دانشنامه تاریخی
ایتالیا یکی از معروف‌ترین کشورهای جهان از نظر تاریخ، فرهنگ و سیستم دولتی خود است. تنوع رژیم‌های سیاسی که ایتالیا در طول قرن‌ها با آن‌ها روبرو بوده، امکان پیگیری تکامل ساختار دولتی آن از دوران باستان تا به امروز را فراهم می‌کند. در این مقاله به بررسی چگونگی تغییر سیستم سیاسی ایتالیا از جمهوری روم تا جمهوری ایتالیا پرداخته و وقایع کلیدی که بر شکل‌گیری سیستم سیاسی مدرن آن تأثیر گذاشته است، مورد بحث قرار می‌گیرد.
اساس‌های سیستم دولتی ایتالیا در روم باستان شکل گرفت. در آغاز تاریخ خود، روم یک جمهوری بود که در آن قدرت در دست شهروندان قرار داشت و مهم‌ترین ارکان دولتی شامل سنا و مجامع عمومی بودند. در دوره جمهوری، روم از طریق انتخابات و توازن بین نیروهای سیاسی مختلف مدیریت می‌شد. این سیستم به مشارکت تمام شهروندان آزاد در اتخاذ تصمیمات متمرکز بود، اگرچه در واقعیت قدرت اغلب در دست نخبگان بود.
اما با گسترش جمهوری روم و تصرف سرزمین‌های جدید، نیاز به مدیریت متمرکزتر به وجود آمد. این امر منجر به انتقال از جمهوری به امپراتوری شد، زمانی که روم به یک سلطنت مطلقه تبدیل شد، با امپراتوری که قدرت تقریبا نامحدودی داشت. اصلاحات داخلی، مانند اصلاحات سزار و آگوستوس، نظم جدید را تثبیت کرده و پایه‌های امپراتوری روم در دوران‌های بعدی را بنا نهادند. امپراتوری روم تأثیر عظیمی بر ساختارهای سیاسی گذاشت که در طول قرن‌ها در اروپا و فراتر از آن توسعه یافتند.
پس از سقوط امپراتوری روم در قرن پنجم میلادی، سرزمین ایتالیا به بسیاری از شاه‌نشین‌ها و پادشاهی‌های فئودالی تقسیم شد، که منجر به تکه‌تکه شدن فئودالی گردید. ایتالیا در دوران قرون وسطی به‌طور سیاسی تکه‌تکه شده بود و به جای یک کشور واحد، بسیاری از کشورهای کوچک، شهر-کشورها و شاه‌نشین‌ها مانند ناحیه پاپی، پادشاهی سیسیل و همچنین شهرهای مستقل مانند فلورانس، ونیز و جنوا وجود داشتند.
سیستم حکمرانی در این کشورها عمدتا فئودالی بود و تأثیر کلیسای کاتولیک به شدت محسوس بود. پاپی در رم نقش مهمی در زندگی سیاسی ایفا می‌کرد و اغلب در امور حکام دنیوی مداخله می‌کرد. ونیز، به عنوان مثال، یکی از قوی‌ترین و مستقل‌ترین جمهوری‌های آن زمان بود، با سیستمی منحصر به فرد که قدرت در آن به گروهی از اشراف و دوک منتخب تعلق داشت. در این زمان، شهرهای‌کشور مانند فلورانس مرکز تجارت و فرهنگ شدند که به آن‌ها امکان توسعه ساختارهای سیاسی و اقتصادی قوی را می‌داد.
در دوره رنسانس، از قرن چهاردهم به بعد، ایتالیا به مرکز فرهنگ و علم اروپا تبدیل شد. اما وضعیت سیاسی به‌طور اساسی تغییر نکرد. در این دوره، ایتالیا همچنان پخش‌شده بر روی بسیاری از کشورهای مستقل، مانند کشورهای پاپی، موناکو، دوک‌نشین میلان و همچنین تعدادی از شاه‌نشین‌ها و شهرها بود. در همین دوره، نشانه‌های اولیه هویت ملی ظاهر شد.
تا پایان قرن پانزدهم، ایتالیا موضوع ادعاهای قدرت‌های بزرگ همسایه، مانند فرانسه و اسپانیا، شد. در این زمان، همچنین اولین ایده‌ها درباره یک کشور ایتالیایی واحد آغاز به شکل‌گیری کردند. رنسانس زمان شکل‌گیری هویت فرهنگی بود، اما تکه‌تکه شدن سیاسی همچنان پایدار ماند.
فرآیند اتحاد ایتالیا که به نام ریسورجیمنتو شناخته می‌شود، در نیمه اول قرن نوزدهم آغاز شد. در این زمان، ایتالیا به چندین پادشاهی و سرزمین مجزا تقسیم شده بود، از جمله کشورهای پاپی، پادشاهی سیسیل و همچنین املاک اتریشی و فرانسوی. ایده‌های استقلال ملی و وحدت در میان اندیشمندان و سیاستمداران رواج یافت.
یکی از معروف‌ترین رهبران ریسورجیمنتو، جوزپه گاریبالدی بود که قیام‌ها و عملیات نظامی متعددی را برای رهایی ایتالیا از سلطه خارجی رهبری کرد. در سال 1861، پس از تعدادی شcampaigns نظامی موفق، پادشاهی ایتالیا تحت رهبری ویتوریو امانوئل دوم، پادشاه پادشاهی ساردنی، اعلام شد.
اما فرآیند اتحاد تا پایان قرن نوزدهم ادامه یافت، زمانی که در سال 1870 رم سرانجام تصرف شد و کشورهای پاپی به ایتالیا ملحق شدند. در نتیجه اتحاد، ایتالیا به یک ملت واحد تبدیل شد، اما ساختار سیاسی و اجتماعی کشور همچنان پیچیده و ناهمگن باقی ماند.
پس از اتحاد، ایتالیا به یک سلطنت مشروطه با سیستم پارلمانی تبدیل شد. در این زمان، سیستم سیاسی ایتالیا به توسعه ادامه داد، اما در دهه‌های 1920 و 1930، یک نقطه عطف به وجود آمد که در آن دیکتاتور فاشیست بنیتو موسولینی به قدرت رسید. موسولینی در سال 1922 به قدرت رسید و با کمک حزب فاشیست یک رژیم خودکامه برقرار کرد که سیستم سیاسی کشور را تغییر داد.
فاشیسم در ایتالیا به عنوان نماد دولت-totalitار با متمرکزسازی شدید قدرت، سرکوب مخالفان سیاسی و محدودیت آزادی بیان شناخته شد. سیاست خارجی موسولینی نیز تهاجمی بود، که منجر به مشارکت ایتالیا در جنگ جهانی دوم در کنار آلمان نازی شد. با این حال، در سال 1943 رژیم فاشیستی سرنگون شد و ایتالیا توسط نیروهای متفقین اشغال گردید.
پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال 1946، ایتالیا یک referendum برگزار کرد که در نتیجه آن سلطنت لغو و جمهوری ایتالیا اعلام شد. قانون اساسی جمهوری ایتالیا در سال 1948 تصویب شد و یک سیستم پارلمانی با جداسازی قوا را تعیین کرد. یکی از دستاوردهای مهم جمهوری جدید، احیای نهادهای دموکراتیک، تاسیس حقوق بشر و تضمین استقلال قوه قضائیه بود.
در ادامه، ایتالیا بحران‌های سیاسی گوناگونی را تجربه کرد، از جمله تغییرات مکرر دولت‌ها و افزایش بی‌ثباتی سیاسی. با این حال، ایتالیا سیستم سیاسی خود را ثبات بخشید و در دهه‌های اخیر، کشور به طور قابل توجهی موقعیت خود را در عرصه بین‌الملل تقویت کرده و عضو اتحادیه اروپا و ناتو بوده است.
امروزه ایتالیا یک دولت دموکراتیک با سیستم پارلمانی است. قدرت سیاسی بین قواي اجرایی، قانونگذاری و قضائی تقسیم می‌شود. قدرت قانونگذاری توسط پارلمان دوکامه‌ای که شامل مجلس نمایندگان و سنا است، انجام می‌شود. قدرت اجرایی به دولت تعلق دارد که در راس آن نخست‌وزیر قرار دارد.
ایتالیا همچنین عضو اتحادیه اروپا است و به طور فعال در سیاست بین‌الملل شرکت می‌کند. در دهه‌های اخیر، سیستم سیاسی کشور با چالش‌های جدیدی از جمله مشکلات اقتصادی، بحران‌های مهاجرتی و بی‌ثباتی سیاسی مواجه بوده است. با این حال، ایتالیا به عنوان یک دولت دموکراتیک و قانون‌مدار ادامه به توسعه دارد و به ارزش‌های آزادی، برابری و حقوق بشر پایبند است.
تکامل سیستم دولتی ایتالیا داستانی است پر از مبارزه برای استقلال، وحدت ملی و ارزش‌های دموکراتیک. از جمهوری روم تا جمهوری مدرن ایتالیا، کشور مسیری طولانی و پیچیده را طی کرده است که در آن سیستم سیاسی آن تغییر کرده و تغییرات در جامعه، فرهنگ و سیاست بین‌المللی را منعکس کرده است. امروز ایتالیا همچنان به عنوان یک بازیگر مهم در عرصه جهانی باقی مانده و به اصول دموکراتیک خود پایبند است و به ثبات و شکوفایی تلاش می‌کند.