دانشنامه تاریخی
زبان پرتغالی یکی از پرگویش‌ترین زبان‌های جهان است که بیش از ۲۵۰ میلیون نفر به آن صحبت می‌کنند. تاریخ آن بیش از دو هزار سال را در بر می‌گیرد و از مراحل مختلف توسعه، تأثیرات و تغییرات عبور می‌کند. در این مقاله به مراحل اصلی شکل‌گیری زبان پرتغالی، ویژگی‌های آن و اهمیت فرهنگی‌اش خواهیم پرداخت.
زبان پرتغالی به گروه زبان‌های رومی تعلق دارد و از زبان لاتین نشات گرفته است. در قرن‌های چهارم و پنجم، با ورود رومیان به شبه‌جزیره ایبری، لاتینی‌سازی جمعیت محلی آغاز شد. زبان لاتین با زبان‌های محلی، مانند زبان‌های سلتی و ایبریایی، ترکیب شد که منجر به شکل‌گیری زبان پرتغالی گردید.
پس از سقوط امپراتوری روم در قرن پنجم، بربرها به شبه‌جزیره آمدند، از جمله وندال‌ها، که بر توسعه زبان تأثیر گذاشت. در این زمان، شکل‌گیری زبان پرتغالی قدیم آغاز شد که طی قرن‌های بعدی ادامه یافت.
زبان پرتغالی قدیم (قرن ۹-۱۲ میلادی) یک شکل اولیه از زبان پرتغالی است که در قلمرو کنونی پرتغال و بخشی از اسپانیا توسعه یافت. در این زمان زبان هنوز استاندارد نشده بود و لهجه‌های مختلفی وجود داشت.
زبان پرتغالی قدیم با ظهور اولین اسناد نوشتاری، مانند "Cancioneiro da Ajuda" و "Cancioneiro Geral"، بیشتر قابل توجه شد. این مجموعه‌های شعر فرهنگ و جنبه‌های اجتماعی آن زمان را منعکس می‌کنند و همچنان در حال شکل‌گیری ادبیات پرتغالی هستند.
از قرن سیزدهم، زبان پرتغالی قدیم به تدریج به زبان پرتغالی میانه تبدیل می‌شود که با تغییرات سیاسی و فرهنگی در کشور هم‌راستاست. در این دوره، پرتغال به یک پادشاهی مستقل تبدیل می‌شود و زبان شروع به کسب اشکال پایدارتر می‌کند.
زبان پرتغالی میانه که تا قرن شانزدهم وجود داشت، دارای ساختارهای گرامری و واژگان واضح‌تری بود. ظهور آثار ادبی جدید، مانند "لوزیادها"ی لوئیز د کاموئنس، به افزایش رتبه زبان و گسترش آن در میان طبقات تحصیل‌کرده جامعه کمک کرد.
از قرن شانزدهم، در دوران رنسانس، زبان پرتغالی به توسعه و استانداردسازی خود ادامه می‌دهد. در این زمان پرتغال به طور فعال در حال مستعمره‌سازی سرزمین‌های جدید است و زبان آغاز به گسترش در سراسر جهان می‌کند، به‌ویژه در برزیل، آفریقا و آسیا. این نفوذ منجر به ظهور لهجه‌ها و گویش‌های جدید می‌شود.
تحصیل زبان پرتغالی به‌طور سیستماتیک‌تر انجام می‌شود. در سال ۱۵۳۶، اولین دستور زبان پرتغالی که توسط آندره دبنوت نوشته شده بود، تأسیس شد. این اثر به عنوان مبنایی برای مطالعه زبان و قواعد آن قرار گرفت.
زبان پرتغالی مدرن که امروز می‌شناسیم، نتیجه تعاملات مختلف لهجه‌ها و واژگان وام‌گرفته از زبان‌های دیگر مانند عربی، فرانسوی، انگلیسی و اسپانیایی است. زبان پرتغالی به چندین گونه تقسیم می‌شود، از جمله گونه‌های اروپایی، برزیلی، آفریقایی و آسیایی که هر کدام ویژگی‌ها و جوانب خاص خود را دارند.
در برزیل، جایی که زبان پرتغالی به زبان غالب تبدیل شده است، تأثیرات بسیاری از گروه‌های قومی مختلف به ظهور عبارات، لهجه‌ها و حتی واژه‌های جدید مرتبط با فرهنگ و سنت‌های محلی منجر شده است.
زبان پرتغالی دارای واژگان غنی و گرامر پیچیده‌ای است. این زبان از سیستم جنس، انحنا و زمان استفاده می‌کند که آن را مشابه دیگر زبان‌های رومی می‌سازد. جنبه‌های مهم زبان پرتغالی شامل تاکید و انتوناسیون است که می‌توانند معنی واژه‌ها را تغییر دهند.
زبان پرتغالی بسیاری از ریشه‌های لاتینی را حفظ کرده است، اما همچنین شامل ضایعات واژگانی از زبان‌های دیگر است که باعث غنای واژگان آن می‌شود. به عنوان مثال، در زبان پرتغالی واژه‌های زیادی با منشأ عربی وجود دارد که در قرون وسطی، زمانی که کشورهای عربی تأثیر زیادی بر شبه‌جزیره ایبری داشتند، وارد شده‌اند.
زبان پرتغالی نه تنها وسیله‌ای برای ارتباط است، بلکه جزء مهمی از فرهنگ و هویت مردم پرتغالی است. این زبان به بنیان ادبیات، موسیقی و هنرهای پرتغالی تبدیل شده است و آثار برجسته‌ای را منعکس می‌کند که غنای زبان را نشان می‌دهد.
علاوه بر این، زبان پرتغالی به زبان دیپلماسی بین‌المللی و تجارت در برخی مناطق تبدیل شده است، که به میراث استعماری مربوط می‌شود. این زبان نقش مهمی در سازمان‌هایی مانند جامعه کشورهای پرتغالی‌زبان (CPLP) دارد که کشورهای پرتغالی‌زبان را برای پشتیبانی از همکاری‌های فرهنگی و اقتصادی گرد هم می‌آورد.
تاریخ زبان پرتغالی داستان تکامل، تأثیر و تغییرات مداوم است. از ریشه‌های لاتینی خود تا وضعیت کنونی، این زبان مسیر بلندی را طی کرده و اشکال و معانی جدیدی را به خود گرفته است. زبان پرتغالی همچنان یکی از مهم‌ترین و پرگویش‌ترین زبان‌های جهان است و نقش کلیدی در هویت فرهنگی و جامعه کشورهای پرتغالی‌زبان ایفا می‌کند.