دانشنامه تاریخی
بیزانس، یا امپراتوری روم شرقی، از سال 330 تا 1453 وجود داشته و به عنوان یکی از تأثیرگذارترین تمدن‌ها در تاریخ شناخته می‌شود. این دوره بیش از هزار سال را در بر می‌گیرد و شامل رویدادهای فرهنگی، سیاسی و مذهبی مهمی است.
بیزانس در سال 330 تأسیس شد، زمانی که امپراتور رومی کنستانتین اول شهر بیزانتیوم را به قسطنطنیه تغییر نام داد. این اقدام یک گام استراتژیک بود، زیرا این شهر در تقاطع مسیرهای تجاری بین اروپا و آسیا قرار داشت.
عصر طلایی بیزانس در زمان حکومت یوستینیان اول (527-565) بود. او اصلاحاتی در حقوق انجام داد، ساختمان‌های باشکوهی از جمله کلیسای بزرگ آنگلیکا ساخت و سعی کرد وحدت امپراتوری روم را بازگرداند، با جنگ‌هایی که علیه اوستگوت‌ها و وندال‌ها به راه انداخت.
مذهب نقش کلیدی در زندگی بیزانس ایفا می‌کرد. اختلافات میان آموزه‌های مسیحی مانند مونوفیستیسم و چالکیدون، منجر به تقسیم در جامعه می‌شد. در سال 1054، شکاف بزرگ بین کلیساهای شرقی و غربی رخ داد.
بیزانس مرکز تجارت و فرهنگ بود. قدرت اقتصادی آن بر کشاورزی، صنایع دستی و تجارت بین‌المللی مبتنی بود. قسطنطنیه تبدیل به یک گره تجاری مهم بین اروپا و آسیا شد.
بیزانس اغلب با تهدیدات خارجی مواجه بود. از قرن هفتم، امپراتوری تحت فشار عرب‌ها، اسلاوها و ترکیه قرار گرفت. در سال 1071، بیزانس‌ها در نبرد مانزیکرت شکست خوردند که منجر به تضعیف قابل توجه امپراتوری شد.
در قرن‌های XIII-XV، بیزانس در بحران به سر می‌برد. قسطنطنیه در سال 1204 در خلال چهارمین جنگ صلیبی به تصرف صلیبی‌ها درآمد، اما در سال 1261 بازپس گرفته شد. با این حال، اختلافات داخلی و تهدیدات خارجی به تضعیف امپراتوری ادامه داد.
بیزانس در سال 1453 سقوط کرد، زمانی که قسطنطنیه تحت رهبری سلطان محمد دوم توسط عثمانی‌ها تصرف شد. این رویداد پایان دوران اواسط قرون وسطی و آغاز امپراتوری عثمانی را نشان می‌دهد.
بیزانس اثری عمیق در تاریخ به جای گذاشت. فرهنگ، هنر و معماری آن به تأثیرگذاری خود بر جوامع مدرن ادامه می‌دهد. ارتدوکسی به عنوان بخشی مهم از میراث، هویت مذهبی و فرهنگی بسیاری از ملت‌ها را شکل داده است.
تاریخ بیزانس، تاریخ استقامت و دگرگونی‌هاست. امپراتوری که بیش از هزار سال در تقاطع شرق و غرب قرار داشت، اثر غیرقابل‌انکاری در تاریخ جهانی به جای گذاشته است.