تاریخی انcyclopedia
اتریش یوه غنی او متنوعه تاریخ لري، چې د ګڼ شمېر مهمو شخصیتونو لخوا جوړه شوې ده. دا شخصیتونه په سیاست، کلتور، ساینس او هنر کې مهمې دندې ترسره کړې، او نه یوازې په خپله هیواد کې بلکې په ټولو نړۍ کې یې په تاریخ کې ژور اغیزه پرې ایښې ده. په دې مقاله کې موږ د اتریش ځینو تر ټولو مشهور تاریخې شخصیتونو، د هغوی ونډه او د ټولنې پر وړاندې د هغوی اغیزه په پام کې نیسو.
ماریه ترزیا د اتریش یوه تر ټولو اغیزمنه او مشهورې مېرمنې وه. هغې په 1740 کال کې پر تخت ناستې شوې او تر خپل مرګ پورې یې په 1780 کال کې حکومت وکړ. د هغې حکومت د اتریشي سلطنت د ښځو د اهمیت او د دې د عصریت لپاره د مهمو اصلاحاتو پیل شو. ماریه ترزیا د مرکزي قدرت پیاوړي کولو، د پوځ او زده کړو اصلاحاتو په شمول د مالیاتو د نظام ښه کولو لپاره خپل هڅې رکړې.
د هغې حکومت هم د اجتماعي سیاست په پرمختګ سره یادیږي، چې په کې د کلیوالو حالت ښه کول شامل وو. ماریه ترزیا د ښځو حقوقو لپاره فعال چلند کړی او د روغتیا او زده کړو په مسایلو کې یې توجه وکړه. هغې یوه مهمه میراث پرېښوده، چې وروسته له مرګ یې هم د اتریش په پرمختګ کې اثر لرلی دی.
یوزف II، د ماریه ترزیې زوی، د خپل وخت تر ټولو پرمختګی Monarchونو څخه و. هغه په 1780 کال کې پر تخت ناست شو او د خپلې مادري د دولت د اصلاحاتو په لاره کې یې کار ته دوام ورکړ. یوزف II ګڼ شمېر رادیکال اصلاحات پلي کړل، چې په کې د فئودالی امتیازاتو لغوه کول، د مذهب آزادۍ او د زده کړو اصلاح شامل دي.
د هغه لیوالتیا د لیبرل بدلونونو په لور یوه نوې قانون جوړونې سره ملګرتیا وکړه، چې د کلیوالو حالت ښه کولو او د کلیسا اغیز مخه نیسي. د هغه نظریاتو سره سره، د یوزف II اصلاحات لویې مخنیوي سره مخ شول او بشپړ نه وه پلي شوي، چې د هغه حکومت په اتریش کې مبهمه نه وه.
زیګمنډ فروید، اتریشي neurologist او د psychoanalysis بنسټګر، د XX پیړۍ په روانشناسي، هنر او کلتوري څیړنو باندې لوی تاثیر درلود. د هغه کارونه، لکه «د خوبونو تشریح» او «د ژوند رواني ناروغۍ»، د یوې نوې پوهې بنسټونه ایښې چې د ناپوهی، خوبونو او انساني جنسيته مطالعه کوي.
فروید د «id»، «ego» او «superego» په څیر مفاهیمو ته علمي عامه واړولې، چې د انساني روان په پوهیدو کې مهم شو. د هغه نظریات ډیری بحثونه رامنځته کړل او د راتلونکي روانشناسي تحقیقاتو لپاره بنسټ وګرځیدل. د تنقید او تضاد سره سره، د هغه اثر لاهم مهم دی، او هغه د XX پیړۍ یوه له تر ټولو مهمو متفکرینو څخه ګڼل کیږي.
لودویګ وان بېتھوون، د ټولو وختونو تر ټولو لویو موسیقارانو څخه، په بون کې وزیږید، مګر د خپلې رښتینې ژوند ډېری برخه یې په ویانا کې تېره کړې. د هغه موسیقي میراث د کلاسیک او رومانوي دورو په پوښښ کې دی، او د هغه کارونه لاهم د نن ورځې لپارهRelevant دي. بېتھوون د ګڼ شمېر سمفونیو، سوناتو او کمروني موسیقي جوړول، چې په کې مشهورې «نهمه سمفوني» او «سپوږمۍ سوناته» شاملې دي.
بېتخوون نه یوازې د خپلو موسیقي لاسته راوړنو لپاره بلکې د گونګي ناروغۍ سره د مبارزې له امله هم مشهور دی، چې د هغه په ژوند کې پيل شوه. د هغه وړتیا چې د فزیکي محدودیتونو سره باوجود لویه موسیقي تولید کړي، د ګڼ شمېر خلکو الهام وګرځید. بېتھوون د خلاقیت او بیان لپاره د مبارزې سمبول شو، چې د موسیقۍ په تاریخ کې یې یوه دیرژور اثر پریښود.
ګوستاف کلیمت — د اتریش یوه مشهوره هنرمند او د وین په سيسیشن کې یو له بنسټګرو څخه، له نوې هنر ته د ليدلو په سر کې. د هغه کارونه لکه «د مینې نښه» او «آدمیان»، د آردیکو سټایل سمبولونه دي او د خپلو ځانګړو زینتونو او رنګین رنګونو سره پام راجلبوي.
کلیمت اکثره د خپلو انځورونو کې طلا کارولې، چې دې ته ځانګړې شاندارۍ او ژوروالی ورکړ. د هغه هنر د حسیت، اروس او زیبایۍ د هڅونې استازیتوب کوي، چې هغه د خپل وخت تر ټولو اغیزمن هنرمندانو له جملې دی. کلیمت د ګڼ شمېر هنرمندانو پر ګڼ ګوڼچې اغیز درلود، او د هغه کارونه لاهم په ټولې نړۍ کې لیدونکو ته خوندوره انداز ساب د زویګ د ځوانې دنیا د غنیمت وبخښي.
لیوي هورست، اتریشي فزیک پوه او د فزیک په برخه کې د نوبل جایزې ګټونکی، د کوانتم میکانیک په برخه کې یو له مخکښانو څخه شو. د هغه کارونه په الیکترونیک او د نسبیت تیوري کې د عصري فزیک په پرمختګ کې لویه اغیز درلوده. په 1925 کال کې، هورست د ایټمي جوړښت او تابکاری په فاحتي غوښتنو کې له نوبل جایزې څخه ګټې اخیستې.
هورست هم پرمختیاګر و او یوه مُعرف علمي پوهاند و. د هغه علمي ونډه د فزیک په پوهیدو او په ژوند کې د هغې عملي پلي کولو لپاره یوه مهمه مرحله وه. سره له دې چې هغه د سیاسي فشارونو سره مخامخ شو، د هغه لاسته راوړنې تر اوس پورې مهمې پاتې دي.
فریدا لیبویچ، اتریش فمینیسټ او ټولنیز فعال، د ښځو د حقوقو او برابري لپاره د خپلې مبارزې له امله مشهوره شوه. هغه د اتریشي ښځو د حرکت یو له بنسټګرو څخه وه او د XX پیړۍ په پیل کې د ټولنیزو بدلونونو لپاره فعاله شوه. لیبویچ د لومړۍ ښځینه ټاکنو د تنظیم له مخې برخه واخیسته او د تعلیم او کاري حقوقو په اړه د مساوي نظریاتو پرمخ وړلو کې مرسته وکړه.
د هغې ونډه د ټولنیزو اصلاحاتو او د ښځو د حقوقو لپاره د اتریش په ټولنه کې لویه اغیزه لرله، او د هغې نوم د هېواد په فیمینسته حرکت کې سمبول شو. لیبویچ تر خپل ژوند پورې خپله فعالیته دوام ورکړه، او د هغې میراث په معاصر فیمینسته حرکت کې ژوندی دی.
د اتریش مشهوره تاریخې شخصیتونه یوازې په خپل هېواد کې نه، بلکې په ټولې نړۍ کې ژورې اغیزې پریښې دي. د هغوی ونډه په مختلفو ژوندیو برخو کې، له سیاست څخه نیولې تر ساینس او هنر پورې، لاهم د راتلونکي نسلونو لپاره الهام بښونکي او اغیزمنه ده. د دې شخصیتونو ونډه په انسانانو فکر او کلتور کې خورا ارزښتناکه ده، او د هغوی میراث لاهم تر اوسه پورې شته. اتریش د خپلو ستر زویانو او لورانو په اړه ویاړي، چې نړۍ لا ښه او مفهومي کړې ده.