تاریخی انcyclopedia
مډاګاسکر - یو جزیرې دولت دی چې تاریخ یې څو پیړۍ لري. د دې فرهنګي میراث او ځانګړي تاریخ په مختلفو اسنادو کې ښودل شوی چې د هیواد په پرمختګ، د دې د سیاسي جوړښت په جوړولو او نړیوالې ټولنې ته د ننوتلو کې کلیدي رول ولوباوه. په دې اسنادو کې ځانګړی ځای د اساسي قانونونو، تړونونو، قراردادونو او همدارنګه د استقلال لپاره د مبارزې او داخلي بدلونونو سره اړونده یادښتونه لري. په دې مقاله کې د مډاګاسکر په تاریخ کې د مهمو تاریخی اسنادو په اړه خبرې کیږي.
له هغه وخته چې اروپایانو په XVI پیړۍ کې مډاګاسکر ته راورسیدل، جزیره د اروپایي طاقتونو، په ځانګړي توګه د فرانسې، انګلستان او پرتګال د دلچسپۍ شی وه. د دې دورې له مهمو اسنادو څخهد 1817 کال تړون د انګلستان او مډاګاسکر د سلطنت تر منځ دی، چې هدف یې د جزیرې په سر کې د غلامي سوداګرۍ د بندیدو په اړه تړون و. دا یو مهم ګام و، چې د دغو کلونو په مهال د غلامانو غیر قانوني سوداګرۍ د بندیدو لپاره واخیستل شو.
یو بل مهم سند د 1896 کال فرانco-मालागاسې تړون دی، چې د مډاګاسکر د فرانسوي استعمار رسمي بدلون څرګند کړ. دغه تړون د هغې اوږدې پروسې پای ته ورسید چې د XIX پیړۍ په اوږدو کې د فرانسوي استعمار بهیر و. فرانسې په جزیره بشپړ کنترول ټینګ کړ، او د مډاګاسکر وروستۍ ملکه راناوالونا III، الجزایر ته تبعید شوه. د دې تړون لاسلیک د مډاګاسکر د فرانسوي استعماري امپراتورۍ سره د ادغام بنسټ قرار ونیوه او د جزیرې په ټولنیز-اقتصادي جوړښت کې بدلونونه راوستل.
د مډاګاسکر په تاریخ کې یو له مهمو اسنادو څخهد استقلال اعلامیه، چې د 1960 کال د جون 26 نیټه ثبت شوې دی. په دې ورځ مډاګاسکر په رسمي ډول یو مستقل دولت شو، چې د فرانسوي استعماري واکمنۍ څخه ازاد شو. دغه سند د ملي حرکت د بریا سمبول و، چې هیواد یې د څو کلونو لپاره رهبري کوله. په اعلامیه کې د دولت د بشپړې استقلال، د نوي دولتي سیستم د رامنځته کولو او د هیواد د فرانسې له کنټروله وتلو په اړه یادونه شوې.
اعلامیه په ځانګړې توګه د مډاګاسکر د ټولنیز او اقتصادي نظم جوړولو ته د وسوسې په توګه ټینګار وکړ، چې باید د خلکو ګټو ته خدمت وکړي، نه خارجي طاقتونو ته. په دې سند کې د ملي اتحاد نظریه او د مډاګاسکر د خلکو د فرهنګ او دودونو پراساس پرمختګ ته د هڅې لومړی ځل اعلان شو. د استقلال اعلامیه د هیواد په تاریخ کې د یوې نوې دورې بنسټ و، چې د ملي هویت او سیاسي ځانکړتیا د پیاوړتیا لپاره وه.
د استقلال د ترلاسه کولو وروسته مډاګاسکر له خپلې حقوقي سیسټم د جوړولو اړتیا سره مخ شو. د دولت د جوړښت د اساسي اصولو ټاکلو کې مهم تاریخی اسنادد مډاګاسکر اساسي قوانین دي. د آزاد مډاګاسکر لومړی اساسي قانون په 1960 کال کې تصویب شو، چې د استقلال د ترلاسه کولو سمدلاسه وروسته و، او تر 1975 پورې有效 پاتې شو. دا مډاګاسکر جمهوريت اعلان کړ، او یوه نظام د حکومت ټینګ کړی چې پکې د دولت مشر په ورته وخت کې د ولسمشر او لومړي وزیر وه.
ورپسې مهم اساسي قانوند 1975 کال اساسي قانون دی، چې د سوسیالیستانو لخوا د کودتا وروسته تصویب شو، او د یوه ګوندی نظام رامنځته شو. دغه اساسي قانون سوسیالیستي رژیم ټینګ کړ، چې په کې واک په مرکزی حکومت او ولسمشر کې متمرکز و. د مخکېني اساسي قانون برعکس، دا د څو ګوندیزیتوب او د اقتصاد د بنسټیزو برخو ملی کولو له منځه وړلو ټینګار وکړ.
په 1992 کال کې نوې اساسي قانون تصویب شوه، چې څو ګوندیز نظام، دیموکراتیک اصول او د بشري حقونو ته د راستنیدو لاره پرانیزي. دغه قانون د واکونو د ویش او دیموکراتیک ټاکنو د اعلان سرچینه شوه، چې دا د آزاد سياسي ژوند لپاره لاره خلاصه کړه. د 1992 کال اساسي قانون، سره له دې چې بدلونونه او ترمیمونه ولیدل، د څو لسیزو لپاره موثره پاتې شوه او د هیواد د سیاسي نظام ثبات یقیني کوي.
د 20مې پیړۍ په پای کې - 21مې پیړۍ په پیل کې مډاګاسکر د یوې شمېر سياسي او ټولنیزو کړنو سره مخ شو. یو له مهمو اسنادو څخه، چې د وضعیت د ثبات په برخه کې کلیدي رول ولوباوه، په 2002 کال کې د سولې تړون دی چې د ولسمشرۍ په انتخاباتو کې وروسته د سیاسي ناارامیو له امله لاسلیک شو. دې تړون د واک د سولې ادارې تضمین وکړ، او د هیواد د مختلفو سیاسي قوتونو ترمنځ د توافق د رامنځته کولو لپاره مرسته وکړه. د دې سند اهمیت په دې کې و چې دا د تاوتریخوالي مخه ونیوله او هیواد ته د ثبات راوړل.
وروسته، په 2010 کال کې نوې اساسي قانون جوړه شوه، چې دیموکراسي او د خلکو حقونو د پیاوړي کولو ته متوجه و، او همداراز د راتلونکي سياسي بحرانونو مخنیوي ته. دغه اساسي قانون د محلي حکومت د پیاوړتیا، د خلکو د حقوقو پراختیا او د اقتصادی وده لپاره د حالات د رامنځته کولو یقیني کولو ته اړه لري.
وروستیو لسیزو کې مډاګاسکر د مختلفو ننګونو سره مخ دی، لکه سیاسي نااستحکام، اقتصادي مشکلات او چاپیریال اړوند مسایل. د دې ننګونو په وړاندې د ځینو قانوني بدلونونو پروسې په هیواد کې روانه ده، چې هدف یې د اقتصاد اصلاح، د ټولنیزې ضمیمې ښه والی او د چاپیریال د پایدارتیا پیاوړتیا ده. د دې اسنادو څخهد چاپیریال د خوندیتوب قانون دی، چې په 2015 کال کې تصویب شو او د ځنګلونو د کښلو، د بیوډایورسیټي د خوندیتوب او د طبیعی منابعو د پایدار استعمال سره مرسته کولو لپاره دی.
همدا راز، د فساد سره د مبارزې، د بشري حقونو د خوندیتوب، او همداراز د روغتیا او تعلیم د حالت د ښهوالي په برخه کې یو لړ قوانینو یادونه لازمي ده. دا اسناد د مډاګاسکر اراده د نړیوالو معیارونو سره سم پرمختګ ته ادامه ورکولو او د دیموکراتیک مؤسساتو پیاوړي کولو ته په ګوته کوي.
د مډاګاسکر تاریخی اسناد د هیواد د سیاسي، اقتصادی او ټولنیز جوړښت په جوړولو کې مهم رول لوبوي. دا اسناد د دولتي جوړښت په بدلون کې او همداراز د خلکو د استقلال، دیموکراسي او ټولنیزې عدالت لپاره د هیلې څرګندونه کوي. له اروپایي طاقتونو سره تړونونو نه تر اوسنیو اساسي اصلاحاتو پورې - ټولې دې اسناد د هیواد په تاریخ کې مهم مایلونه دي. دا د دې څرګندوي چې مډاګاسکر، د خنډونو سره سره، د سیاسي او اقتصادی ننګونو سره په مخ کې د ثبات او پرمختګ په لور روان دی.