دانشنامه تاریخی
استقلال زامبیا که در ۲۴ اکتبر ۱۹۶۴ اعلام شد، یک رویداد تاریخی مهم بود که بر توسعه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشور تأثیر گذاشت. این فرآیند نتیجه سال‌ها مبارزه مردم محلی برای حقوق و آزادی‌های خود و همچنین تشدید تناقضات بین مقامات استعماری و ساکنان کشور بود. در این مقاله به بررسی علل پیش از استقلال، رویدادهای کلیدی مؤثر بر این فرآیند و همچنین پیامدهای آن برای زامبیا خواهیم پرداخت.
زامبیا که قبلاً به عنوان رودزیا شمالی شناخته می‌شد، در پایان قرن نوزدهم هدف استعمار امپراتوری بریتانیا قرار گرفت. شرکت بریتانیایی آفریقای جنوبی، که تحت کنترل سسیل رودز بود، شروع به استخراج ذخایر غنی مس کرد که منجر به توسعه سریع صنعت معدنی شد. با این حال، دولت استعماری منافع مردم محلی را نادیده گرفت که باعث افزایش نارضایتی و تمایل به استقلال شد.
در سال ۱۹۴۸، کنگره ملی افریقا تأسیس شد که یکی از اولین جنبش‌های سیاسی علیه رژیم استعماری بود. از اوایل دهه ۱۹۵۰، نارضایتی فزاینده منجر به تشکیل سازمان‌های سیاسی مختلفی شد که به دنبال استقلال بودند.
مبارزه برای استقلال زامبیا از چندین مرحله کلیدی عبور کرد. در سال ۱۹۵۳، فدراسیون رودزیا و نیاسالند تأسیس شد که رودزیا شمالی و جنوبی و همچنین نیاسالند (مالاوی امروزی) را در بر می‌گرفت. این اتحاد برای مردم محلی ناخوشایند بود و نارضایتی بیشتری را به همراه داشت.
در دهه ۱۹۶۰، پس از تضعیف کنترل بریتانیا بر مستعمرات، رهبران محلی فعالیت‌های خود را آغاز کردند. کنت کائوندا، یکی از سیاستمداران پیشرو کشور، به عنوان رئیس کنگره ملی افریقا انتخاب شد و کمپین استقلال را آغاز کرد. در سال ۱۹۶۳، پس از مدت‌ها اعتراضات و فعالیت‌های سیاسی، بریتانیا موافقت کرد که انتخاباتی برگزار کند.
در ژانویه ۱۹۶۴، انتخاباتی برگزار شد که در آن حزب ملی افریقا، به رهبری کنت کائوندا، پیروز شد. این یک گام قابل توجه به سوی استقلال بود، زیرا دولت جدید شروع به اجرای اصلاحاتی کرد که بهبود شرایط زندگی مردم محلی و ملی کردن منابع را هدف قرار می‌داد.
در طول تابستان ۱۹۶۴، وضعیت سیاسی تیره‌تر شد و جامعه خواهان اعطای فوری استقلال بود. بریتانیا که می‌خواست از بروز درگیری‌ها جلوگیری کند، موافقت کرد که مذاکراتی برای اعطای استقلال انجام دهد. این مذاکرات در حالی برگزار شد که اعتراضات و تظاهرات در حال افزایش بود.
در ۲۴ اکتبر ۱۹۶۴، زامبیا به‌طور رسمی استقلال خود را اعلام کرد. کنت کائوندا به اولین رئیس‌جمهور کشور تبدیل شد و دولت او شروع به حل بسیاری از مشکلات اجتماعی و اقتصادی به‌جای‌مانده از سلطه استعماری کرد. استقلال با شادی و امید به آینده‌ای بهتر در بین زامبیایی‌ها همراه بود و کشور به بخشی از موج جدید استقلال که در دهه ۱۹۶۰ آفریقا را در بر گرفته بود، تبدیل شد.
استقلال زامبیا منجر به تغییرات قابل توجهی در ساختار اجتماعی-اقتصادی کشور شد. دولت جدید تلاش‌های خود را بر ساخت یک ملت، بهبود سطح زندگی و افزایش تحصیلات مردم متمرکز کرد. یک قانون اساسی جدید تصویب شد که حقوق و آزادی‌های سیاسی شهروندان را تأمین می‌کرد.
با این حال، اقتصاد زامبیا که به طور عمده به صادرات مس وابسته بود، با مشکلاتی روبرو شد. نوسانات قیمت مس در بازارهای بین‌المللی و همچنین کمبود سرمایه‌گذاری و زیرساخت، توسعه اقتصادی را دشوار کرد. دولت تلاش کرد تا کلیدهای اقتصادی را ملی کند که این نیز باعث بروز تناقضاتی شد.
در سال‌های اول استقلال، دولت تحت رهبری کنت کائوندا به‌طور فعال در تلاش برای تقویت قدرت خود بود. در سال ۱۹۷۲، سیستم یک‌حزبی معرفی شد که محدودیت‌هایی برای مخالفان سیاسی ایجاد کرد. با این حال، با وجود این، دولت همچنان از حمایت مردم به خاطر اصلاحات اجتماعی که انجام می‌داد، برخوردار بود.
در سال ۱۹۹۱، تحت فشار بحران اقتصادی و نارضایتی عمومی، کنت کائوندا مجبور شد به انتخابات چندحزبی تن دهد که منجر به استعفای او شد. این یک رویداد علامتی برای زامبیا بود و فرآیندهای دموکراتیک جدیدی در کشور آغاز شد.
استقلال زامبیا به نماد مبارزه برای حقوق بشر و آزادی در آفریقا تبدیل شد. این استقلال دیگر کشورها را به مبارزه با استعمار و ظلم تشویق کرد. فرآیند استعمارزدایی و آزادی مردم محلی یک گام مهم در شکل‌گیری هویت جدید آفریقایی شد.
با این حال، استقلال همچنین چالش‌های جدیدی را با خود به همراه آورد که مربوط به ثبات سیاسی، توسعه اقتصادی و عدالت اجتماعی بود. زامبیا هنوز هم به تلاش برای ایجاد جامعه‌ای عادلانه و پایدار برای مردم خود ادامه می‌دهد.
استقلال زامبیا در ۲۴ اکتبر ۱۹۶۴ یک نقطه عطف مهم در تاریخ کشور و کل قاره بود. این رویداد پایان سلطه استعماری و آغاز یک دوره جدید برای مردم زامبیا را نشان داد. استقلال با خود امید به آینده‌ای بهتر به ارمغان آورد، هرچند کشور هنوز با چالش‌های پیچیده‌ای روبرو است.
تاریخ مبارزه زامبیا برای استقلال یادآوری کننده اهمیت حق خودمختاری و ارزش آزادی برای همه ملت‌هاست. زامبیا به توسعه خود ادامه می‌دهد و از تجربه‌های گذشته درس می‌گیرد و به سوی آینده‌ای شکوفا تلاش می‌کند.