دانشنامه تاریخی
امارات متحده عربی (امارات) یکی از دینامیک‌ترین اقتصادها در جهان است. از زمان تشکیل آن در سال 1971، کشور به طور قابل توجهی از یک اقتصاد عمدتاً کشاورزی و شیلاتی به یکی از قدرت‌های اقتصادی پیشرو در منطقه تغییر شکل داده است. امارات رشد چشمگیری را به ویژه در زمینه انرژی، زیرساخت‌ها و تجارت به نمایش گذاشته است. امروز امارات یک مرکز مهم برای سرمایه‌گذاری و تجارت بین‌المللی در خلیج فارس است.
اقتصاد امارات یکی از ثروتمندترین اقتصادهای جهان از نظر درآمد سرانه است. بر اساس داده‌های بانک جهانی، در سال 2023 تولید ناخالص داخلی (GDP) سرانه بیش از 43000 دلار آمریکا بود. بخش‌های اصلی اقتصاد شامل نفت و گاز، ساخت و ساز، مالی، گردشگری و تجارت است. علیرغم اینکه نفت هنوز منبع اصلی درآمد باقی مانده است، امارات به طور فعال در حال تنوع‌بخشی به اقتصاد خود با تلاش برای توسعه بخش‌های غیرنفتی است.
در سال 2022، تولید ناخالص داخلی کشور حدود 501 میلیارد دلار آمریکا بود، و کشور به نمایش رشد پایدار اقتصادی ادامه داد، علیرغم چالش‌های اقتصادی جهانی. این امر به لطف مدیریت مؤثر منابع نفتی و همچنین به دلیل تلاش‌ها برای توسعه سایر بخش‌ها، مانند فناوری‌های نوین، انرژی سبز و خدمات مالی امکان‌پذیر شد.
نفت و گاز نقش مرکزی در اقتصاد امارات دارند و بیش از 30% از ساختار تولید ناخالص داخلی کشور را تشکیل می‌دهند. مهم است که توجه داشته باشیم که بخش نفت منبع اصلی درآمد برای دولت فدرال است و پروژه‌های زیربنایی، برنامه‌های اجتماعی و سرمایه‌گذاری‌های بین‌المللی متعددی را تأمین مالی می‌کند. امارات بزرگ‌ترین ذخایر نفتی در خلیج فارس را دارند، به ویژه در امارت ابوظبی که بزرگ‌ترین تأمین‌کننده نفت در کشور است.
تا سال 2023، ذخایر نفتی امارات حدود 98 میلیارد بشکه تخمین زده می‌شود که تقریباً 6% از ذخایر جهانی است. مهم است که امارات به طور فعال در حال اکتشاف و توسعه میادین نفتی جدید است و همچنین در فناوری‌های بهتر برای استفاده مؤثرتر از منابع هیدروکربنی خود سرمایه‌گذاری می‌کند. در عین حال، کشور نیاز به کاهش وابستگی به نفت را درک کرده و منابع انرژی جایگزین را توسعه می‌دهد.
در دهه‌های اخیر، امارات به طور فعال در حال تنوع‌بخشی به اقتصاد خود هستند. جهت‌گیری اصلی توسعه بخش‌های غیرنفتی نظیر مالی، فناوری‌های نوین، گردشگری و مسکن است. استراتژی تنوع‌بخشی به اقتصاد از اوایل دهه 2000 آغاز شد و برنامه‌های کلانی را برای اصلاحات و سرمایه‌گذاری در صنایع جدید شامل می‌شود.
دبی، یکی از معروف‌ترین امارت‌ها، به یک مرکز جهانی گردشگری، تجارت و مالی تبدیل شده است. این شهر میلیون‌ها گردشگر و بازرگان را به دلیل زیرساخت‌های خود، مناطق آزاد تجاری و همچنین وضعیت هاب مالی بین‌المللی خود جذب می‌کند. در سال 2022، دبی بیش از 200000 شرکت خارجی را به خود خانه کرد که آن را به یکی از دینامیک‌ترین مراکز مالی جهان تبدیل می‌کند.
گام مهم دیگر در تنوع‌بخشی توسعه بخش فناوری‌های نوین است. امارات در زمینه هوش مصنوعی، رباتیک، بلاکچین و منابع انرژی تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری می‌کند. استراتژی 'اقتصاد سبز' شامل ابتکاراتی برای انتقال به منابع انرژی تجدیدپذیر و بهبود پایداری زیست‌محیطی است. به ویژه، امارات خانه بزرگ‌ترین پروژه انرژی خورشیدی جهان — پارک خورشیدی محمد بن راشد آل مکتوم — شده است.
گردشگری یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی امارات است، به‌ویژه برای امارت‌هایی مانند دبی و ابوظبی. امارات گردشگران را از سرتاسر جهان با دستاوردهای معماری منحصر به فرد خود مانند برج خلیفه، بلندترین آسمان‌خراش جهان، و همچنین هتل‌های لوکس و سواحل جذب می‌کند. این کشور میزبان رویدادهای و نمایشگاه‌های بین‌المللی زیادی است که از آن جمله می‌توان به نمایشگاه جهانی EXPO 2020 در دبی اشاره کرد که در سال‌های 2021-2022 برگزار شد، علیرغم همه‌گیری.
علاوه بر این، امارات یک مقصد محبوب برای گردشگری پزشکی است، با مؤسسات پزشکی با کیفیت بالا که خدماتی را با استانداردهای جهانی ارائه می‌دهند. در سال‌های اخیر، شاهد افزایش محبوبیت گردشگری زیست‌محیطی، شامل بازدید از مناطق حفاظت‌شده و فعالیت‌های ورزشی در صحرا نیز بوده‌ایم.
بخش مالی در امارات یک سیستم قدرتمند و متنوع است که شامل بانک‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بازارهای سرمایه و بیمه می‌شود. مرکز مالی اصلی دبی است که در آن مرکز مالی بین‌المللی دبی (DIFC) — یک منطقه مالی بین‌المللی با نظام حقوقی و قضایی خود — واقع شده است که شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران را از سرتاسر جهان جذب می‌کند.
ابوظبی در عوض به خاطر سرمایه‌گذاری‌های دولتی و صندوق‌های خود، مانند اداره سرمایه‌گذاری ابوظبی (ADIA) که مدیریت دارایی‌هایی به ارزش بیش از 800 میلیارد دلار آمریکا را بر عهده دارد، شناخته شده است. این شرکت‌های سرمایه‌گذاری نقش کلیدی در حمایت از اقتصاد و حفظ ثبات در بازارهای بین‌المللی ایفا می‌کنند.
علاوه بر این، در کشور ابزارهای مالی اسلامی، مانند اوراق قرضه اسلامی (سکوك) و بانک‌های اسلامی که خدمات مالی مطابق با قوانین اسلامی ارائه می‌دهند، به سرعت در حال گسترش هستند.
بازار کار در امارات با نیروی کار با مهارت بالا مشخص می‌شود، اما بخش قابل توجهی از کارکنان را خارجی‌ها تشکیل می‌دهند. اقتصاد کشور متخصصان و نیروی کار را از گوشه و کنار جهان، از جمله هند، پاکستان، فیلیپین و کشورهای غربی جذب می‌کند. این امر ناشی از توسعه سریع پروژه‌های ساختمانی و همچنین نیاز به نیروی کار متخصص در زمینه‌هایی نظیر پزشکی، مهندسی و فناوری اطلاعات است.
امارات برنامه‌های آموزش و تربیت متخصصان محلی را به ویژه در زمینه فناوری‌های نوین و مهندسی به طور فعال توسعه می‌دهد. با این حال، کشور هنوز با این چالش مواجه است که سهم شهروندان محلی در بازار کار نسبتاً پایین است و مسئله سازگاری اجتماعی کارگران خارجی همچنان برای دولت کشور موضوعی حیاتی است.
مانند سایر کشورهای منطقه خلیج فارس، امارات با چالش‌هایی مرتبط با تغییرات آب و هوا و کمبود منابع آبی مواجه است. دماهای بالا، خشکسالی و کمبود آب شیرین مشکلات جدی برای کشور محسوب می‌شوند. برای حل این مشکلات، امارات در فناوری‌های نوآورانه برای شیرین‌سازی آب و استفاده بهینه از منابع سرمایه‌گذاری می‌کند.
در سال‌های اخیر، امارات به‌طور فعال پروژه‌های توسعه پایدار را که بر کاهش انتشار کربن و استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر تمرکز دارد، توسعه داده است. کشور اهداف جاه‌طلبانه‌ای برای گذار به منابع انرژی پاک و بهبود کیفیت زندگی شهروندان خود تعیین کرده است.
اقتصاد امارات، علیرغم رشد چشمگیرش، با چالش‌های متعددی روبرو است. این فقط وابستگی به نفت نیست، بلکه نیاز به ادامه تنوع‌بخشی و مدرن‌سازی در شرایط تغییرات اقتصادی جهانی است. هر ساله رقابت برای سرمایه‌گذاری‌های جهانی افزایش می‌یابد و امارات باید به طور مداوم زیرساخت‌ها، پایه‌های آموزشی-علمی و ویژگی‌های نیروی کار متخصص خود را بهبود بخشد.
با این حال، با توجه به استراتژی‌های موجود و ثبات سیاسی، امارات به‌طور مداوم به یکی از بازیگران اقتصادی پیشرو در منطقه و جهان تبدیل خواهد شد و به‌طور فعال ساختار داخلی خود را مدرن‌سازی کرده و روابط بین‌المللی خود را بهبود خواهد بخشید.