ऐतिहासिक विश्वकोश
आंद्रे-मारी आम्पेरे (1775-1836) एक फ्रेंच भौतिकशास्त्रज्ञ आणि गणितज्ञ होते, ज्यांना विद्युतचुंबकी शास्त्रातील त्यांच्या कार्यांबद्दल सर्वाधिक ओळखले जाते. त्यांचे नाव सामान्य बनले आहे, आणि त्यांच्या मानाने विद्युतदाबाची मापयुनिट — आम्पेरे नाव ठेवले गेले आहे.
आंद्रे-मारी आम्पेरे 20 जानेवारी 1775 रोजी ल्योंन, फ्रान्समध्ये जन्मले. त्यांच्या वडिलांचे नाव जां-जाक आम्पेरे होते, जे एक हातमजूर होते, आणि मातेस जेन्ना होते, जे गृहिणी होते. लहान वयापासून आम्पेरेला विज्ञान आणि गणितात रुचि होती. त्यांनी अनेक विषयांचे स्वतंत्रपणे अध्ययन केले, जे त्यांच्या भविष्यातील शैक्षणिक सफलतांची पाया घालणारे ठरले.
शिक्षण पूर्ण झाल्यावर आम्पेरेने विविध शिक्षण संस्थांमध्ये अध्यापन सुरू केले. 1802 मध्ये ते ल्योंनच्या एक महाविद्यालयात प्राध्यापक बनले, जिथे त्यांनी आपल्या संशोधनाबद्दल कायम ठेवले. त्यांनी विद्युत आणि चुंबकत्वावर अनेक कार्ये प्रकाशित केली.
आम्पेरेचा विज्ञानात सर्वात महत्त्वाचा योगदान म्हणजे विद्युत प्रवाहांदरम्यानच्या परस्पर क्रियेचे वर्णन करणाऱ्या कायद्याचे त्यांचे शोध. 1820 मध्ये हंस क्रिश्चियन Ørsted ने प्रयोगात्मकपणे प्रदर्शित केले की विद्युत प्रवाह चुंबकीय क्षेत्र निर्माण करू शकतो. आम्पेरने या संशोधनांचे विस्तारीकरण केले आणि विद्युत आणि चुंबकत्वाच्या संबंधाचे स्पष्टीकरण करणारी एक सिद्धांत विकसित केली.
आम्पेरेचा कायदा म्हणतो की दोन समांतर विद्युत प्रवाही यंत्रांमधील परस्पर क्रियेची शक्ती प्रवाहाच्या प्रमाणानुसार प्रमाणित असते आणि त्यांच्या दरम्यानच्या अंतरास उलट प्रमाणित असते. हे संशोधन विद्युतचुंबकीय घटनांचे पुढील अध्ययन करण्यासाठी पाया बनले.
आम्पेरेने विविध विज्ञान क्षेत्रांचा महत्त्वाचा योगदान केला, ज्यामध्ये:
आंद्रे-मारी आम्पेरे यांचा विवाह सुझन्नाशी झाला, ज्यांच्याबरोबर त्यांना तीन मुले होती. तथापि, त्यांचे निवासीक जीवन अनेक अडचणींनी भरलेले होते, आणि 1826 मध्ये त्यांची पत्नी दुर्दैवीपणे निधन पावली. यामुळे त्यावर मोठा प्रभाव पडला, आणि त्याने शोकाचा सामना करण्यासाठी विज्ञानाकडे वळले.
आम्पेरेने एक समृद्ध वारसा मागे ठेवला. त्यांच्या कार्यांनी विद्युतचुंबकशास्त्रातील पुढील संशोधनाच्या पायावर आधारभूत बनले, आणि त्यांना या विषयाच्या स्थापना केलेल्या एक म्हणून मानले जाते. त्यांच्या मानाने विद्युत प्रवाहाच्या मापनयुनिटचे नाव आम्पेरे ठेवले गेले आहे, तसेच काही वैज्ञानिक संस्था आणि पुरस्कारांचा उल्लेख केला जातो.
आंद्रे-मारी आम्पेरे विज्ञानाच्या इतिहासातील एक विलक्षण व्यक्तिमत्व आहेत. त्यांच्या संशोधनांनी विद्युत आणि चुंबकत्वाचा समज बदलला, आणि विज्ञानातील त्यांचा योगदान आजही महत्त्वपूर्ण आहे. त्यांच्या वारसा प्रत्येक विद्युत सर्किटमध्ये आणि विद्युतचुंबकशास्त्राच्या तत्त्वांवर आधारित प्रत्येक तंत्रज्ञानात जगत आहे.