دانشنامه تاریخی
اقتصاد بنگلادش در دهه‌های اخیر تغییرات قابل توجهی را تجربه کرده است. با وجود فقر اولیه و سطح پایین توسعه، این کشور رشد اقتصادی پایدار، بهبود شرایط زندگی مردم و موفقیت‌های قابل توجهی در توسعه اجتماعی-اقتصادی را نشان داده است. در این مقاله به بررسی شاخص‌های اصلی اقتصادی بنگلادش، شامل تولید ناخالص داخلی (GDP)، صنایع اصلی اقتصاد، تجارت خارجی و جنبه‌های اجتماعی رشد اقتصادی خواهیم پرداخت.
بنگلادش کشوری با اقتصاد در حال رشد است که در سال‌های اخیر بهبودهای قابل توجهی در زمینه‌های مختلف اقتصادی نشان داده است. اقتصاد این کشور تا حد زیادی به کشاورزی، صنعت نساجی و همچنین تولیدات دستی و خدمات وابسته است. بنگلادش یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان است و این موضوع هم فرصت‌ها و هم چالش‌هایی برای فعالیت‌های اقتصادی به وجود می‌آورد. در سال‌های اخیر رشد اقتصادی در بنگلادش با بهبود زیرساخت‌ها، افزایش سطح تحصیلات و گسترش بازار کار حمایت شده است.
از دهه 1990، بنگلادش رشد ثابتی در تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد که منجر به بهبود تدریجی سطح زندگی مردم شده است. در سال 2023، تولید ناخالص داخلی این کشور حدود 550 میلیارد دلار آمریکا بود و نرخ رشد اقتصادی بالا باقی ماند، با وجود مشکلات اقتصادی جهانی مانند پاندمی COVID-19 و تورم جهانی.
اقتصاد بنگلادش به طور سنتی بر چندین صنعت کلیدی تکیه دارد، از جمله کشاورزی، صنعت نساجی، ساخت و ساز و خدمات.
کشاورزی یکی از صنایع پیشرو اقتصاد بنگلادش است که برای بخش قابل توجهی از جمعیت اشتغال‌زایی می‌کند. حدود 40% شهروندان کارگر در بخش کشاورزی فعالیت می‌کنند. محصولات کشاورزی اصلی کشور شامل برنج، گندم، سیب‌زمینی، ذرت و انواع سبزیجات است. برنج به عنوان محصول غذایی اصلی و همچنین محصول صادراتی شناخته می‌شود.
علاوه بر این، بنگلادش به‌طور فعال صنعت شیلات را توسعه می‌دهد، به‌ویژه آبزی‌پروری، که درآمد قابل توجهی از صادرات ماهی و غذاهای دریایی برای کشور به همراه دارد. این کشور همچنین به خاطر تولید نساجی از پنبه کشت‌شده در روستاها شناخته شده است که به توسعه صنعت نساجی و لباس‌دوزی کمک می‌کند.
صنعت نساجی یکی از مهم‌ترین و پررشدترین بخش‌های اقتصاد بنگلادش است. این کشور یکی از مقام‌های برتر جهانی در تولید و صادرات محصولات نساجی و پوشاک است. بنگلادش دومین صادرکننده بزرگ لباس و نساجی در جهان، پس از چین است.
محصولات اصلی که در بنگلادش تولید می‌شوند شامل لباس، ملحفه و سایر محصولات نساجی است که به بازارهای بین‌المللی، از جمله ایالات متحده، اروپا و کانادا صادر می‌شوند. این صنعت همچنین میلیون‌ها شغل ایجاد می‌کند، به‌ویژه برای زنان، که به بهبود وضعیت اجتماعی در کشور کمک می‌کند. توسعه صنعت نساجی با یارانه‌های دولتی و همچنین جذب سرمایه‌گذاری خارجی حمایت می‌شود.
بخش ساخت و ساز در بنگلادش نیز وزن قابل توجهی در اقتصاد دارد. با افزایش شهرنشینی، رشد جمعیت و توسعه زیرساخت‌ها، تقاضا برای مسکن، املاک تجاری و شبکه‌های حمل‌ونقل همچنان در حال افزایش است. بنگلادش به‌طور فعال در توسعه زیرساخت‌های خود سرمایه‌گذاری می‌کند، از جمله جاده‌ها، پل‌ها، بنادر و شبکه‌های راه‌آهن.
توسعه زیرساخت شهری در شهرهای بزرگ مانند داکا و چیتاگونگ منجر به بهبود سیستم‌های حمل‌ونقل و انرژی شده که به نوبه خود به رشد اقتصادی کمک می‌کند. برنامه پروژه‌های ملی و منطقه‌ای ساخت و ساز نیز به ایجاد شغل و توسعه صنعت ساخت‌وساز کمک می‌کند.
صادرات و واردات نقش مهمی در اقتصاد بنگلادش ایفا می‌کنند. در سال‌های اخیر این کشور به‌طور فعال ظرفیت‌های صادراتی خود را افزایش داده است که تأثیر مثبت بر رشد اقتصادی آن دارد. محصولات نساجی و پوشاک بخش اصلی صادرات بنگلادش هستند و پس از آن غذاهای دریایی، برنج و چای قرار دارند.
از جمله شرکای تجاری اصلی بنگلادش می‌توان به ایالات متحده، اتحادیه اروپا، چین، هند و ژاپن اشاره کرد. صادرات به اتحادیه اروپا بخش مهمی از تجارت خارجی کشور است، زیرا اتحادیه اروپا یکی از بزرگ‌ترین خریداران محصولات بنگلادش، به‌ویژه نساجی و پوشاک است.
در مورد واردات، بنگلادش به واردات خارجی، مانند نفت، ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد شیمیایی و مصالح ساختمانی وابسته است. این کشور به‌طور فعال بر روی بهبود روابط تجاری و گسترش پیوندهای اقتصادی خارجی کار می‌کند که به تقویت اقتصاد و کاهش وابستگی به عوامل خارجی کمک می‌کند.
رشد اقتصادی بنگلادش با تغییرات اجتماعی ارتباط نزدیکی دارد. این کشور در زمینه‌های بهداشت و درمان، آموزش و کاهش فقر پیشرفت‌های قابل توجهی کسب کرده است. از زمان استقلال در سال 1971، بنگلادش به‌طور قابل توجهی وضعیت خود را در زمینه بهداشت و درمان بهبود بخشیده است که منجر به افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ مرگ و میر نوزادان شده است.
از دیگر دستاوردها می‌توان به بهبود سطح سواد، به‌ویژه در میان زنان، و بهبود دسترسی به آموزش در مناطق روستایی اشاره کرد. برنامه‌های دولتی برای مبارزه با فقر و بهبود شرایط زندگی نیز تأثیر مثبت بر وضعیت اقتصادی، به‌ویژه در مناطق روستایی داشته است.
با وجود موفقیت‌ها در توسعه اقتصادی، بنگلادش با چالش‌هایی روبرو است که می‌توانند رشد و توسعه کشور را کند کنند. یکی از مشکلات اصلی، تراکم بالای جمعیت است که منجر به کمبود منابع زمین، فشار بر زیرساخت‌ها و کمبود شغل در برخی بخش‌ها می‌شود.
چالش دیگری که وجود دارد، آسیب‌پذیری اقتصاد بنگلادش نسبت به بلایای طبیعی، مانند سیل، طوفان و دیگر حوادث طبیعی است. این کشور در معرض خطر است و این بلایا می‌توانند خسارت قابل توجهی به اقتصاد بزنند، به‌ویژه در مناطق روستایی که بیشتر جمعیت به کشاورزی وابسته است.
اقتصاد بنگلادش در دهه‌های اخیر مسیر قابل توجهی را طی کرده و رشد پایدار و غلبه بر بسیاری از چالش‌ها را نشان داده است. کشاورزی، صنعت نساجی و ساخت‌وساز به عنوان اصلی‌ترین محرک‌های رشد اقتصادی باقی مانده‌اند، و بهبود زیرساخت‌ها و تجارت خارجی به تقویت جایگاه کشور در صحنه بین‌المللی کمک می‌کند.
با این حال، چالش‌های جدی مانند تراکم بالای جمعیت، بلایای طبیعی و نیاز به افزایش بیشتر سطح زندگی شهروندان پیش روی بنگلادش قرار دارد. با این وجود، این کشور به‌طور مطمئن به جلو حرکت می‌کند و آینده اقتصادی آن همچنان امیدوارکننده باقی مانده است.