تاریخی انcyclopedia
د شاتلند نوې دوره یوه هغه موده ده چې د ۱۷ عالمې پیړۍ په پای کې پیل شوه او د ۱۸ او ۱۹ پیړو په اوږدو کې پراخه شوه، چې د دې دورې د سیاست، ټولنې او کلتور په برخو کې د پام وړ بدلونونو لخوا مشخص شوی دی. دغه دوره د بدلونونو وخت شوه، کله چې شاتلند اقتصادي وده، کلتوري نوښت او په متحده ملک کې د سیاسي خپلواکې پر لور ورو ورو پرمختګ تجربه کړ. په دې مقاله کې موږ د شاتلند نوې دورې د کلیدي پیښو او اړخونو په اړه تفصیلي بحث کوو.
سیاسي وضعیت او دودیز بدلونونه
د ۱۷ عالمې پیړۍ پای په شاتلند تاریخ کې یوه مهمه مرحله وه، په ځانګړي توګه د جیکب VII د واکمنۍ له پیله. د هغه حکومت د شاهانه واک د تقویت کولو هڅو لخوا ویشونکی غبرګونونه رامنځته کړل. مګر د ۱۶۸۸ کال د ګلاسکو-ادینبرګ انقلاب وروسته جیکب له تخت نه وتو او نوې پاچا ویلینم اوراني شوی. دغه پیښې د سیاسي جوړښت په بدلولو کې مرسته وکړه، چې خپله د راتلونکو شخړو لپاره لاره هواره کړه.
وضعیت د ۱۷۰۷ کال د اتحادیې په عملنامه له لاسلیک وروسته تر فشار لاندې راغی، چې شاتلند او انګلستان په یوه پاچاهي - بریتانیا کې سره یوت. دغه تړون د شاتلند خلکو تر منځ نارضایتي رامنځته کړه، څوک چې د واک څخه بې برخې احساس کول او د خپل ملي هویت له لاسه ورکړل.
اقتصادي پرمختګ
د شاتلند اقتصادي پرمختګ په نوې دوره کې د ګڼو بدلونونو په ترڅ کې روان و. په ۱۸ پیړۍ کې هېواد د صنعتي انقلاب شاهد و، چې د تولید او تجارت وده کې مرسته وکړه. شاتلند د خپلو پارچې توکو، په ځانګړي توګه مالی او کتان، په خاطر مشهور شو، چې د نوو ټیکنالوژیو او تولیدي میتودونو د ودې لامل شوه.
بندرونه، لکه ګلاسګو او ادینبرګ، د سوداګرۍ مرکزونه شول، چې پانګونې او کارګرو ته جذبېدونکي شول. ګلاسګو، په ځانګړې توګه، د کښتیو جوړونې او امریکا او نورو سیمو سره سوداګرۍ لپاره مهم مرکز شو. دغه اقتصادي پختګ د بنسټیزو جوړښتونو او ښار په عمومي ډول پرمختګ ته وده ورکړه.
کلتوري نوښت
د شاتلند کلتوري نوښت د نوې دورې یوه مهمه برخه وه. په ۱۸ پیړۍ کې شاتلندي ادبیات او فلسفه نوو بلندی ته ورسېد. فلسفیان، لکه اډم سمیت او دیوید هیوم، په اروپایي فکر کې د پام وړ اغیز ولرل، او د آزاد اقتصاد او عقل په اړه د دوی نظریې د نورو علمي تحقیق لپاره بنسټونه جوړ کړل.
ادبیات هم د ودې دورې ښکارندویي وکړه: ادیبان، لکه رابرټ برنز او سر والټر سکاټ، د شاتلند هویت نښه جوړ شول. برنز، چې د شاتلند ملي شاعر ګڼل کیږي، په خپلو شعرونو کې د خلکو خلاقیت او فولکلور عناصر راوستلي، چې د شاتلند کلتور د ساتنې او پرمختګ لپاره مرسته وکړه.
سر والټر سکاټ، په خپله نوبت کې، د تاریخي رومان بنسټ ایښودونکی شو. د هغه آثار، لکه "ایوانګو" او "لیکچر د لیرډ"، د شاتلند تاریخ او دودونو ستاینه وکړه او د پراخې اورېدونکې ډلې ترمنځ یې مشهور کړل.
ټولنیز بدلونونه
په شاتلند کې ټولنیز بدلونونه هم د نوې دورې یوه مهمه برخه شول. د اقتصاد د پرمختګ له امله د کارګر طبقي وده وشوه، او له دې سره د نوو ټولنیزو خوځښتونو پيل شو. کارګرو د غوره کار شرایطو او عادلانه تادیاتو غوښتنه پیل کړه، چې د اتحادیو او ټولنیزو سازمانونو د جوړېدو لامل و.
د نوو طبقتي جوړښتونو په رامنځته کېدو کې د هویت په پوهیدو کې بدلون راغی. د دې بدلونونو په موخه د شاتلند خپلواکي او خپل مختاري په اړه بحثونه پیل شول. د شاتلند هویت د ساتنې په اړه بحثونه د یو unified kingdom په شرایطو کې د سیاستوالو او عامو خلکو لپاره مهم شول.
د خپلواکۍ لپاره خوځښت
په ۱۹ پیړۍ کې، کله چې سیاسي او ټولنیز ناپایدارۍ زیاتې شوې، د شاتلند خپلواکۍ په اړه بحثونه بیا فعال شول. په ۱۸۳۲ کال کې یوه اصلاح ترسره شوه چې د انتخاباتو حقوق پراخ کړل، مګر دا د ګڼ شمېر ډلې خلک چې د شاتلند لپاره د ډیرې خپلواکي غوښتنه وکړه قانع نه کړل.
د پیړۍ په پای کې مختلف سیاسي خوځښتونه، لکه د شاتلند رادیکالانو لیګ، راپورته شوه چې د شاتلند لپاره د ډیرې خپلواکې او مختاري غوښتنه کوي. دغه خوځښت په ۲۰ پیړۍ کې هم دوام وموند، کله چې د شاتلند د خپلواکۍ مسله د ملي موضوعاتو برخه شوه.
د نوې دورې معاصر اړخونه
معاصر شاتلند د نوې دورې روحیه ښیي. د ۲۰۱۴ کال د خپلواکۍ په اړه د ریفرنډم سره او ورسره پیښې په سیاسي بدلونونو کې، شاتلندیزان اوس هم د بریتانیا په چوکاټ کې د خپل راتلونکي په اړه بحث کوي. د شاتلند بیا رغول شوې پارلمان د شاتلند ګټو او هویت د ساتنې لپاره یوه مهمه وسیله ګرځېدلې.
شاتلند هم د خپل کلتوري تنوع او په نړیواله سیاست کې د فعال ګډون لپاره مشهور دی. کلتورې پیښې، لکه د ادینبرګ فستیوال، د ټلویزیون او مطبوعاتو پام راجلبوي او د شاتلند کلتور او هنر د ښودلو لپاره یوه پلیټ فارم ګرځوي.
پایله
د شاتلند نوې دوره د پام وړ بدلونونو او بدلونونو موده ده چې د هېواد په کلتوري، سیاسي او اقتصادي پرمختګ باندې ژور تاثیر کړی. شاتلند د خپل ځانګړي هویت د ساتلو لپاره تر اوسه هم هڅه کوي، پداسې حال کې چې د متحده سلطنت یوه مهمه برخه پاتې کیږي. د هېواد راتلونکي او د هغې سیاسي حالت په اړه سوالونه لاهم مهم او د ټولنې په کچه فعال بحثونه رامنځته کوي.