تاریخی انcyclopedia
قديمه مصر سلطنت، چې د 2686 څخه تر 2181 کال پوري د مسیح نه مخکي وختونه پوښي، د مصر د تمدن د طلايي دور په توګه ګڼل کېږي. دا دوره په معمارۍ، هنر، ساینس او کلتور کې لویو لاسته راوړنو سره مشخصه شوې، او همدارنګه د فیرونانو د واک د پیاوړتیا په ترڅ کې. فیرونان نه یوازې سياسي رهبران و، بلکې دیني شخصیات هم وو چې د هیواد یووالي او خوشحالي تجسم کول.
قديمه سلطنت درې اصلی دودونه لري:
قديمه سلطنت د علي او ټیټې مصر د یووالي سره پیل شوه، چې د لومړي فیرون مينيس (نارمر) له لارې په دودیز وخت کې تر لاسه شو. دغه یووالی د مرکزي حکومت د رامنځته کولو اساس و، چیرته چې فیرونان مطلقه واک درلود. مينيس په ممفيس کې پایتخت رامنځته کړه، چې د هیواد سیاسی او کلتوري مرکز شو.
د قدیمه سلطنت فیرونان د الهي واکمنانو په توګه ګڼل شوي، چې ځانګړي صلاحیتونه او واک یې درلود. د هغوی رول یوازې د هیواد په اداره کولو کې نه و، بلکې د کیهانیکي نظم او دیني رواجونو د ساتلو لپاره هم مهم و. فیرونان اکثره د مختلفو واک نښو سره انځور شوي، لکه تخت، سیپټر او انخ، چې د هغوی الهي اصل ته اشاره وکړي.
د قدیمه سلطنت د تر ټولو مهمو کارونو څخه یوه د هرمونو جوړول وه، چې دا د فیرونانو لپاره قبرونه وي. د دې څخه مشهور هرمونه په ګیزه کې دي، چې د خیوپس هرم هم په دې کې شامل دی، دا د پخوانیو نړۍ له اوو عجایبو څخه ګڼل کیږي. د دې غټو جوړښتونو جوړول د خورا لويو هڅو او منابعو غوښتنه کوله، او همدارنګه د کار کولو پرمختللې برخه.
هرمونه نه یوازې د فیرونانو ځواک نښه وه، بلکې د هغوی د الهي اړیکو نښه هم وه. د هرمونو دننه پیچلي د قبرونو او معبدونو سیستمونه شامل و، چې باید د فیرون د اخرت په ژوند کې مرسته وکړي.
د قدیمه سلطنت اقتصاد په عمده توګه د زراعت پورې تړاو لاره، چې د نیل د کالنۍ سیلابونو پراساس و. دې د اوبو او حاصل خیزه ځمکې چې د مهمو زراعت لپاره لکه ګندم، جو، کتان او میوې د کښت لپاره کافي ول.
فیرونان د منابعو توزیع او د خلکو د مالیاتو اخیستو کنترول درلود، چې دې ته د پراخو جوړولو پروژه ګانو تمویلولو او پوځ سره مرسته وکړه. د ګاونډیو سیمو سره سوداګرۍ هم په اقتصاد کې مهمه ونډه ولري، چې د نادره منابعو او موادو ته لاسرسی برابر کړي.
د قدیمه سلطنت اجتماعي جوړښت سطحي او له څو طبقاتو څخه تشکیل شوی و. په سر کې فیرون، بیا کاهنان، اشراف او افسران و، چې مختلفې برخې یې اداره کړې. د هغوی په لاندې کچه هنرجنان، کروندګر او کارګر وو، چې د نفوس د لویې برخې جوړښت همدا و.
دا جوړښت د ټولنې استحکام یقیني کړ، خو همدارنګه د ټولنیزو خنګونونو لامل شوی، په ځانګړې توګه د بزګرانو سره، چې د مځکو کار کوله او د مالیاتو عمده بار یې پورته کاوه. سره له دې، په ټولنه کې موجود مذهبي او کلتوري رواجونه د هیواد یووالي او همغږۍ ساتلو کې مرسته کوله.
د قدیمه سلطنت کلتور د پرمختللي او متنوع و. د دې دورې هنر د ښکلا او حقیقت لرلو له مخې خاصیت لري. مجسمه سازان او هنرمندان داسې ایجادات جوړول، چې نه یوازې د ښکلا لپاره و، بلکه مذهبي معنا هم درلود.
د هنر مشهور یادگارونه د فیرونانو مجسمې، د خدایانو انځورونه او د معبدونو او قبرونو پر دیوالونو کې د روښانه تصویرونو شاملوي. د قدیمه سلطنت هنر په رنګ کې هم شامل و، چې د قبرونو او معبدونو د ښکارندوی لپاره کارول شوی و. دا ټول ایجادات د پخوانیو هنرمندانو مهارت او د انساني طبیعت عمیق پوهه ښیي.
مذهب د قدیمه مصريانو په ژوند کې مرکزي رول درلود. د قدیمه سلطنت په دوران کې ګڼ شمیر خدایان او خدايي وجود درلود، هر یوه د ژوند مختلفو اړخونو په کار کې وشمېرل شول. مثلاً، را د لمر خدا و، اوسیریس د اخرت خدا و، او ایزیدا د میندو او جادو خدايه.
د خدایانو عبادت په معبدونو کې ترسره کېده، چیر ته چې کاهنان د رسمون او قربانیو اجرا کول. د اخرت په اړه مذهبي عقایډ د قدیمه مصريانو لپاره مهم وو، چې دا د هغوی د جنازې مراسمو او قبرونو جوړولو کې څرګند شو.
سره له دې چې د پرمختګ پر مهال، د قدیمه سلطنت له ستونزو سره مخ شو. د پنځمې دود پای او د شپږمې دود په پیل کې، هیواد د داخلي شخړو، اقتصادي ستونزو او د اقلیم خرابېدو سره مخ شو. د نیل د اوبو کمښت او باجوقې د خوړو کمښت رامنځته شو، چې له امله یې د خلکو په منځ کې ناخوښۍ رامنځته شوه.
په 2181 م کال کې، د قدیمه سلطنت نړېدلو ته رسیدلی، او د ګډوډۍ دور پیل شو، کله چې د فیرونانو واک کمزوری شو، او مختلف محلي حکمرانان د سیمو کنټرول لپاره مبارزه وکړه. دې د فیسودالي ویش او د تمدن زوال لامل شو، خو د قدیمه سلطنت لاسته راوړنې د مصر په تاریخ کې ژور اثر لري.
د قدیمه مصر سلطنت په تاریخ کې نه هیریدونکي اثر پریښود. په معمارۍ، هنر او مذهب کې لاسته راوړنې د وروسته نسلونو په وړاندې مهم اغیز درلودل او د مصر تمدن تر بوجۍ لاندې ثابتېدو لپاره را ارام ول. د هرمونه، چې د دې دورې په اوږدو کې جوړ شوي، تر اوسه د پاملرنې او ستایلو په توګه په نظر کې نیول شوي، او د قدیم مصري کلتور او مهارت نښې دي.
د قدیمه سلطنت تاریخ او د هغې لاسته راوړنې نه یوازې د تاریخ پوهانو، بلکې د نړۍ په کچه د هغه کسانو لپاره په مطالعه او تحسین کې پاتې کیږي، چې د قدیم تمدن د غني میراث سره علاقمند دي.