تاریخی انcyclopedia
د اتریش منځنۍ پیړۍ تاریخ د پنځمې پېړۍ نه، چې کله روماني امپراتوري ماته شوه، تر پینځمې پېړۍ پورې، چې کله د بیا راژوندي کیدو لوی عصر پیل شو، پراخ شوی. دا دور د پام وړ بدلونونو وخت شو، کله چې د د اوسنۍ دولت سیمه د بیلابیلو فرهنګونو تر اغیز لاندې رامنځته شوه، د شخړو او بدلونونو صحنه شوه. د اتریش په تاریخ کې د سترو شاهانو، اقتصادي پرمختګ او مذهبي بدلونونو مهمه ونډه وه.
د روماني امپراتورۍ د ماتي وروسته، د پنځمې پېړۍ په اوږدو کې د اتریش په سیمه کې نوي قومي ډلې را منځ ته شوې. د دې سیمې اصلي نفوس جرماني قبایل و چې جنوبی ته مهاجرت وکړل. د شپږمې پېړۍ تر پایه پورې، په اتریشي ځمکو کې لومړني مرکزي حکومتونه رامنځته شول، چې د باویرین ديرشګره تضمین کولو شامل وو.
په اتمي پېړۍ کې، د اتریش ځمکې د کارلو د براعظمۍ تر کنترول لاندې د فرانکي امپراتورۍ برخه شوې. دا ادغام د سیمې مسيحي کیدو او د محلي هستو ته د پیاوړتیا په لاره کې مرسته وکړه. په دې وخت کې د زالتسبرګ په ښار کې یوه بشپریت جوړه شوه، چې د مسيحي دین او فرهنګ د پراختیا لپاره مرسته وکړه.
په 976 کال کې، اتریشي ځمکې د بابنبورګ د خاندان تر اداره لاندې د مارکګرافیت په توګه جلا شوې. دا خاندان د اتریش د خپلواکه سیاسي وجود په رامنځته کولو کې کلیدي ونډه درلوده. د بابنبورګ د قوماندې لاندې، خاص طور پر د ليوپولډ VI د رهبري لاندې، د دې سیمې د نفوذ او سلطه د پام وړ پراختیا وشوه. په 1156 کال کې، بابنبورګ د اتریش د دوکانو لقب ترلاسه کړ، چې ورسره یې د خپلو ځمکو تر کنترول لاندې نورو پوخ فعالیتونو کې مرسته وکړه.
د بابنبورګ تر سلطنت لاندې، د زراعت او سوداګرۍ پر بنسټ قوي اقتصاد رامنځته شو. ښارونه، لکه ویانا او ګراز، چې د سوداګرۍ مهم مرکزونه شول، وده وکړه. د قلاو او د دفاعي تاسیساتو جوړول هم د بهرنیو ګواښونو نه د سیمو د خوندیتوب په لاره کې مرسته وکړه.
په 12-13 پېړۍ کې، اتریش د سپیڅلې روماني امپراتورۍ یوه مهمه برخه شوه. د اتریش دوکانو د امپراتورۍ په سیاسي ژوند کې فعاله ونډه اخیسته، چې اکثره وخت د اعظمي پوستونو لپاره رقابت کیده. په 1273 کال کې، د رُودولف I هابسبورګ د امپراتور په توګه ټاکل شو، چې د هابسبورګ د خاندان د اوږدې واکمنۍ پیل شو.
هابسبورګانو د خپلو موقعیتونو څخه کار واخیست ترڅو اتریش په اروپا کې د نفوذ د پراختیا لپاره. پدې وخت کې، هیواد د یو مهم سیاسي او فرهنګي مرکز په توګه رامنځته شو. محلي اشرافي د مدیریت په کار کې فعاله ونډه اخیسته، چې د فئودالي نظام پیاوړتیا ته زمینه برابره کړې. مګر دا هم د بیلابیلو فئودالي واکمنانو او د سلطه مرکز ترمنځ شخړې را پېژندلې.
د منځنۍ پیړۍ اتریش د پام وړ اقتصادي ودې شاهده وه. د سوداګرۍ پراختیا، په ځانګړې توګه د ویانا د ایتالیا لپاره د لارې په اوږدو کې، د ښارونو پرمختګ لامل شو. توکې، لکه مالګه، شراب او بافندگی، د صادراتو اساسي توکې وې. د سوداګرۍ د لارو د زیاتیدو سره د دولتي او محلي مدیریت په ښاریزو کې د پیوستونونو په تقویه کې مرسته وشوه.
د اتریش فرهنګي پرمختګ هم په روښانه کیدو موجود و. په 12-13 پېړۍ کې، په هیواد کې هنر، معمارۍ او ادبي چارو کې وده وشوه. د ګوتیک کاتدرالونو جوړول، لکه د ویانا د سنت سټیفن کاتدرال، د فرهنګي خوبونو نښه شوه. مسيحي ارزښتونه او ایدیالونه هم د نفوس د ژوند یوه مهمه برخه شول، چې د یو ځانګړي اتریشي پیژندنې تشکیل کې مرسته وکړه.
د اتریش منځنۍ پیړۍ تاریخ د شخړو او جګړو پرته نه دی تېر شوی. په 14 پېړۍ کې، هیواد د مختلفو خاندانونو ترمنځ د ځواک لپاره د مبارزې صحنه شو. دا وخت هم د اتریش په مختلفو جګړو کې د همکارۍ تمه درلوده، لکه د بلجین وراثتي جګړه او په صلیبي جګړو کې برخه.
په 1529 او 1631 کالونو کې، ویانا د عثماني ځواکونو له خوا محاصره شوه، چې دا د پام وړ تخریب او انساني زیانونه لرونکي وضعیت ته ورسید. دا پیښې د اتریش د ختیځ او لویدیځ ترمنځ د ستراتیژیک ځای په حیث د اهمیت څرګندونه وکړه.
د اصلاحاتو لړۍ، چې په 16 پېړۍ کې پیل شوه، د اتریش پر مذهبي نقشه جدي اغیزه وکړه. د پروتستانت افکار به په چټکتیا سره خپریږي، چې د کاتولیکانو او پروتستانتانو تر منځ شخړې رامنځته کړې. په ځواب کې، کاتولیک کلیسا د خپلو ځایونو لا دفاع ته هڅې پیل کړې، چې دا د درې لسیزې جګړې پیل ته راوړي.
اتریش، د یوه کاتولیک هیواد په حیث، په دې جګړه کې د هابسبورګانو او کاتولیک متحدینو په لور برخه اخیستې. دا مخنوی په نهایت کې د اروپا سیاسي او مذهبي جوړښت کې د پام وړ بدلونونو لامل شو، او همدارنګه په اتریش کې کاتولیک پیاوړتیا ته زمینه برابره کړه.
منځنۍ پیړۍ د اتریش تاریخ کې یو کلیدي دوره شوه، کله چې هیواد د بدلونونو له لارې تیریږي، د خپل دولت پياوړتیا باندې کار کوي او د اروپا په سیاسي نقشه کې یوه مهمه ځای خپله کړې. د بابنبورګ او هابسبورګ خاندانونه په دې پروسه کې حیاتي رول لوبوي، او اقتصادي، فرهنګي او مذهبي ژوند ته وده ورکوي. اتریش په منځنۍ پیړۍ کې – دا د ژوند، فرهنګي تبادله او د ځانګړي اتریشي پیژندنې د جوړیدو تاریخ دی، چې تر ننه پورې پر معاصر ټولنیز نړۍ اغیزه کوي.