تاریخی انcyclopedia
د بنګله دیش تاریخ، د آزاد هیواد په توګه، په ۱۹۷۱ کال کې پیل شو، مګر د دې ریښې په ډیر عمیق تاریخ کې ځي، چې د استعمار دورې او د آزادۍ مبارزې شامل دي. د هیواد ملي هویت او سیاسي جوړښت د دې مهمو تاریخي اسنادو یوه مهمه برخه شوې چې په هیواد کې د مهمو شیبو نمانځنه کوي. دغه اسناد، لکه اساسي قانون، د آزادۍ اعلامیه او نور قانوني اعمال، د بنګله دیش د آزادۍ په موندلو او د دې د جمهوري بنسټونو د جوړولو کې کلیدي رول لري.
په بنګله دیش کې د تاریخ له مهمو تاریخي اسنادو څخه یوه د آزادۍ اعلامیه ده چې د ۱۹۷۱ کال د مارچ په ۲۶ نېټه د آزادۍ د مبارزې مشر او د دولت بنسټ ایښودونکي، شیخ مجیب الرحمن، لخوا اعلان شوه. دغه اعلامیه د ختیځ پاکستان (اوسنۍ بنګله دیش) د خلکو د اتلونکې او آزادۍ لپاره د اوږدې مبارزې پایله وه.
کله چې د پاکستان چارواکو ختی ځپل کي سیاسی حقوقو او د دې د اتل توب پیژندلو نه انکار وکړ، د سیمې پر وضعیت کې تشنج زیات شو. شخړه سختو وسله والو تصادمونو ته وده ورکړه چې د آزادۍ اعلان ته یې لاره هواره کړه. دغه اعلامیه په رسمي توګه د آزادۍ په جګړه کې د آغاز نښه وه چې د بنګله دیش د آزادۍ جګړه په نوم یادیږي. له دې اعلان وروسته، د پوځ لخوا پراخې پرونۍ وینې تویول شوې، چې د ګڼو جګړنیو جرمونو له خوا ملګرتیا درلوده.
د آزادۍ اعلامیه نه یوازې یوه سیاسي عمل و، بلکې د آزادۍ سمبول هم و، چې په نړیواله ټولنه کې پراخ غبرګون رامنځته کړ. نن ورځ دغه سند د بنګله دیش په تاریخ کې په بنسټیز ډول لیدل کیږي او د عدالت او ځانمرستې د مبارزې له مهمو سمبولونو څخه ګڼل کیږي.
د آزادۍ د ترلاسه کولو وروسته په ۱۹۷۱ کال کې، بنګله دیش ژر تر ژره په ۱۹۷۲ کال کې خپل لومړی اساسي قانون تصویب کړ. اساسي قانون د دموکراسۍ، بشري حقوقو او ټولنیزې عدالت اصولو ته په پام سره طرحه شوی و. دا د ۱۹۷۲ کال د نومبر په ۴ نېټه تصویب شو او د نوي دولت د سیاسي او قانوني نظام بنسټ شوه.
د بنګله دیش اساسي قانون د حکومت د دموکراتیکو اصولو ټینګوي، همدارنګه خلکو ته د حاکمیت سرچینه اعلانوي. دا د دولت جوړښت تعریف کوي، چې په کې د اتباعو حقوق او آزادۍ، د عدالت سیستم، او د حکومت مسؤلیتونه په پام کې نیول شوي ترڅو د خلکو د خوشبختۍ لپاره کار وکړي. د اساسي قانون یوه مهمه نقطه دا ده چې د سیکولر دولت اصل تاسیسوي، په داسې حال کې چې د هیواد د بېلابیلو دینونو احترام کوي.
سربېره پردې، اساسي قانون د ښځو حقوق هم ثابتوي چې د دې سیمې د پخوانیو حقوقي سیستمونو په پرتله مهم ګام و. په هر حال، سره له دې چې دا سند پرمختګ کوونکی دی، بنګله دیش د دې د پلي کولو په اړه له ستونزو سره مخ شو، چې پکې سیاسي عدم ثبات او د استبدادي حکومت وختونه شامل دي.
بنګله دیش هم د هغو هیوادونو له جملې څخه دی چې یوه جلا د اتباعو د حقوقو او آزادۍ اعلامیه لري، چې د اساسي قانون کې ثبت شوې او د بشري حقوقو د بنسټونو د ساتنې لپاره ده. دا د خبرو آزادۍ، د ضمیر او دین آزادۍ، د تعلیم او کار حق، او همدارنګه د سیاسي ژوند کې د ګډون حق لري.
د اتباعو د حقوقو او آزادۍ اعلامیه د بنګله دیش د دموکراتیک هیواد په توګه په جوړولو کې یوه مهمه مرحله شوه. دا د هېواد په کې د اقلیتونو حقوق ساتلو کې کلیدي رول ولوبوه، لکه عیسویت، هندویت او بده ګان. په هر حال، په عمل کې دا حقوق هر وخت سمې نه ساتل کېده، او په هیواد کې د اقلیتونو حقوقو او د مطبوعاتو آزادۍ سره ستونزې موجود وې.
په هر صورت، دغه اعلامیه د ټولو اتباعو لپاره د بشریت او مساوات اصل ثابتوي، پرته له دې چې د هغوی جنس، کaste یا دین څه وي. دغه سند د هیواد په اړه نورو اصلاحاتو او قانوني بدلونونو لپاره بنسټ شوه.
د اساسي قانون د تصویب وروسته، بنګله دیش مختلف قانوني اعمال تصویب کړل چې د ټولنې د ژوند مختلفو اړخونو ته نظم ورکوي. یوه له دغو اعمالو څخه د کارګرانو حقوقو قانون دی، چې په ۱۹۶۵ کال کې تصویب شوی و او په وروستیو څو لسیزو کې تغیرات شوي. دغه قانون د کارکوونکو حقوق ساتي، چې د اتحادیو جوړولو او برخه اخیستلو حق، او همدارنګه د معزلو کار او ټولنیز تامین شرایطو ترلاسه کولو حق لري.
د هیواد په حقوقي تاریخ کې یوه مهمه مرحله هم د رشوت ضد قانون دی، چې په ۱۹۹۰ لسیزو کې د دولتي结构ونو کې د رشوت د کچې د زیاتیدو په ځواب کې معرفي شو. دغه قانون د هیواد د ښه مدیریت، د پوځ د حیثیت د مخنیوي او د دولتي موسساتو د کار کې شفافیت د تضمین لپاره یوه پراخه ستراتیژي برخه شوه.
په وروستیو لسیزو کې په هیواد کې هم یوه لړۍ قانوني اعمال تصویب شوې، چې د ښځو حالت ښه کولو او د تاوتریخوالي سره د مبارزې په لټه کې دي. په ځانګړې توګه، په ۲۰۰۰ لسیزو کې د کورنۍ د تاوتریخوالي ضد قانون تصویب شو، چې ښځو ته د فزیکي او رواني تاوتریخوالي څخه د ساتنې تضمین ورکوي. دغه قانون د پدرسالارانه فرهنګ سره د مبارزې کې مهم رول لري، چې په ټولنه کې فعال انتقاد شوی دی.
د آزادۍ تر لاسه کولو وروسته، بنګله دیش په بین المللي پروسو کې فعال ګډون ولري، چې د خپلو ګاونډیو هیوادونو او د نړیوالې ټولنې سره اړیکې پیاوړې کړي. بنګله دیش په ۱۹۷۴ کال کې د ملګرومللنې سازمان غړی شو، او همدارنګه ګڼ شمېر بین المللي تړونونه لاسلیک کړل چې د بشري حقوقو د پیاوړتیا او د خلکو د د ژوند شرایطو ښه کولو لپاره دي.
سربېره پردې، هیواد د چاپیریال د ساتنې، د فقر او تروریزم سره د مبارزې په اړه ګڼ شمېر بین المللي تړونونو سره یو ځای شو. بنګله دیش د نړیوالو سازمانونو لکه نړیوال سوداګرۍ سازمان، یونسکو او نړیوال صحي سازمان فعال ګډون درلود، چې هیواد ته د خپلو بین المللي اړیکو پراخیدو او د دیپلوماټیکې اړیکو د پیاوړتیا فرصت ورکړ.
له نړیوالو تړونونو سره یو ځای کېدو راهیسې، بنګله دیش دغه پلتفورمونه د خپل ملت حقوقو د ساتنې او د پرمختګ او ثبات د ګټو د ترویج لپاره په فعال ډول کارول پیل کړل.
د بنګله دیش تاریخي اسنادو د ملي هویت په جوړولو او د آزاد حکومت د حقوقي او ټولنیزو بنسټونو په رامنځته کولو کې کلیدي رول ولوباوه. د آزادۍ اعلامیه، د ۱۹۷۲ کال اساسي قانون او نور مهم قانوني اعمال د دموکراتیک سیستم د جوړولو او د اتباعو د حقوقو د ساتلو لپاره بنسټ و. سره له دې چې هیواد د رشوت او ټولنیزې عدم برابري په ډول له پیچلو چلنجونو سره مخ دی، دغه اسناد د نورو اصلاحاتو او د عادلانه او آزادې ټولنې د جوړونې هڅو لپاره بنسټ پاتې کیږي.