تاریخی انcyclopedia
د شلمې پیړۍ په پیل کې بشریت د خپلې تاریخ لپاره یوه مهمه کچه ته ورسید: د الوتنې خوبونه چې غږیدل یې افسانوي وو، په حقیقت بدلیدل پیل کړل. په ۱۹۰۳ کال کې د ویلبر او اورویل رائټ وروڼه د انسانیت په تاریخ کې لومړی کنټرول شوي الوتنه وکړه. دغه پیښه یوه اشارتي وه او په ہوا فضا او الوتنې کې نوې دوره پرانیزي.
د بشریت د الوتنې نظریه له زړو زمانو څخه موجوده وه. مختلف افسانې، کیسې او روایتونه د خلکو هڅې بیانوي ترڅو آسمان ته الوت وکړي، چې مختلف وسایل یې کارولي. مګر په عمل کې د الوتکو جوړول د اوږدې مودې لپاره ناممکن پاتې شوی و. د ۱۹مې او ۲۰مې پیړۍ په سر کې، د هوایی دینامیک، میخانیک او موادو ساینس په برخه کې علمي څیړنې حقیقي پایلې ورکړي.
ویلبر او اورویل رائټ، دوه امریکایي وروڼه، د ورزشي او عملي الوتک جوړونې په برخه کې مخکښان شول. د الوتنو سره د هغوی د علاقې پیل د پلانرانو او پرندګانو په څرګندونو سره شو. د نورو څیړونکو نظریاتو نه متاثر شوي، هغوی د ۱۸۹۰ کلونو په وروستیو کې د الوتکو جوړولو تجربې پیل کړې.
په ۱۸۹۹ میلادي کال کې، هغوی خپله لومړی پلانر جوړه کړه، مګر د الوتکې لپاره د موټر جوړول حقیقي پرمختګ و. رائټ وروڼو یو څلور سیلینډر انجن جوړ کړ چې د هغوی د الوتکې زړه و، او همدارنګه ځانګړي کنټرول سیسټمونه یې رامنځته کړل چې الوتکې ته کنټرول ورکوي.
د ۱۹۰۳ کال د دسمبر په ۱۷ نیټه، په شمالي کارولینا کې د کیټیټاس په سیمه کې رائټ وروڼو خپلې لومړنۍ ازمونې ترسره کړې. په دې ورځ هغوی څلور کنټرول شوي الوتنې وکړې. الوتکه چې «فلایر» نومیده، د ۳۶، ۱۷۵ او ۱۴ مترو فاصلې واخیستې، او د الوتنې اعظمي موده ۱۲ ثانیې وه.
دا لنډې الوتنې حقیقي پرمختګ شو او ثابته کړل چې انسان د هوا د ماشین کنټرول کولو توان لري. سره له دې چې الوتنې لنډې وې، د دې پیښې واقعیت نړیوالې ټولنې ته ناڅاپي احساسات ورکړل.
الوتکه «فلایر» د شاوخوا ۱۲ مترو د وزر پراخوالی درلود او د لرګي او کینوس نه جوړه شوې وه. دا یو پیچلی کنټرول سیسټم کاروي چې الوتکې ته د وزر د برید زاویه بدلولو او د الوتنې لاره کنټرول کولو اجازه ورکوي. د جوړښت یوه مهمه ځانګړتیا د عمودي سټیرینګ نصب وه، چې د کنټرول ښه کولو کې مرسته وکړه.
د «فلایر» د جوړښت لپاره نوښتګر هوایی دینامیک شکل کارول شوی، چې د هوا مقاومت کموي او د پورته کولو ځواک زیاتوي. سربیره پردې، د انجن جوړولو نوښتګر لید د الوتنې د پرمختګ لپاره مهم ګام و.
د لومړي کنټرول شوي الوتنې خبر د نړۍ په اوږدو کې چټک خپور شو. پداسې حال کې چې ډیری خلک د الوتنو په راتلونکي کې په شک کې وو، نورو د دې د ترانسپورت او نظامي ستراتیژۍ لپاره د انقلاب فرصت په توګه ولیده. د دې پیښې یو څه وروسته، د هوایی چلند سره علاقه زیاته شوه، او ګڼ شمیر مخترعین او ساینس پوهان د موجوده ټیکنالوژیو په ښه کولو کې کار پیل کړ.
د رائټ وروڼو د بریالۍ الوتنې وروسته، هوایی صنعت چټکه وده پیل کړه. په لږ وخت کې، نور ډیزاینران د خپلو الوتکو ماډلونه جوړولو ته رسیدلي. لومړني نظامي او بار وړونکي الوتکې د لومړۍ نړیوالې جګړې په وخت کې څرګندیدلې، چې دا سکتور لا ډېر چټک کړل.
سربیره پردې، هوایی بندرونه هم وده وکړه، او د هوایی فضا د کارونې اصول هم ټاکل شول، چې د الوتنو د افزایش په شرایطو کې اړین و.
د رائټ وروڼو بریالیتوب نه یوازې د یوې علامتي پیښې په توګه، بلکې د هوایی صنعت د راتلونکي پرمختګ لپاره یوه قوي هڅونه شوه. هغوی د نوښت او د خوب تر لاسه کولو بې ساري تمایل سمبول شول. په راتلونکې لسیزو کې نړۍ د مختلفو ډولونو الوتکو ظهور ته شاهد شوه، له کوچنیو خصوصي تر لویو مسافر او بار وړونکو الوتکو پورې.
او نن ورځ، د لومړي الوتنې له پېښې وروسته په یوه سوه کاله کې، الوتکه د ترانسپورت تر ټولو مهمو لارو څخه یوه پاتې شوې، چې په مختلفو قاره کې خلکو ته وصلوي او بشریت ته نوې افقونه پرانیزي.
د ۱۹۰۳ کال په الوتکې اختراع د بشریت تاریخ کې د یوې نوې دورې پیل و. د رائټ وروڼو الوتنه نه یوازې د انسان د توان په اړه تصورات بدل کړل، بلکې د الوتنې په برخه کې د پایدارو څیړنو او ټیکنالوژیکي لاسته راوړنو دروازې یې هم پرانیزلې. د دوی میراث نوې نسلو انجینرانو او ساینس پوهانو ته الهام ورکوي، چې د خپلو تر ټولو جرات مند الوتنو د عملي کولو لپاره هڅه کوي.