تاریخی انcyclopedia
بنګلادېش، چې د جنوبي اسیا د مهمو تجارتونو لارې تقاطع کې واقع دی، یوه غني تاریخ لري چې له لرغونو تمدنونو څخه پیل کیږي. د نن ورځې بنګلادېش په سیمه کې مختلفې کلتورونه موجودې وې چې له زرګونو کلونو راهیسې وده کړی، له نیولیت نه واخله تر منځنیو دورو سلطنتونو پورې. دا مقاله به په دې سیمه کې موجودو مهمو لرغونو تمدنونو، د دوی بریاوو او د بنګلادېش په کلتور باندې د هغوی د اغېزو په اړه تمرکز وکړي.
په نن ورځ بنګلادېش کې لومړۍ انساني استوګنې شاوخوا ۴۰۰۰ کاله مخکې له زېږېدنې څخه راڅرګندې شوې. د موهنجو ډارو او هاراپا په څېر ځایونو کې ارکیالوژیکي حفرې په لومړیو ښاریزو ټولنو کې د پرمختګ شاهد دي چې کرنه، څاروي پالنه او صنایع برخه کې بوخت وې. دا لومړي اوسیدونکی ګان د کچالو د جوړولو لپاره خښتې کارولې او د ډبرې او مسو څخه وسایل تولید کړي.
د ټولنې په لومړنیو فاز کې د آریې تمدن دی چې شاوخوا ۱۵۰۰ کاله مخکې له زېږېدنې پیدا شوی. آریایانو د ویدایي کلتور سره راځي چې د محلي اوسیدونکو په دین، ژبه او ژوند باندې مهم تاثیر درلود. اټکلされ چې په همدې دوره کې په بنګلادېش کې د لومړیو قبایلي اتحادیاتو او دولتونو جوړیدل پیل شول.
د ۸ مې پېړۍ په اوږدو کې د بنګلادېش په سیمه کې د پالا سلطنت راڅرګند شو، چې په خپل وخت کې له خورا ځواکمنو سلطنتونو څخه و. پالا د بنگالي ۱۲مې پېړۍ پورې ولکه کوله او د بدھیزم د محافظت په توګه شهرت درلود، کوم چې په سیمه کې د دې دین د پراخو کېدو مرسته وکړه. د پالا سلطنت پلازمینه نګرجونا ښار و چې د فرهنګ او تعلیم یوه مهمه مرکز و.
په دې دوره کې د بدھیزم ګڼې معبدونه، خانقاه، او پوهنتونونه جوړ شول، د مشهور تنطلي پوهنتون په ګډون چې د ټولې سیمې محصلین جذبول. د پالا سلطنت هم د هنر او ادبیاتو ملاتړ کړی، په ځانګړي توګه د بنګالي او سنسکرت شاعري. دا وخت د بنګلادېش د بدھیزم لپاره "طلايي دوره" ګڼل کېږي.
د پالا سلطنت د سقوط وروسته، سین سلطنت د ۱۳مې تر ۱۵مې پېړۍ پورې حاکم و. دا سلطنت د هندو کلتور او دین د ملاتړ لپاره شهرت لري. په دې وخت کې بنګلادېش د هندو فلسفې او هنر لپاره یو مهم مرکز شو. سین حاکمان د خپلو کړنو تقویه کولو هڅه کوي، او د دې لپاره یې تجارت او کرنه په فعاله توګه وده ورکړه.
د دې دورې مهمې لاسته راوړنې نوې معمارۍ سټایلونه او معبدونه وو چې د هندو خدایانو په شرف کې جوړ شوي. دا وخت د ادبیاتو او موسیقۍ د پرمختګ سره هم ساتل شوی، په ځانګړي توګه د بنګالي شاعري او سندرې. هندي کلتور د خلکو په ذهن کې ژور اثر پرې ایښی چې د پیړيو په اوږدو کې ساتل شوی دی.
د ۱۳مې پېړۍ راهیسې بنګلادېش د مسلمانو فاتحانو د پام وړ شول، کوم چې په سیمه کې د اسلامي کلتور د پیوستون سبب شو. لومړني مسلمان حاکمان، لکه د بنګال سلاطین، په جوړېدو کې د جوماتونو او تعلیمي ادارو ډول شروع کړ، کوم چې د محلي خلکو ترمنځ د اسلام د پراختیا سبب شو.
په دې وخت کې بنګلادېش د مسلمانو سوداګرو لپاره یو مهم تجارتي مرکز شو، کوم چې د مختلفو قومونو ترمنځ فرهنګي تبادله ته لاره هواره کړه. اسلام د هنر، معمارۍ، او ادبیاتو باندې مهم اغېز درلود، کوم چې د ډېرو تاریخي یادګارونو او ادبي آثارونو د تولید پایله ده.
د بنګلادېش لرغوني تمدنونه یوه غني کلتوري میراث پاته کړې چې د نن ورځې ټولنې د ودې بنسټ جوړوي. د دې دورو هنر، معمارۍ او ادبیات د مختلفو کلتورونو په اغېز غني شوي، لکه بدھیزم، هندو مت، او اسلام.
په ځانګړي توګه، د بدھیزم معمارۍ د پاتې شوي یادګارونو کې څرګندېږي، لکه ستوپا او معبدونه، چې د لرغونو جوړونکو د لوړې کچې هنر شاهدان دي. هندي کلتور د مختلفو خدایانو د معبدونو په جوړېدو سره تاثیر کړی، او اسلامي معمارۍ د ښایسته جوماتونو او مقبرو په شمول د جومات طوطلجا یوه ښکارندویه ده.
په دې دوره کې رامینځته شوې ادبیات لاهم په بنګلادېش کې مطالعه کیږي او قدر لري. د ربندرنات تاگور په شمول د دې دورې د لیکوالانو کارونه د خپلو مخکینیو د غني کلتوري میراث څخه الهام اخلي، چې د لرغونو تمدنونو د مهمې اړتیا لپاره تایید دی.
د بنګلادېش لرغوني تمدنونه، د پالا او سین تمدنونه شامل د اسلامي اغیز سره، د هیواد د کلتوري هویت په جوړولو کې کلیدي رول درلود. د دې تاریخي مرحلې د هنر، معمارۍ، ادبیاتو او دین په برخه کې ژور نښې پاته کړي چې په نننۍ بنګلادېش کې ژوند کوي. د لرغونو تمدنونو پوهه د دې حیرانونکې هیواد د غني تاریخ او کلتور په ښه پوهېدو کې مرسته کوي، او د دې د نړیوالو راڅرګندېدو په برخه کې د دې مقام تشخیص هم کوي.