دانشنامه تاریخی
فلسفه یونان باستان پایه‌گذاری برای تمام سنت فلسفی غرب بوده است. این فلسفه در قرن ششم قبل از میلاد شکل گرفت و تا پایان دوران باستان ادامه یافت. فیلسوفان یونانی تلاش کردند تا طبیعت جهان، وجود انسانی، ارزش‌های اخلاقی و روابط اجتماعی را درک کنند. ایده‌های آن‌ها نه تنها فلسفه را تعریف کردند بلکه تأثیر زیادی بر علم، سیاست و هنر گذاشتند.
قبل از ظهور نخستین فیلسوفان در یونان باستان، توضیحات اسطوره‌ای برای جهان اطراف وجود داشت. در این زمان مردم به افسانه‌ها برای توضیح پدیده‌های طبیعی و سرنوشت انسانی مراجعه می‌کردند. اما در قرن ششم قبل از میلاد، برخی از اندیشمندان شروع به جستجوی توضیحات منطقی بر اساس مشاهده و منطق کردند.
تالس از ملیت به عنوان نخستین فیلسوف شناخته می‌شود که پیشنهاد کرد همه چیز از یک اصل اولیه — آب ناشی می‌شود. ایده‌های او آغازگر فلسفه طبیعی است که در آن طبیعت و قوانین آن موضوع تحقیق قرار گرفت.
در قرن پنجم و چهارم قبل از میلاد، در یونان باستان مدارس مشهور فلسفی ظهور کردند که تعیین‌کننده توسعه فکر فلسفی بعدی بودند. فلسفه کلاسیک به نام‌هایی چون سقراط، افلاطون و ارسطو شناخته می‌شود.
سقراط (۴۶۹-۳۹۹ قبل از میلاد) یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان در تاریخ است. روش او، که به عنوان “روش سقراطی” شناخته می‌شود، مبتنی بر گفتگو و پرسش‌گری است. او به شناخت خود پرداخته و معتقد بود که «زندگی بدون اندیشه ارزش زیستن ندارد». سقراط نامه‌ای از خود به جای نگذاشته و تمام تعالیم او به خاطر شاگردش افلاطون شناخته شده است.
افلاطون (۴۲۷-۳۴۷ قبل از میلاد) شاگرد سقراط و بنیان‌گذار آکادمی در آتن، نخستین مدرسه عالی شناخته شده در تاریخ بود. در دیالوگ‌های خود، او ایده‌های مربوط به جهان ایده‌ها را گسترش داد و بیان کرد که واقعیت حقیقی فراتر از جهان فیزیکی وجود دارد. او همچنین مفهوم دولت ایده‌آل را در «جمهور» تدوین کرد، جایی که فیلسوفان-سلطان‌ها بر جامعه حکمرانی می‌کنند.
ارسطو (۳۸۴-۳۲۲ قبل از میلاد) شاگرد افلاطون و بنیان‌گذار لیکئیه بود. کارهای او شامل طیف وسیعی از موضوعات از جمله منطق، اخلاق، متافیزیک، زیست‌شناسی و سیاست است. ارسطو به نقد ایده‌گرایی استادش پرداخت و رویکرد تجربی‌تری برای مطالعه طبیعت پیشنهاد داد. او مفهوم «چهار دلیل» را برای توضیح تغییرات در جهان معرفی کرد: مادی، شکلی، فاعلی و نهایی.
پس از مرگ اسکندر مقدونی در قرن چهارم قبل از میلاد، دوره هلنیستی آغاز شد که در آن فلسفه اشکال جدیدی به خود گرفت. مدارس اصلی شامل رواقی‌گری، اپیکوریسم و شک‌گرایی بودند.
رواقیون، مانند زِنون از کیتوس، ادعا کردند که انسان باید در هماهنگی با طبیعت و عقل زندگی کند. آن‌ها اعتقاد داشتند که فضیلت تنها خیر است و تمام شرایط خارجی بی‌اهمیت‌اند. تعالیم آن‌ها بر توسعه فلسفه اخلاق و روانشناسی تأثیر گذاشت.
اپیکور (۳۴۱-۲۷۰ قبل از میلاد) آموزه می‌کرد که هدف زندگی، جستجوی happiness و اجتناب از رنج است. او بر لذایذ تأکید می‌کرد اما خاطرنشان می‌ساخت که بالاترین لذایذ، لذایذ روحی و نه جسمی هستند. اپیکوری‌ها ادعا کردند که لذت معقول راهی به سوی happiness است.
شک‌گرایانی مانند پیرو بر اهمیت تردید و تحلیل انتقادی تأکید کردند. آن‌ها بر این باور بودند که دستیابی به دانش واقعی غیرممکن است و بنابراین باید از دگماتیسم پرهیز کرد. شک‌گرایی تأثیر زیادی بر توسعه روش علمی و تحلیل فلسفی داشته است.
فلسفه یونان باستان تأثیر شگرفی بر تمام اندیشه غرب گذاشت. آثار فیلسوفان یونان پایه‌ای برای فلسفه رومی، الهیات مسیحی و рационالیسم کنونی شدند. ایده‌های آن‌ها درباره حقیقت، عدالت و فضیلت همچنان در حال بررسی و بحث در دایره‌های فلسفی معاصر هستند.
علاوه بر این، فلسفه یونانی به توسعه علم و منطق کمک کرد. ارسطو به عنوان نمونه‌ای، مشارکت‌های زیادی در زیست‌شناسی و فیزیک داشت و روش‌های او در مشاهده و طبقه‌بندی هنوز هم معتبرند. فلسفه یونان باستان همچنان اساس بسیاری از رشته‌ها، از جمله روانشناسی، جامعه‌شناسی و علوم سیاسی باقی مانده است.
فلسفه یونان باستان یک میراث غنی است که بر تفکر و فرهنگ امروزی تأثیرگذار است. افکار فیلسوفان بزرگ ایده‌های ما را درباره جهان و زندگی غنا بخشیده و ما را به جستجوی دانش و درک وامی‌دارد. میراث آن‌ها همچنان در جامعه معاصر زنده است و دیدگاه‌های ما را درباره اخلاق، باورها و عدالت شکل می‌دهد.