تاریخی انcyclopedia
اسپانیا د اروپا یوه له ترټولو غښتلې اقتصادونو څخه ده او د یورو زون یوه مهمه هېواد دی. د دې پرمختللې صنعتي څانګو، کرنیز سکتور، او همدارنګه د پراخو سیاحتي خدماتو سره، دا د یوه بېلابېلو اقتصادي نمونې په توګه وړاندې کیږي چې په وروستیو لسیزو کې د پام وړ بدلونونه تجربه کړي دي. په دې مقاله کې د اسپانیا کليدي اقتصادي اړخونه، لکه د ناخالص ملي تولید جوړښت، بهرنۍ سوداګرۍ، د بې کارۍ کچه، او همدارنګه د مالي بحرانو اغیزې د اقتصادي هیواد په اړه څیړل شوي دي.
اسپانیا د اروپایي اتحادیې څلورم ترټولو غښتلی اقتصاد دی (د جرمنی، فرانسې، او ایتالیا وروسته). په ۲۰۲۳ کې د دې ناخالص ملي تولید (NDP) شاوخوا ۱.۵ ټریلیونه یورو و چې دا د دې د اروپایي او نړیوالو مارکیټونو کې د ارزښت څرګندونه کوي. د اسپانیا اقتصاد په عمده توګه د خدماتو، په ځانګړې توګه د سیاحت، مالي، سوداګرۍ او ترانسپورت پورې تړلی دی. خدمات د هیواد د ټولیز ناخالص ملي تولید له ۷۰٪ څخه زیاتی برخه جوړوي چې دا د اقتصادي ودې اصلي محرک هم ده.
د اسپانیا د اقتصاد عمده سکټورونه دا دي:
اسپانیا په فعاله توګه په نړیواله سوداګرۍ کې برخه اخلي او د اروپا یوه له مخکښو توکو صادروونکو څخه ده. مهم صادر شوي توکي شامل دي: ماشینونه او تجهیزات، موټر، کیمیاوي توکي، درمل، او د کرنې محصولات، لکه د زیتونو تېل، شراب، مېوې او سبزيجات. په ۲۰۲۲ کې د اسپانیا صادرات د شاوخوا ۳۸۰ میلیارد یورو په کچه وو، چې دا د دې د نړیوال سوداګرۍ په ساحه کې د ارزښت نښوونه کوي.
د وارداتو په اړه، اسپانیا په عمده توګه د انرژی سرچینې، ماشینونه او تجهیزات، او همدارنګه کیمیاوي توکي واردوي. د اسپانیا بهرنی سوداګري په عمده توګه د اروپایي اتحادیې په لور ده چې د دې اصلي سوداګریز شریک دی. د مثال په توګه، شاوخوا ۶۰٪ د اسپانیا صادرات د اروپایي اتحادیې هیوادونو ته لاړ شي. د اسپانیا تر ټولو لوی شریکان جرمنی، فرانسې، ایتالیا او بریتانیا دي.
بېکاري په اسپانیا کې د اوږدې مودې لپاره یوه له لویو اقتصادي چلنجونو څخه پاتې شوې، په ځانګړې توګه د ۲۰۰۸ کال نړیوال مالي بحران وروسته، کله چې د بېکارۍ کچه د لوړ ریکارډونو ته ورسیده. له هغه وروسته وضعیت ورو ورو ښه شوی دی، مګر بېکاری لا هم لوړه پاتې ده، په ځانګړې توګه د ځوانانو ترمنځ.
د ۲۰۲۳ کال لپاره، په اسپانیا کې د بېکارۍ کچه شاوخوا ۱۳٪ ده، چې دا د بحراني کلونو په پرتله کمه ده، مګر لا هم د اروپایي اتحادیې په اوسط کې لوړه ده. د ځوانانو په منځ کې بېکاری، لکه څنګه چې د جنوبي اروپا په نورو هیوادونو کې، لا هم په ځانګړې توګه لوړه ده، چې اکثره وخت ۳۰٪ ته رسېږي. د دې یوه عمده لامل د کاري بازار په برخه کې ساختاري تاک او توازن دی، کله چې ډیر ځوانان نشي کولی هغه کار ومومي چې د دوی زده کړې سره سمون ولري. دا د عارضي او کم تنخوا لرونکو کارځایونو د زیاتیدو لامل شوی دی.
اسپانیا د یورو زون یوه غړې ده او یورو د دې رسمي پيسه ده. په هیواد کې یوه پرمختللې مالي سیستم شتون لري چې د پرمختللو بانکونو او مالي موسسو سره موجوده دی چې په نړیوالو مالي بازارونو کې سره نژدې تړلي دي. اسپانیا یوه باثباته بانکي سیستم لري، مګر په وروستیو لسیزو کې د بیلابیلو چیلنجونو سره مخ شوې، په شمول د ۲۰۰۸ کال بحران او د یورو زون د مالي پور بحران.
د اسپانیا دولتي پور د مالي بحران وروسته د پام وړ زیات شوی دی. په ۲۰۲۳ کې د دې دولتي پور شاوخوا ۱۲۰٪ د ناخالص ملي تولید څخه دی، چې دا یو لوړ شاخص دی، مګر د یورو زون لپاره استثنایي نه دی. اسپانیا د پور کمولو لپاره هڅې کوي، مګر اقتصادي او سیاسي حقیقي حالتونه د دې د چټک کمیدو مخه نیسي.
سیاحت د اسپانیا د اقتصادي سکتور یوه له تر ټولو مهمو څانګو څخه ده. اسپانیا د نړۍ په کچه د سیاحانو د شمېر په ټوله کې دویم ځای لري، هر کال له ۸۰ میلیونه زیات خلک جذبوي. سیاحت په هیواد کې د مالیاتو عایداتو او کاري ځایونو مهمه برخه برابروي. د سیاحت تر ټولو لویې سیمې د کاتالونیا، اندلس، بالیاری او کانارای جزیرې دي.
اسپانیا د خپلو کلتوري او طبیعي جاذبو لپاره مشهور دی، لکه د بارسلونا مشهوره معمارۍ انټونیو ګاودي، د غرناطه الهمبرا کلتوري میراث، د کوستا براوا په ساحل کې څاڅکې او د پیرینیس کوهانو مالامالې مناظر. همدارنګه اسپانیا د خپل خوراکي میراث له امله شهرت لري چې د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه سیاحان جذبوي.
که څه هم کرنه یوازې شاوخوا ۳٪ د اسپانیا ټولیز ناخالص ملي تولید جوړوي، دا لا هم د هیواد د اقتصاد مهمه برخه پاتې ده. اسپانیا د اروپا په کچه د کرنیزو محصولاتو لوی تولیدونکی دی. د کرنیزو محصولاتو ترمنځ مهم محصولات د زیتونو تېل، شراب، سیتروس، سبزیجات، او همدارنګه د غلو او غوښې محصولات شامل دي.
اسپانیا هم د زیتونو تېل په تولید کې د نړۍ ترټولو لوی تولیدونکی دی، او د دې شراب، په ځانګړې توګه د ریوخای او خریز سیمو څخه، د نړیوال بازار په کچه مشهور دي. کرنه د کلیو په سیمو کې د اشتغال برابروولو او د محصولاتو صادراتو لپاره مهمه ونډه لري.
اسپانیا د بیلابیلو محیطي ستونزو سره مخ دی، لکه د وچو، اقلیم بدلون او د هوا ککړتیا. وچې ځانګړې تاثیرات لري پر کرنه، او همدارنګه د اوبو recursos چې د هیواد لپاره مهم دي، په ځانګړې توګه د اوبو د خړوبولو لپاره. په وروستیو کلونو کې اسپانیا فعاله توګه د چاپیریال د خوندیتوب لپاره د اقداماتو پلي کولو لپاره هڅې کړې، په شمول د نوي انرژیو سرچینو پراختیا، لکه د لمریزې او بادي انرژۍ.
اسپانیا هم په اروپا کې د لمریزې انرژۍ په برخه کې یوه له مخکښو هیوادونو څخه شوې، د لمریز پینلونو او نورو چاپیریال دوستانه ټیکنالوژیو ته جدي پانګونه کوي. په هیواد کې هم د کاربن اخراج کمولو او د لویو ښارونو کې د هوا د کیفیت ښه کولو لپاره هڅې ګڼل کیږي.
د اسپانیا اقتصاد یوه متوازن او متنوع سیسټم دی چې د خدماتو پرمختللی سکتور، قوي صنعت او کرنه لري. سره لدې چلنجونو لکه لوړه بېکرۍ، دولتي پور، او محیطي ستونزې، هیواد د پرمختګ او اقتصادي ستونزو د حل لپاره هڅې کوي. په راتلونکي کې، اسپانیا احتمالاً د یورپ په اقتصاد کې یوه کلیدي رول رانغاړي چې د دې ستراتیژیک موقعیت، پرمختللې صنایع، او د پایښت لرونکي پرمختګ فرصتونه لري.