تاریخی انcyclopedia
مالیزیا — د جنوبي ختیځ آسیا یوه مخکښه اقتصادي هیواد دی چې په تیرو څو لسیزو کې یې په مختلفو سکتورونو کې د پام وړ بریالیتوبونه ښودلي. د پرمختللي صنعتي، کرنیز او خدماتي سکتورونو سره، مالیزیا د نړیوال بازار په منځ کې یوه مهمه لوبغاړې ده، چې د تیلو، ګاز، د نڅو د غوړ، الیکترونیکي او نورو توکو په بازار اغیز لري. په دې مقاله کې د مالیزیا مهم اقتصادي شاخصونه، لکه د ناخالص ملي تولید (NMT)، د اقتصاد جوړښت، بهرنۍ سوداګرۍ او پرمختګ امکاناتو ته کتل کیږي.
مالیزیا هغه هیواد دی چې د پرمختګ په حال کې دی، چیرې چې مخلوط اقتصاد د ټولو سکتورونو د متوازن پرمختګ تمرکز لري. له ۱۹۵۷ کال راهیسې چې مالیزیا یو زراعتی هیواد و، اقتصاد یې په پام وړ توګه بدل شوی، چې دا یې یوه د آسیا ډیر فعال اقتصاد جوړ کړي. صنعت او زراعت د هیواد د عاید اصلي سرچینې وې، مګر په تیرو لسیزو کې خدماتي سکتور او لوړ تخنیکي صنعتونو د اقتصاد لپاره مهم سهم اخیستی.
په ۲۰۲۳ کال کې د مالیزیا ناخالص ملي تولید (NMT) شاوخوا ۳۷۰ میلیارده امریکايي ډالره و، چې دې هیواد ته د سیمه کې تر ټولو لویو اقتصادونو څخه یو جوړوي. د هیواد اقتصادي وده په تیرو کلونو کې د کال په ۴ تر ۵٪ پورې لوړې شوې، سره له دې چې د COVID-19 وبا، اقتصادي ناامنۍ او د نړیوالو بازارونو بدلونونه له څو چالشونو سره مخ دي. په ۲۰۲۳ کې د مالیزیا اقتصاد لا هم د وبا وروسته رغیدو لړۍ ته دوام ورکړ، د مصرف کونکو د لګښتونو او پانګوونې زیاتیدو سره.
د مالیزیا اقتصاد د زراعت، صنعت او خدماتو مخلوط دی. د اقتصاد جوړښت په پام وړ بدلونونه لیدلي، او په اوس وخت کې د خدماتو سکتور مخکې دی، وروسته له دې صنعت او زراعت راځي.
1. زراعت: زراعت لا هم د مالیزیا اقتصاد مهمه برخه ده، سره له دې چې نور سکتورونه وده کوي. هیواد د نڅو د غوړ د نړۍ تر ټولو لوی تولیدونکی دی، او همدارنګه د ربر، کاکاو، د وریزو او نورو زراعتی محصولاتو مهم عرضه کوونکی دی. د نڅو غوړ نه یوازې د صادراتو مهم توکی دی، بلکې د هیواد د کلیو لپاره د عاید یوه مهمه سرچینه هم ده.
2. صنعت: مالیزیا یو پرمختللی صنعت لري چې الیکترونیک، د تیلو کیمیا، ماشین جوړونې او نورو سکتورونو تولید شامل دي. د الیکترونیک تولید د اقتصاد یو له تر ټولو فعالو سکتورونو څخه دی، چې مالیزیا د نیمه هادي موادو، کمپیوټر برخو او مخابراتو تجهیزاتو مهم تولیدونکی دی. برسیره پردې، هیواد په فعال ډول د موټرو، کښتيو او د تیلو کیمیا تولید ته وده ورکوي.
3. د خدماتو سکتور: د خدماتو سکتور په تیرو لسیزو کې په پام وړ توګه پراخ شوی او اوس مهال د هیواد د ناخالص ملي تولید شاوخوا ۵۰٪ جوړوي. دا کېدای شي د مالي خدماتو، سوداګرۍ، ترانسپورت، سیاحت او معلوماتي ټیکنالوژیو په څیر سکتورونه شامل کړي. کابل، د هیواد پلازمینه، یوه لویه مالي مرکز هم ده، او د نړیوالې سوداګرۍ او پانګې اچونې لپاره د مهم مرکز په توګه کار کوي.
مالیزیا په نړیوالې سوداګرۍ کې فعاله برخه اخلي، او هیواد د آسیا یو له تر ټولو پرانیستې اقتصادي ځایونو څخه شمیرل کیږي. د مالیزیا صادرات د تیلو او ګاز، د نڅو د غوړ، الیکترونیک، کیمیاوي توکو او طبیعي منابعو څخه جوړ شوي.
د مالیزیا تر ټولو لوی سوداګریز شریکان چین، سینګاپور، متحده ایالات، جاپان او تایلینډ دي. په ۲۰۲۲ کې د مالیزیا صادرات شاوخوا ۲۵۰ میلیارده امریکايي ډالره وو، او واردات یې شاوخوا ۲۲۰ میلیارده امریکايي ډالره وو. مالیزیا د نړیوالو سوداګرۍ تړونونو کې فعال دی، لکه ASEAN (د جنوبي ختیځ آسیا هیوادونو ټولنه)، د نړیوالې سوداګرۍ سازمان (WTO) او د څو هیوادونو سره د آزاد تجارت تړونونه.
یو له خورا مهمو صادراتي سکتورونو څخه الیکترونیک دی، په دې کې نیمه هادي مواد او کمپیوټرونه شامل دي. مالیزیا د دې توکو له ډلې څخه یو له تر ټولو لویو تولیدونکو او صادرونکو څخه دی. همدارنګه هیواد د طبیعي منابعو تولید او صادراتو کې مهم ځای لري، لکه تیلو، ګاز او د نڅو غوړ.
مالیزیا د خپلې ثابتې اقتصاد، پرمختللې بنسټیزې جوړښت او ښه جغرافیایي موقعیت له امله د پام وړ بهرنیو پانګوونې راجلبوي. هیواد فعال دی چې د بهرنیو سرمایه ګذارانو د جذب لپاره هڅې وکړي، د سوداګرۍ لپاره مناسب شرایط جوړوي او د سوداګرۍ چاپیریال ښه کوي. په تیرو کلونو کې په معلوماتي ټیکنالوژیو، بایو ټیکنالوژیو، تجدید کیدونکو انرژیو او چاپیریال دوستانه ټیکنالوژیو کې د پانګوونې حجم په پام وړ زیات شوی.
د مالیزیا حکومت د کوچنیو او متوسطو شرکتونو پرمختګ ملاتړ کوي، کوم چې د داخلي بازار هڅولو او نوې دندې پیدا کولو کې مرسته کوي. په هیواد کې هم په فعال ډول نوښتونه روان دي، خصوصاً د فن ټیک، مصنوعي هوش او الکترونیکي سوداګرۍ په برخو کې.
1. د ناخالص ملي تولید (NMT): په ۲۰۲۳ کال کې د مالیزیا NMT شاوخوا ۳۷۰ میلیارده امریکايي ډالره و. د اقتصاد د ودې کچه د کال په ۴٪ څخه تر ۵٪ پورې مختلفه ده. په اوږدې مهال کې هیواد د خپلې اقتصادي متنوع کولو او د هیدروکاربن سرچینو څخه د انحصار کمولو هڅه کوي.
2. بیکارۍ: د مالیزیا بیکاري نسبتاً ټیټه پاتې ده، چې په ۲۰۲۳ کال کې شاوخوا ۳-۴٪ ده. د کار بازار کې اصلي ستونزې د ځینو برخو کې د لوړ مهارت لرونکو متخصصینو کمښت او په لږ تنخواه ډولونو کې د کار شرایطو ښه کول دي.
3. تورم: په مالیزیا کې تورم د کال په ۲٪ څخه تر ۳٪ پورې مختلف دی، چې د پرمختللې اقتصاد لپاره یوه عادي اندازه ده. په ۲۰۲۳ کال کې تورم زیات شوی، په عمده توګه د غذایی توکو او انرژي منابعو د قیمتونو د زیاتوالي له امله.
4. د ملي پور: مالیزیا شاوخوا ۶۰-۷۰٪ د NMT په کچه دولتي پور لري، چې دا یوه د پرمختللې هیواد لپاره قابل قبول کچه ګڼل کیږي. حکومت د پورونو د بار کمولو او د هیواد مالي وضعې ښه کولو کې هڅې کوي.
په راتلونکو کلونو کې مالیزیا پلان لري چې خپلې اقتصادي متنوع کولو، د هیدروکاربن سرچینو پورې خپل انحصار کموي او د لوړه ټیکنالوژي صنعتونو وده وکړي. مهم لومړیتوب د نوي کیدونکي انرژۍ سرچینو وده ده، په ځانګړې توګه د لمر او باد د بریښنایی سټیشنونو. همدارنګه هیواد پلان لري چې د بایو ټیکنالوژیو او نوښتونو ټیکنالوژیو په برخه کې یوه مخکښه مرکز شي.
د مالیزیا حکومت په بنسټیز جوړښت کې پانګه اچونې ته فعالانه توجه کوي، د ترانسپورت شبکې نوي کولو، د بندر او هوایی جوړښت پراختیا ته. دغه هڅې د هیواد نړیوال Competitiveness وده او د بهرنیو پانګوونې راجلبولو پر لور دي.
د مالیزیا اقتصاد د ننګونو او نړیوالو بدلونونو سربیره د پرمختګ په حال کې دی. هیواد په بریالیتوب سره دودیز سکتورونه، لکه زراعت او صنعت، د لوړې ټیکنالوژۍ سکتورونو او خدماتو سره یوځای کوي. مالیزیا د لا زیات پرمختګ لپاره پام وړ ظرفیتونه لري او د جنوبي ختیځ آسیا په اقتصادي میدان کې یوه مهم لوبغاړې ده. د هیواد لپاره په راتلونکي کې مهم لومړیتوبونه د اقتصاد متنوع کول، د مالي ثبات ښه کول او د نوښتونکو ټیکنالوژیو وده ده.