تاریخی انcyclopedia
المغرب، چې د غني او څو پیړیو تاریخ لري، د ګڼ شمېر تاریخي اسنادو درلودونکي دی چې د هغې سیاسي، ټولنیزې او کلتوري پېژندګلوي په جوړولو کې مهم رول لوبولی دی. دغه اسناد د هغه پروسو انعکاس کوي چې لکه د دولت جوړښت، حقوقي سیستم، د نورو هیوادونو سره اړیکې او د کلتوري دودونو پراختیا. په دې مقاله کې به موږ د المغرب څو مشهوره تاریخي اسنادو ته کتنه وکړو چې په تاریخ کې یې ژور اثر پرېښی دی.
د المغرب په تاریخ کې یوه له مهمو اسنادو څخه فاس کنکوردات دی، چې په ۱۲۱۵ کال کې د مسلمانانو او عیسویانو ترمنځ شوې وه، کوم چې په هغه وخت کې په سیمه کې پراخه اغیزه درلوده. دغه سند د مسلمانې واکمنۍ او عیسویانو ترمنځ د اړیکو د تنظيم لپاره اساس شو چې په المغرب کې اوسیدل. د دې موافقه ترڅنګ د عیسویانو د زمینو د مالکیت او د مذهبي مراسمو په ترسره کولو حقوق مشخص شول، او د مسلمان حکومت د هغوی د ګټو د خوندي کولو لپاره دنده وه.
فاس کنکوردات د اسلامي نړۍ کې د بین المذهبي توافق له لومړنیو مثالونو څخه ګڼل کیږي، چې وروسته د اقلیتونو او د مذهبي زغم په اړه په سیاست کې اثر درلود.
د المغرب د آزادۍ اعلامیه د ۱۹۵۶ کال یوه مهمه پړاو دی په هیواد کې. دغه سند د فرانسوي او هسپانوي الاستعمار د واک څخه د خلاصون لپاره د مغربيانو ګڼو کلونو مبارزې پایله وه. په ۱۹۵۶ کال کې، د فرانسويانو سره د مذاکراتو وروسته، المغرب په رسمي توګه خپلواکي تر لاسه کړه او د فرانسوي محافظت په توګه یې شتون درلود.
د آزادۍ اعلامیه د پاچا محمد پنځم لخوا لاسلیک شوه او د ملک لپاره د نوې دورې پیل نښه وه، چې هلته بیا د استعمار واک ته ځای نشو. دغه سند د مستقل مغربي دولت د جوړیدو لپاره اساس شو، چې د ملي پېژندګلوي د پیاوړي کولو او د نوو اقتصادي او سیاسي اصلاحاتو پیل ته لاره هواره کړه.
د المغرب یوه له مهمو حقوقي اسنادو څخه د ۱۹۶۲ کال اساسي قانون دی، چې د آزادۍ تر لاسه کولو وروسته تصویب شو. اساسي قانون د دولت د جوړښت او سیاسي نظام بنسټونه ټاکي، او د اتباعو حقوق او دندې تشریح کوي. دا المغرب د یو اساسي پادشاهي په توګه اعلانوي چې د پاچا پراخې واکونه لري، مګر همدارنګه د انتخابات له لارې د اتباعو په سیاسي بهیر کې ګډون هم تمه کوي.
د ۱۹۶۲ کال اساسي قانون د هیواد د سیاسي نظام د نوې کولو لاره هواره کړه، مګر په اوږدمهاله تګلاره کې د دې ډېری مادې تر بدلون او اصلاح لاندې راغلې. اساسي قانون د حقوقي حکومت په پرمختګ کې اغیزمن و او د ټولنیزو او سیاسي حقایقو سره سم یې بدلون موندلی دی.
د المغرب د خود مختاری تړون، چې په ۱۹۱۲ کال کې لاسلیک شو، یوه مهمه سند دی چې د المغرب حیثیت د فرانسوي محافظت په توګه ټاکي. دغه سند د فرانسې او بریتانیا تر منځ د اوږدو مذاکراتو پایله وه، او د نورو اروپايي هیوادونو د پلاوي په توګه مهمه نقطه شوه په تاریخ کې د استعماري واک.
د تړون لاسلیک فرانسې ته د المغرب په ټولو چارو کې بشپړ واک ورکول، په دې شرط چې محلي حکومت ته یوازې محدود حقوق ورکول. پر ځای، المغرب خپله داخلي خود مختاري د فرانسوي مدیریت په چوکاټ کې وساتله. دغه سند د مغربي دولتي جوړښت د جوړولو لپاره یوه مهمه پړاو وه، مګر همدارنګه د مغربيانو لخوا د بشپړې آزادۍ غوښتنې له امله د ګڼو احتجاجونو او بغاوتونو لامل شوه.
د حقوقو د بشر د مغربي اعلامیه، چې په ۲۰۱۱ کال کې تصویب شوه، یوه مهمه سند دی چې د اتباعو د حقوقو او آزاديو د ساتنې لپاره جوړه شوې ده. دغه اعلامیه د عربي پسرلی په جریان کې د خلکو د احتجاجونو غوښتنو ته په ځواب کې تصویب شوه، کله چې المغرب د ټولنیزو او سیاسي ګډوډیو سره مخامخ شو.
دا سند د حقوقو په برخه کې د اصلاحاتو لپاره اساس شو، چې د خبرو د آزادۍ، د ښځو حقوقو، د اقلیتونو حقوقو او د زده کړې حق شامل وو. دا همدارنګه د مستقلو ادارو د رامنځته کولو تمه درلوده، چې د اتباعو د حقوقو د ساتنې کار وکړي. دغه تړون د مغربي چارواکو د دموکراتیکو اصلاحاتو او د حقوقي حکومت د پیاوړي کولو لپاره غوراوی ښودلی دی.
د المغرب مشهوره تاریخي اسناد د معاصر سیاسي او ټولنیزې ډStructures په جوړولو کې لوی اثر لري. د آزادۍ اعلامیې نه تر اساسي قانون او د ۲۱مې پیړۍ اصلاحاتو—دغه اسناد د ملي پېژندګلوي په جوړولو او پیاوړي کولو کې کلیدي رول لوبولی دی، او د حقوقي او ټولنیزو موسسو په پراختیا کې مرسته کړې ده. دوی د یوه معاصر دولت د جوړېدو لپاره اساس جوړوي، چې هلته یوه مشخصه ثبات حاکم دی، مګر د نورو اصلاحاتو او د حقوقي اصولو د پیاوړي کولو لپاره لا دې چیلنجونه او فرصتونه شته.
په معاصر سیاسي بهیرونو کې، المغرب لا هم د دموکراسۍ، د حقوقو د بشر او سیاسي آزاديو د پیاوړي کولو لپاره کار کوي. مغربي چارواکي د تاریخي اسنادو په بنسټ کې د تجربو ګټه پورته کوي، تر څو د نړیوالو بدلونونو په شرایطو کې ثبات او پرفراغت تضمین کړي.
تاریخي اسناد د المغرب لپاره یوه ځانګړې کړکۍ وړاندې کوي په سیاسي او کلتوري ژوند کې. دغه اعمال نه یوازې د خپل وخت انعکاس دی، بلکې د راتلونکو نسلونو لپاره هم اوس هم د اعتبار وړ پاتې کیږي، چې د هیواد د پرمختګ ستراتیژۍ جوړولو او په معاصر نړۍ کې د دې ځای جوړولو کې مرسته کوي.