تاریخی انcyclopedia
د اسپانیا تاریخ د قدیمو تمدنونو سره پیل کیږي، لکه ایبریان، کلتان او فینیکي. په اوسني اسپانیا کې لومړي مېشتیدنې په نیولیتیک دور کې جوړ شول. په ۸مې پیړیو کې فینیکيانو څو سوداګریز مستعمرې جوړې کړې، چې مشهور ښار تارټیس هم پکې شامل دی.
له ۵مې پیړیو څخه په جزیره کې کلتان راغلل، او بیا یوناني مستعمره جوړوونکو هم راورسیدل، چې د کلتوري تبادلې سبب شو. په ۳یمې پیړیو کې دغه سیمه د روم لپاره د علاقې موضوع شوه، چې په پایله کې یې فتحه وکړه او د خپلې یوې ولایتي — Hispania په توګه یې بدل کړه.
په اسپانیا کې د رومي حاکمیت موده تر ۶۰۰ کلونو پورې پراخه شوه. په دې موده کې لارې، ښارونه او اوبو رسونې سیستمونه جوړ شول. په ۱ مې پیړۍ کې، اسپانیا د رومي امپراتورۍ یوه مهمه برخه شوه، او د هغې اقتصاد د زراعت او سوداګرۍ له لارې وده وکړه.
د رومي استعمار له امله په محلي کلتور کې مهمې اغیزې رامنځته شوې. عیساییت په ۱ مې پیړۍ کې په اسپانیا کې خپور شو، چې وروسته کې د ملي هویت په جوړښت کې مهم رول ولوباوه.
د روم امپراتورۍ د سقوط وروسته په ۵ مې پیړۍ کې، اسپانیا د مختلفو قومونو لپاره د جنګ ډګر شوه. ویسټ ګوتو خپل پادشاهي تاسیس کړ، چې تر ۷۱۱مې کال پورې یې شتون درلود، کله چې مسلمانان، چې موریان بلل کیږي، په چټکۍ سره د جزیرې ډیرې برخې ونیولې.
په ۸مې تر ۱۵مې پیړۍ پورې، اسپانیا د مسلمان حاکمانو تر کنټرول لاندې وه، چې د اسلامي او عیسوی تمدنونو ترمنځ د کلتوري تبادلې سبب شوه. ریکونسټا — د عیسویانو لخوا د ضایع شویو ځمکو راستنیدل — په ۷۲۲ کال کې پیل شوه او تر ۱۴۹۲ کال پورې یې دوام وکړ.
په ۱۴۹۲ کال کې ریکونسټا د ګرانادا د سقوط سره پای ته ورسیده. په همدې کال کې کریستوفر کولمب نوي نړۍ ته لاره ومونده، چې د مستعمره فتوحاتو دورې پیلیدو ته لار هواره کړه او د اسپانیا امپراتورۍ د تاسیس سبب شوه. اسپانیا د نړۍ له پیاوړو هیوادونو څخه یوه شوه، چې په امریکا، آسیا او افریقا کې پراخ مستعمرې کنټرول کوي.
مګر د ۱۷مې پیړۍ په نږدې کې، امپراتورۍ له مختلفو ستونزو سره مخ شوه، له داخلی شخړو او اقتصادي مسایلو سره. هېواد د غوښتنو او شخړو سره مخامخ شو، لکه د اسپانوي میراث د جګړې (۱۷۰۱-۱۷۱۴) چې د مهمو ارضي زیانونو لامل شوه.
۱۹مې پیړۍ د انقلابونو او اصلاحاتو وخت و. اسپانیا د لاتینې امریکا په ډیری مستعمراتو کې خپل کنترول له لاسه ورکړ، چې د هغې اقتصاد ته زیان ورسوه. په ۱۹۳۶ کال کې د مدني جګړې پیل وشو، چې په ۱۹۳۹ کال کې د فرانکستانو بریالیتوب سره پای ته ورسېد.
د فرانکو د مرګ وروسته په ۱۹۷۵ کال کې، اسپانیا د دموکراسۍ په لور لاړ. نوي اساسي اصول ومنل شول، چې د اقتصادي پرمختګ او د دموکراتیکو موسسو د پیاوړي کولو سبب شول.
په ۲۱مې پیړۍ کې، اسپانیا لاهم د مختلفو چلنجونو سره مخ کیږي، لکه اقتصادي بحرانونه او د کاتالونیا د خپلواکۍ مسلې. سره له دې، دا د اروپایي اتحادیې یوه مهمه برخه پاتې شي او د نړیوالې سیاست فعال ګډونوال دی.