواسی معاصر از طریق موزه‌ها، رویدادهای فرهنگی و برنامه‌های آموزشی به یاد تاریخ باستانی خود باقی مانده است. بناهای تاریخی، مانند ویرانه‌های باستانی، کلیساها و قلعه‌ها، همچنان گردشگران و محققان را جذب می‌کنند که خواهان آشنایی بیشتر با گذشته غنی این کشور هستند.
تاریخ باستانی کرواسی یک فرآیند پیچیده و چندوجهی است که نقش کلیدی در شکل‌گیری هویت ملی ایفا کرده است. درک این دوره به ارزیابی میراث فرهنگی که کرواسی در طول قرن‌ها حفظ کرده است، کمک می‌کند. این میراث همچنان الهام‌بخش نسل‌های معاصر بوده و بخشی مهم از تاریخ عمومی اروپا باقی می‌ماند.