تاریخی انcyclopedia
د افغانستان کلتور د نړۍ له زړو او تنوع لرونکو کلتورونو څخه دی چې د اوږدې زمانې دودونو، رواجونو او مختلفو تمدنونو اغیزې څرګندوي. د تاریخ په اوږدو کې، هیواد د لارې سرحد وو، چې د ځانګړې کلتوري هویت جوړولو لامل شو چې د ګڼشمیر قومي ګروپونو او ژبو سره بډایه دی.
افغانستان یوه شتمنه تاریخ لري چې زرګونه کاله عمر لري. د څیړنو موندنې د بکتریا او یوناني-بکتریایي سلطنت په څیر لرغونيو تمدنونو شتون ته اشاره کوي. دا سیمه د ستر ابریشم لارې یوه برخه هم وه، چې د ختیځ او لویدیځ ترمنځ کلتوري تبادلې ته وده ورکړه.
په تېر وخت کې، افغانستان د مختلفو امپراتوریو او کلتورونو اغیزې ته په نغدي کې راغی، پشمول د پارسیانو، یونانیانو، هندیانو او عربانو. د دې کلتورونو هر یو خپل اثر پریښی دی، چې د افغانستان کلتور تنوع ته وده ورکړي.
افغانستان کې څو رسمي ژبې شته، چې په کې پښتو او دری (فارسي لهجه) شاملې دي. دا ژبې د اکثرو خلکو لپاره د خبرو اترو مهمې وسیلې دي او د ادبیاتو او شاعري بنسټ جوړوي.
افغانستان ادبیات ژورې ریښې لري او مختلف ژانرونه لري. شاعري د افغان کلتور په ځانګړی ځای کې ځای لري. شاعران، لکه مولانا او حافظ، د افغان ادبیاتو په وده کې مهمه ونډه لري. په عصري وختونو کې، شاعران لکه صائب تیریزی او آکش دری، د ټولنیز عدالت، هویت او کلتور په اړه خپلو پوښتنو ته په پام کې نیسي.
افغانستان هنر د خپلو دودونو په خاطر ډیر شهرت لري، په کې قالین بافۍ، کښتګرۍ او ګاڼې جوړول شامل دي. قالینونه چې په افغانستان کې جوړیږي، د خپل لوړ کیفیت او پیچلو نمونو له امله په ټوله نړۍ کې مشهور دي. د هیواد هره سیمه خپل ځانګړي سټایلونه او تخنیکونه لري، چې قالینونه د افغان کلتور یوه مهمه برخه جوړوي.
زینتي هنرونه هم پراخ دي، په کې د لرګیو منقش کول، د دودیز کښتګرۍ جوړول او تاندی شامل دي. استادان خپلې مهارتونه له یوې نسل نه بلې نسل ته传موي، چې د افغان هنر ځانګړتیا او بډایتوب وساتي.
افغان موسیقي د کلتوري دودونو تنوع او بېلابېلوالي یوه منعکسوي. دودیز وسایل، لکه دوتار (تار ساز)، هیجک (د غږ وسیله) او ډرام، په موسیقۍ کې پراخه کارول کیږي.
په افغانستان کې موسیقي اکثر د ولسي نڅاوو سره تړلي وي، چې د جشنونو او پرېکړو په وخت کې ترسره کیږي. لالیا او ګلناړه د دودیزو نڅاوو مثالونه دي چې د مختلفو قومي ګروپونو کلتوري ځانګړتیاوې څرګندوي.
افغان خوراک د خوندونو او اجزاء تنوع لري. د افغانانو د خوراک اساسیت غوښه، وریجې، سبزیجات او مصالحې دي. یو له تر ټولو مشهورو خورو څخه پلو دی، چې د غوښتي د وریجو او مصالحو سره تیار کیږي. نور مشهور خوراکونه شامل دي:
د پخلي دودونه له نسله تر نسل ته انتقالیږي او افغان خوراک د ځایي خلکو او سیاحانو پام را اړوي.
افغانستان د لمانځنو او رواجونو له لحاظه بډایه دی، چې د دې کلتوري ورثې منعکسوي. نوې کال (نوروز) د مارچ ۲۱ نېټه نمانځل کیږي او د پسرلي او نوي کیدو سمبول دی. دا جشن له مختلفو پیښو لکه کنسرټونه، نڅاوې او دودیز خوراکونو سره مل وي.
نور مهم جشنونه عید الفطر او عید الأضحى دي، چې د مسلمانانو لخوا نمانځل کیږي. دا جشنونه د مذهبي دودونو او رواجونو سمبول دی چې د کورنۍ او ټولنې اتحاد پیښوي.
د بډایه کلتوري ورثې سره سره، افغانستان د بې شمیره چلنجونو سره مخ دی چې په کې سیاسي ناپایداري، ټولنیزې ستونزې او اقتصادي سختۍ شاملې دي. دا عوامل د کلتوري ورثې ساتنې او پراختیا ته ګواښ دي.
بهر حال، ډیری سازمانونه او نوښتونه د کلتوري دودونو د ساتنې لپاره کار کوي، چې د لاسي صنعتګرو، هنرمندانو او موسیقۍ وړونکو ملاتړ کوي. کلتوري مرکزونه او سازمانونه هڅه کوي چې د افغانستان کلتور دننه او بهر د بیا رانیولو او پراختیا لپاره کار وکړي.
د افغانستان کلتور هغه ځانګړې ترکیب دی چې د لرغوني دودونو او عصري هنرونو یوځای والی دی، چې د نوې شرايطو سره سم پرمخ ځي او تطابق لري. د کلتوري ورثې ساتل او یې پراختیا د راتلونکو نسلونو لپاره مهمې دندې دي چې خپل هویت او دودونه ساتي.