تاریخی انcyclopedia
مراکش يو څو ژبنی هېواد دی، چيرته چې د صدیونو راهیسې مختلفې ژبني دودونه او کلتورونه سره تکیل شوي دي. د مراکش ژبنۍ وضعیت ځانګړی دی، ځکه دلته زیات څو ژبې کارول کیږي، چې مختلف تاریخی او کلتوری ریښې لري. تر ټولو شته ژبې عربي او بربری دي، خو فرانسوي هم یو اړین ځای لري چې په رسمي او تجارتي دوایو کې کارول کیږي.
د مراکش د اساسي قانون له مخې، عربي او بربری رسمي ژبې دي. عربي ژبه، چې د اسلام او دودونو ژبه ده، په هېواد کې تسلط لري او په دولتي ادارو، رسنيو او تعلیم کې کارول کیږي. سره له دې، د هېواد د څو کلتوري او څو مذهبي طبیعت په پام کې نیولو سره، بربری ژبه هم د رسمي حیثیت لري، او په وروستیو کلونو کې د ساتنې او پراختیا هڅې روانې دي.
په مراکش کې عربي ژبه په دوو بنسټیزو بڼو کې موجوده ده: کلاسیک عربي (یا فصحه) او مراکشي عربي لهجه، چې داریدا په نوم پیژندل کیږي. کلاسیک عربي په رسمي شرایطو کې کارول کیږي، لکه قانون جوړونه، رسنۍ او تعلیمي ادارو. دا د عربي ژبې یوه بڼه ده چې په قرآن او ادبیاتو کې کارول کیږي.
داریدا، بل اړخ ته، یوه خبرې ژبه ده چې د مراکشي خلکو ورځنی ژوند کې کارول کیږي. دا ادبي ژبه نه ده، بلکې د عربي، بربری، فرانسوي او حتی هسپانوي عناصرو یوه ګډه ژبه ده، چې مراکش ته ځانګړې وي. داریدا په کورنیو، بازارونو او عامه ځایونو کې پراخه کارول کیږي، او همدارنګه په ډېری تفریحي پروژو او سندرو کې کارول کیږي. دا د کلاسیک عربي سره د لغت او ګرامر له مخې په لویه کچه توپیر لري.
بربری ژبه، یا تامازِغت، د هغو مهمو ژبو له ډلې څخه ده چې په مراکش کې خبرې کیږي. دا هغه ژبه ده چې په تاریخي ډول د مختلفو بربری خلکو ترمنځ خپره شوې، چې دغه هېواد ابادوي. بربری ژبه څو لهجې لري، چې د سیمې په اساس مختلفې دي: په ځانګړې توګه، تر ټولو مشهوره لهجې ټاچیلحیت، تارفیط او مرکزي تامازِغت دي. د دې لهجو هر یو ځانګړتیاوې لري او ممکن په نورو لهجو کې جدي توپیر ولري.
بربری ژبه د مراکشي کلتور کې مهمه رول لري، په ځانګړې توګه د کلیوالو نفوس لپاره، چې په ورځني ژوند کې یې کاروي. سره له دې، په وروستیو څو لسیزو کې، بربری ژبه په ښاري ټولنو کې خپل اهمیت ځینې برخه له لاسه ورکړی دی، چیرته چې داریدا د اړیکو اصلی ژبه ده. د 2001 کال په ترڅ کې، پاچا محمد VI اعلان وکړ چې بربری ژبه به د عربی ژبې سره په رسمي توګه پیژندل کیږي، چې د هېواد ژبنۍ او کلتوري پیژندګلوی پیاوړی کولو کې مهم ګام دی.
فرانسوي ژبه د مراکش په اړه مهم او پراخه کاري ژبه ده، سره له دې چې رسمي وضعیت نه لري. فرانسه له 1912 څخه تر 1956 پورې په مراکش کې د مستعمره ځواک په توګه فعالیت کړی، او د خپلواکۍ ترلاسه کولو وروسته، فرانسوي ژبه د علم، سوداګرۍ او دیپلوماتۍ لومړی ژبه په پاتې شوه. نن ورځ فرانسوي په دولتي ادارو، تعلیمي مؤسساتو او تجارتي اړیکو کې کارول کیږي، په ځانګړې توګه په لویو ښارونو او د تعلیم یافته طبقې ترمنځ.
همدارنګه، فرانسوي د رسنیو په بیلابیلو برخو کې هم پیاوړی کارول کیږي، لکه تلویزیوني چینلونه، ورځپاڼې او مجلې. فرانسوي د ډېرو پوهنتونونو پروګرامونو ژبه ده، په ځانګړې توګه د علم، تخنیک او طب په برخه کې. پداسې حال کې چې عربي او بربری د ورځني ژوند او کلتوري دودونو کې کلیدي رول لري، فرانسوي ژبه د مراکشي ټولنې مهم عنصر پاتې کیږي.
هسپانوي ژبه هم په ځینو برخو کې، په ځانګړې توګه په شمال کې، لکه تانجیر او تيتوان کې پام وړ اغېز لري. دا ژبه د کلتور له لارې په چورلکه دوره کې سیمه کې خپره شوه، کله چې د مراکش شمالي سیمې د هسپانوي کنټرول لاندې وې. د هسپانوي اغېز محلي کلتور کې پاتې دی، په ځانګړې توګه د زړو نسل خلکو تر منځ، چې په ورځني ژوند کې یې کارول کیږي، په ویژه د سرحدي سیمو کې.
نن ورځ هسپانوي ژبه دومره پراخه کارول نه کیږي لکه فرانسوي، مګر بیا هم په ځینو برخو کې، لکه سیاحت او سوداګرۍ کې، خپل اهمیت لري. په وروستیو کلونو کې هسپانوي ژبه هم د مراکشي زده کونکو لپاره مهمه شوې چې په هسپانیه یا نورو هسپانوي ژبو کې د خپلې زده کړې دوام وکړي.
مراکش د يو عادي چند زبانه ټولنې مثال دی، چیرته چې ژبې نه یوازې په ورځني ژوند کې کارول کیږي، بلکه د هېواد د کلتوري پیژندګلوی په جوړولو کې هم مهم رول لري. د ګڼو نورو هیوادونو برعکس، چیرته چې یوه یا دوه ژبې تسلط لري، په مراکش کې څو ژبې سره ژوند کوي او په موازي توګه کارول کیږي. دا چند زباني طبيعت د هنر، ادبیاتو، موسیقۍ او حتی په سیاست کې اغیزه لري.
سره له دې چې د ژبو دا تنوع سره څه پیچلتیاوې لري، مراکشي ټولنه د ټولو ژبو ساتنې او پراختیا په برخه کې خپله اراده لري. دا د ملي اتحاد او خود پیژندنې د مبارزې مهمه برخه ده. په وروستیو کلونو کې، په مراکش کې د بربری ژبې ساتنې او عامه کولو هڅې روانې دي، او همدارنګه د عربي او فرانسوي کلتور د زده کړې او کلتوري پروګرامونو له لارې انکشاف.
د مراکش لپاره یوه لویه ننګونه د ژبو ساتنه او پراختیا ده چې د نړیوال والي او تخنيکي پرمختګ په شرایطو کې شتون لري. ټیکنالوجۍ او انټرنېټ د فرانسوي او انګلیسي ژبو پراخېدو ته چټکتیا ورکوي، چې دا ممکن د سنتي ژبو د کارونې اغېز وکړي. سره له دې، د مراکش حکومت فعالانه په ژبو او کلتوري میراث ساتنې کې کار کوي. د بربری ژبې د تعلیمي نظام کې انکشاف او د هېواد د ټولو ژبو لپاره د میډیا پلتفورمونو پرمختیا د دې بهیر مهمه برخه ده.
د زیاترو مراکشي خلکو لپاره، دا مهمه ده چې د سنتي ژبو او مدرنې نړیوال تمایلاتو تر منځ توازن وساتي. د دې هڅې چې د خپل څو ژبني میراث ساتلو په هدف کې د نړیوالوالي په شرایطو کې، د هېواد د ملي سیاست او ټولنیز پرمختګ مهمه برخه ده.
د مراکش ژبنۍ وضعیت د دې روشن مثال دی چې څنګه تاریخي میراث، کلتوري سنتونه او نړیوال تمایلات یوځای ژوند کوي او متقابل عمل کوي. عربي، بربری، فرانسوي او هسپانوي ژبې یوازې د اړیکو وسایل نه، بلکې د مراکشي پیژندګلوي مهمې اجزاؤ هم دي. هېواد د خپلو ژبو ساتنې او پراختیا پر وړاندې مبارزه کوي، چې دا هغه ته اجازت ورکوي تر څو د خپل شتمن کلتوري میراث ملاتړ وکړي او د اوسني نړیوال تمایلاتو سره انطباق وکړي.