تاریخی انcyclopedia
مصر د یوې شتمنې او پخوانۍ تاریخ سره هېواد دی چې زر کلونه لري. د پېړیو په اوږدو کې هلته د عظیمو تمدنونو تاسیس او پرمختګ وشو، چې د بشر په تاریخ کې یې ژور اثر پرې ایښی دی. د مصر ډیری تاریخي شخصیات په کلتور، ساینس، سیاست او هنر کې مهمه ونډه لرلې ده. په دې مقاله کې، موږ به څو مشهور شخصیتونه وڅیړو چې د مصر او ټولې نړۍ په تاریخ کې یې اثرات درلودل.
فرعونان د پخواني مصر پاچاهان وو، او دوی د مصر په کلتور او ټولنه کې مرکزي ځای درلود. په دې کې موږ څو خورا مشهور فرعونان یادولی شو:
رامسس II، چې رامسس عظیم په نوم هم پیژندل کیږي، د 1279 کال نه تر 1213 پورې د میلاد سره سم حکومت وکړ. هغه د پخواني مصر له ترټولو ځواکمنو فرعونانو څخه ګڼل کیږي. د هغه حکومت د پراخو ساختماني پروژو لکه د ابی سمبل معبد او د کارناک معبد د نوې جوړونې لخوا مشخص شوی. رامسس II د خپلې نظامي غوره توب او د قادش د جګړې وروسته د ختیانو سره د لومړي مشهور صلح کولو لپاره هم مشهور دی.
خولیس، د IV نسل فرعون، د 2589–2566 میلادي کال په مینه کې حکومت وکړ. هغه د ګیزه د خپل عظیم هرم لپاره مشهور دی، چې د پخواني نړۍ له اوو عجایبو څخه ګڼل کیږي. د خولیس هرم د مصر تمدن د ځواک او امبیشن سمبول ګرځیدلی دی او تر اوسه د نړۍ له ګوټ ګوټ څخه سیلانیان راجلبوي.
پخواني مصر هم نړۍ ته ډیری پوهان او مفکران ورکړي دي.
امحتپ یو ممتاز معمار، انجنیر او ډاکټر و چې د III نسل په وخت کې ژوند کاوه. هغه د تاریخ په لومړي پېژندل شوي معمار ګڼل کیږي او د سقادپیر لمړي پلکین هرم جوړګر دی. امحتپ د خپلې طبي پوهې لپاره هم مشهور و او د خپلې مړینې وروسته د طب خدای په توګه وپیژندل شو.
که څه هم ارسطو مصري نه و، د هغه کارونه د پخواني مصر په اړه د لویدیز فلسفې او ساینس په ګوته کولو کې مهم اثر لري. هغه د مصر کلتور، مذهب او فلسفې مطالعه کړه، چې د یوناني او مصري تمدنونو ترمنځ د معلوماتو تبادله اسانه کړه.
مذهب د پخواني مصریانو په ژوند کې مهم رول درلود، او ګڼ شمېر مذهبي مشران د ټولنې په ژوند اثر درلود.
أمون د پخواني مصر له مهمو خدایانو څخه و، چې وروسته د لمر او هوا سره مرتبط شو. د نوي سلطنت په دوره کې، د هغه کلت د ځانګړي شهرت لاسته راوړنه وکړه، او هغه د لوړ خدای په توګه وپیژندل شو. د کارناک آمون معبد د مذهبي مرکز په توګه مهم و، چې د ټول هېواد له هرې ښاری نه زائرین راجلبول.
د مصر تاریخ یوازې د پخواني دورې پورې محدود نه دی، او په وروسته وختونو کې هم د هېواد په تقدیر کې د پام وړ شخصیتونه وو.
محمد علی، چې په 19 پېړۍ کې د مصر حاکم و، د عصري مصري دولت بنسټګر ګڼل کیږي. هغه په پوځ، اقتصاد او تعلیم کې ګڼ شمېر اصلاحات ترسره کړل، په هدف د هېواد عصري کول او د عثماني امپراتورۍ نه خپلواکي پیاوړې کول. محمد علی د خپل تند خارجي سیاست لپاره هم مشهور و، چې هغه ته د مصر پولو پراخولو اجازه ورکړه.
جمال عبد الناصر، د مصر ولسمشر د 1956 نه تر 1970 پورې، په معاصر عربي ملیت جوړولو کې کلیدي رول ادا کړ. د هغه د ټولنیزې عدل او اقتصادي عصري کولو سیاست د خلکو په منځ کې شهرت درلود، مګر د هغه حکومت هم د سیاسي ځواب ورکولو سره ملګری و. ناصر د ضد استعمار مبارزې او د عربي هېوادونو د خپلواکې لپاره د هڅو سمبول شو.
مصر نړۍ ته د ښې لیکوالانو، شاعرانو او هنرمندانو ډیری مشهور شخصیتونه وړاندې کړي دي.
طه حسين، د مصر یو له خورا مشهور لیکوالانو څخه، په 1923 کال کې زیږیدلی. د هغه آثار لکه "منځنۍ عمر" او "د نیل دره" د مصر د ټولنیزو او سیاسي ستونزو مطالعه کوي. حسین د ډېرو ادبي جایزو ګټونکی و او د عربي نړۍ د اوسنۍ ادبیاتو له لویو لیکوالانو څخه ګڼل کیږي.
ام کلثوم د مصر یوه له تر ټولو مشهورو غږیزو او موسیقۍ هنرمندانو څخه ده، چې د خپلې ځانګړې غږ او اجرا په خاطر مشهوره ده. هغه نه یوازې د کلتوري سمبول و، بلکې د 20 پېړۍ د مصر هویت سمبول هم وه. د هغې موسیقي او اشعار نسلونه هڅونې کوي، او تر اوسه هم مشهوره ده.
د مصر تاریخ د پام وړ شخصیتونو څخه ډک دی، چې په مختلفو برخو کې مهمه ونډه لري. د هغو فرعونانو نه، چې د عظیمو یادگاریو په جوړونه کې بوخت وو، تر معاصرو مشران او کلتوري شخصیتونو پورې، د دې شخصیتونو هر یوه د هېواد او نړۍ په تاریخ کې نه هیریدونکی اثر پاتې کړی. د هغوی میراث د مصر د کلتور، سیاست او ټولنې په تحول کې دوام لري، چې د دې هېواد راتلونکی جوړوي.