تاریخی انcyclopedia
بنګله دېش، چې په جنوبي اسیا کې موقعیت لري، یوه بډایه او څو لایحه تاریخ لري چې د څو زرو کلونو په اوږدو کې غځېدلی دی. له لرغوني وختونو راهیسې، دا سیمه د بې شمیره文明ونو، کلتورونو او دودونو د ظهور او زوال شاهده ده. دا مقاله د بنګله دېش په تاریخ کې مهمې شېبې څېړي، له لرغونۍ څخه تر اوسنیو پېښو پورې.
په اوسنۍ بنګله دېش کې د انسان فعالیت لومړنۍ نښې د نوښت دورې وخت ته اړه لري، کله چې په دې سیمه کې استوګنې ټولنې پیل شوې. د پیژندل شوې لومړۍ تمدنونو څخه یوه د پالا تمدن دی، چې د اتمې تر دولسمې پېړۍ پورې شتون درلود. دغه دود د بودیزم او کلتور په پرمختګ کې په دې سیمه کې مهم اغېز ولاره، او د هغې مرکزونه، لکه پاجلا، د مهمو تعلیمي او کلتوري مرکزونو په توګه وپیژندل شول.
د پالا تر څنګ دلته د سین او مرشیدا دودونه هم پ存在 وو. دغه حاکمان د زراعت او سوداګرۍ په وده کې مرسته وکړه، چې د محلي ښارونو او کلتورونو وده سبب شوه.
د دیارلسمې پېړۍ څخه بنګله دېش د مسلمان فتحه کونکو تر ولکې لاندې راغی، چې دا د دې تاریخ یوه نوې دورې پیل و. د دېلي سلطنت دود په دې سیمه کنټرول ټینګ کړ، چې وروسته په شلمې پېړۍ کې مغل سلطنت ته انتقال شو. مغل امپراتورۍ د معمارۍ، هنر او ادبیاتو په برخه کې د پام وړ پرمختګ راوست.
ښار ډاکه د سوداګرۍ مهم مرکز او د بنګالۍ بنسټیز مرکز و. په دې وخت کې بنګله دېش کې شاعري او موسیقۍ په څیر هنرونه وغوړیدل، او دلال باغ د کلا او ټوتلج مسجد په څیر شاندار ودانۍ جوړې شوې. مغل اغېز بنګله دېش د نړۍ په سوداګرۍ کې مهمه سیمه جوړ کړه.
په اتلسمه پېړۍ کې بنګله دېش د بریتانوي ختیځ انډی شرکت د پام وړ شوې، چې ورو ورو یې د دې سیمې کنټرول پیل کړ. په ۱۷۵۷ کال کې د پلسی په جګړه کې د بریتانویانو تر ولکې لاندې راغی، او په راتلونکي صدی کې دا سیمه د بریتانیې هند برخه شوه. د بریتانوي حکومت د اقتصاد او ټولنې په برخه کې جدي بدلونونه رامنځته کړل.
سره له دې چې د لارې او اوسپنې پټو په څیر بنسټیزې ودانۍ پرمختګ وکړ، د بریتانوي استعماري سیاست د محلي خلکو پر ژوند منفي اغېز وکړ. د بنګال لویه قحطي، لکه د ۱۹۴۳ کال قحطي، میلیونونه ژوندونه واخیستل. دا د خلکو په منځ کې د نارضایتۍ او ملي تحرکاتو وده وکړه.
د شلمې پېړۍ په پیل کې بنګله دېش کې د ملي تحرکاتو د استقلال لپاره پیلي شو، چې د بریتانوي استعماري واکڅخه آزاد شي. په ۱۹۴۷ کې د هندوستان د ویش وروسته پاکستان رامنځته شو، چې پکې ختیځ (بنګله دېش) او لویدیځ (اوسنی پاکستان) شامل وو. مګر د دې دوو برخو ترمنځ اختلافات ژر تر ژره زیات شول، په ځانګړې توګه د ژبې او کلتور په اړه.
په ۱۹۵۲ کې، د بنګالي ژبې د دفاع په اړه د پېښو له امله، شمېر زیات پروتستونه پیل شول. دا د اوږد مهالې پروسې پیل و، چې د بنګله دېش خلکو د خپلو حقونو غوښتنه وکړه. شخړې په ۱۹۷۱ کال کې خپل اوج ته ورسېدې، کله چې د بنګله دېش د استقلال جګړه پیل شوه. محلي خلکو د پاکستاني ځواکونو پر وړاندې جګړه وکړه، او په پایله کې بنګله دېش په ۱۶ دسمبر ۱۹۷۱ کې د خپل استقلال اعلان وکړ.
له خپل استقلال وروسته بنګله دېش د ډیرو ستونزو سره مخ شو، چې پکې سیاسي ناارامۍ، اقتصادي ستونزې او طبیعي پیښې، لکه سیلابونه او طوفانونه شامل دي. سره له دې، هیواد په اقتصاد، تعلیم او روغتیا کې د پام وړ پرمختګ وکړ.
بنګله دېش د نړۍ په کچه د نساجۍ یو له لویو تولیدونکو څخه شو، چې دا یې اقتصاد مستحکم کړی. حکومت هم د ټولنیزو بنسټونو د ښه والي لپاره فعاله هڅې روانې لري، چې په کې د تعلیم او روغتیا خدمتونو ته لاسرسي شامل دی.
اوسنی بنګله دېش یوه داسې هیواد دی چې د بډایه کلتوري میراث لري، کوم چې په معاصر چیلنجونو بر خلاف ساتل کېږي او وده کوي. ملي جشنونه، لکه د استقلال جشن او د ژبې جشن، د بنګله دېش د خلکو د فرهنګي پیژندنې اهمیت ټینګار کوي.
بنګله دېش متنوع فرهنګي میراث لري، چې ځانګړې دودونه، موسیقي، نڅا او پخلی شاملوي. بنګالي ادبیات، چې د رابندرانټ ټاګور او بانګیداس په څېر مشهور لیکوالانو لخوا وړاندې شوې، نوې نسل ته الهام ورکوي.
هنر، چې پکې انځورګرۍ، د ونو د پلنکارۍ او د نساجۍ تولید شامل دی، هم د بنګله دېش په کلتور کې مهمه ونډه لري. دودیز جشنونه، لکه پایلا بوشاک (بنګالي نوې کال)، د ډیر خوښۍ او تنوع سره لمانځل کیږي.
د بنګله دېش تاریخ د مبارزې، صبر او فرهنګي شتمنۍ تاریخ دی. له لرغوني تمدنونو څخه تر اوسني خودمختاره دولت پورې، هېواد د څو ازموینو له لارې تېر شوی، مګر د دې خلکو خپل هویت او دودونه ساتلي دي. بنګله دېش مخ پر وړاندې روان دی او د نړیوال کلتور او اقتصاد سره خپله ونډه ورکوي، پداسې حال کې چې خپل ریښې او میراث ته ژمن پاتې دی.