Tarih Ansiklopedisi
Kolombiya, iki yüzyıldan fazla süredir ülkenin siyasi, sosyal ve ekonomik kaderini şekillendiren birçok iç savaş ve silahlı çatışma yaşadı. Bu çatışmalar Kolombiya toplumunda derin bir iz bıraktı, kitlesel şiddete, altyapının yıkımına ve siyasi istikrarsızlığa yol açtı. Kolombiya tarihindeki en önemli anlardan bazıları, Bin Gün Savaşı, La Violencia ve gerilla hareketleri, uyuşturucu kartelleri ve hükümet güçleriyle bağlantılı uzun süreli silahlı çatışmaydı.
1819'da bağımsızlığın ilan edilmesinden sonra Kolombiya, çeşitli siyasi gruplar arasındaki iktidar mücadelesi ve ideolojik farklılıklar nedeniyle bir dizi iç çatışmayla karşılaştı. 19. yüzyılda başlıca rakipler liberaller ve muhafazakarlardı. Bu iki siyasi parti, ülkenin yönetimi konusunda temel farklı görüşlere sahipti ve bu da birkaç iç savaşa yol açtı.
İlk büyük çatışmalardan biri 1839 İç Savaşı, diğer adıyla Üst Savaş olarak bilinir. Bu çatışma, dini sorunlar ve liberallerle muhafazakarlardaki farklılıklardan kaynaklandı. Takip eden on yıllarda Kolombiya, birçok silahlı çatışmayla sonuçlanan siyasi istikrarsızlık yaşamaya devam etti.
19. yüzyılın en yıkıcı çatışması Bin Gün Savaşı (1899–1902) oldu. Liberallerle muhafazakarlara arasında yaşanan bu savaş, hem askeri hem de sivil nüfus arasında büyük kayıplara yol açtı. Farklı tahminlere göre, ölenlerin sayısı 60.000 ile 100.000 arasında değişti. Ülke ekonomisi yok oldu ve Kolombiya 1903'te ABD’nin desteğiyle bağımsızlığını ilan eden Panama üzerindeki kontrolünü kaybetti.
Kolombiya tarihindeki en trajik ve acımasız dönemlerden biri La Violencia, 1948'den 1958'e kadar sürdü. Bu iç savaş dönemi, siyasi istikrarsızlıktan ve liberallerle muhafazakarlar arasındaki çatışmanın artmasından kaynaklandı. Çatışmanın tetikleyicisi, popüler liberal lider Jorge Eliecer Gaitán’ın 1948 Nisan'ında öldürülmesiydi. Ölümü, tüm ülkeye yayılan Bogotazo olarak bilinen kitlesel ayaklanmalara yol açtı.
La Violencia, her iki partinin destekçileri arasında büyük çaplı çatışmalar, terör, siyasi cinayetler ve halkın zorla mobilizasyonu ile karakterize edildi. On yıl süren iç savaşta 200.000'den fazla insan hayatını kaybetti ve yüz binlerce kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı. La Violencia, Kolombiya toplumunda derin yaralar bıraktı ve uzun süren siyasi istikrarsızlığa yol açtı.
La Violencia'nın sona ermesinin ardından 1958'de Kolombiya'daki çatışma sona ermedi. Ülkede sosyal ve siyasi değişim için savaşan çeşitli silahlı gruplar şekillenmeye başladı. Bu gruplardan biri Kolombiya Devrimci Silahlı Kuvvetleri (FARC), 1964 yılında Marksist ve sosyalist fikirlerden ilham alarak kurulan bir sol radikal örgüttü. FARC, hükümete karşı silahlı mücadele başlatarak tarımsal reform ve çiftçi çıkarlarının korunmasını savundu.
Aynı zamanda Kolombiya'da Ulusal Kurtuluş Ordusu (ELN) gibi diğer gerilla hareketleri de 1964'te kuruldu. Küba devrimi ve Che Guevara'nın fikirlerinden ilham alan ELN, yabancı şirketlerin doğal kaynakları sömürmesine karşı mücadele etti ve en yoksul kesim için sosyal adalet talep etti.
Bu gerilla hareketleri, rehin alma, askeri tesislere saldırı ve sabotaj gibi gerilla savaş taktiklerini kullandı. Aynı zamanda Kolombiya hükümeti ve müttefikleri bu gruplarla aktif bir mücadeleye girdi ve bu, yıllar süren silahlı çatışmalara yol açtı.
1970'lerde çatışmaya yeni oyuncular olarak uyuşturucu kartelleri girdi. Kolombiya, dünyanın en büyük kokain üreticilerinden biri haline geldi ve uyuşturucu ticareti, FARC ve ELN dahil olmak üzere çeşitli silahlı gruplar için ana gelir kaynağı oldu. En çok bilinen karteller arasında Medellin Karteli, Pablo Escobar'ın liderliğinde ve Kali Karteli bulunmaktadır.
Uyuşturucu kartelleri sadece uyuşturucu üretimini ve taşınmasını kontrol etmekle kalmadı, aynı zamanda ülke politikasına da aktif olarak müdahale ederek rüşvet, şiddet ve cinayetler kullanarak hedeflerine ulaşmaya çalıştılar. Pablo Escobar gibi uyuşturucu baronları, Kolombiya'daki en etkili figürlerden biri haline geldi ve ülkenin güvenliğine ve hükümet kurumlarına tehdit oluşturdular.
Devlet, uyuşturucu ticaretiyle aktif bir mücadele başlasa da yoğun bir direnişle karşılaştı. 1980'ler ve 1990'larda Kolombiya'daki şiddet seviyesi kritik bir noktaya ulaştı: Uyuşturucu kartelleri, uyuşturucu ticaretiyle mücadele eden polisleri, yargıçları ve siyasetçileri öldürmeye başladı. Ülkede insan kaçırmalar, terör eylemleri ve haydutluk arttı. Bu dönem, Kolombiya tarihinin en kanlı dönemlerinden biri haline geldi.
Şiddetin tırmanışına rağmen, Kolombiya'da on yıllar boyunca gerilla gruplarıyla barış görüşmeleri yapılmaya çalışıldı. 1980'ler ve 1990'larda hükümet, FARC ve ELN ile birkaç kez ateşkes sağlamayı denedi, ancak bu girişimlerin çoğu kalıcı bir barışa yol açmadı.
Önemli ilk adımlardan biri, M-19 hareketiyle 1990 yılında ateşkes anlaşması imzalamaktı. 1970'lerde kurulan bu silahlı hareket, nihayetinde şiddetten vazgeçti ve siyasi bir parti haline geldi. Ancak FARC ve ELN gibi gruplar, silahlı mücadeleye devam ettiler.
Yıllarca süren çatışmanın ardından, 2016'da tarihi bir ilerleme kaydedildi. Kolombiya hükümeti, Juan Manuel Santos başkanlığındaki FARC ile 50 yılı aşkın bir çatışmaya son veren bir barış anlaşması imzaladı. Anlaşma, gerilla gruplarının silahsızlandırılmasını, askeri suçların soruşturulması için özel mahkemelerin kurulmasını ve eski FARC savaşçılarının sosyal ve siyasi entegrasyonuna yönelik taahhütleri içeriyordu.
Bu başarıdan ötürü Juan Manuel Santos, 2016 yılında Nobel Barış Ödülü aldı. Ancak barış anlaşması, toplumda tartışmalı tepkiler yarattı. Birçok Kolombiyalı, anlaşmayı beklenen barışın bir fırsatı olarak destekledi, oysa diğerleri, özellikle muhafazakârlar, FARC için "çok yumuşak şartlar" olması sebebiyle eleştirdi.
FARC ile yapılan barış anlaşmasına rağmen, Kolombiya'daki şiddet tamamen sona ermedi. Ülkede ELN gibi diğer silahlı gruplar ve uyuşturucu ticareti ile uğraşan çeşitli suç örgütleri hala faaliyette. Yeniden entegrasyon koşullarından memnun olmayan birçok eski FARC savaşçısı tekrar silaha sarıldı.
Ayrıca hükümet, barış anlaşmasının şartlarını yerine getirmekte zorluklarla karşılaştı. Eski savaşçıların yeniden entegrasyonu, çiftçilerin haklarının korunması ve sosyal eşitsizliğin çözümü büyük çaba ve zaman gerektiriyor. Ülkenin bazı bölgelerinde, toprak ve kaynak kontrolü için çatışmalarla bağlantılı şiddet olayları devam etmektedir.
Kolombiya’daki iç savaşların ve silahlı çatışmaların tarihi, ülkenin yaşamında karmaşık ve acılı bir bölümdür. Sayısız barış çabasına rağmen, Kolombiya şiddet ve siyasi istikrarsızlık tehdidi ile karşılaşmaya devam etmektedir. Ancak 2016'da FARC ile yapılan barış anlaşması, istikrar ve uzlaşma yolunda önemli bir adım olmuştur. Ülkenin geleceği, yetkililerin ve toplumun çatışmanın temel nedenlerini çözüp tüm Kolombiyalılara uzun vadeli bir barış sağlamaya başaracaklarına bağlıdır.