تاریخی انcyclopedia
نیپال یوه شتمنه او اوږده تاریخ لري، چې د وتلو شخصیتونو سره ډکه ده چې د دې هېواد په کلتور، دین او سیاسي ژوند کې یې نه هیرېدونکي اثرات پریښي دي. د نیپال مشهور تاریخي شخصیتونه په بېلابېلو برخو کې کلیدي رولونه لري، د دودونو د پرمختګ، د ټولنیزو او حکومتونو اصلاحاتو، او د کلتوري ورثې د ساتنې په ګډون. په دې مقاله کې د هغو خورا اغیزمنو تاریخي شخصیتونو په اړه خبرې کېږي چې د نیپال تاریخ یې جوړ کړی دی.
یوه له لومړنیو پیژندل شویو حکمرانانو څخه پراجناراج و، چې په ۵م صدی میلادي کې ژوند کړی. هغه د لچهاوي قدیم سلطنت مشري کوله، چې د اوسنۍ نیپال په سیمه کې موقعیت درلود. پراجناراج د بدیسم د پراختیا او د خپلې سلطنت د قدرت د پیاوړتیا لپاره هڅونې وکړې. هغه همدارنګه د ګڼو مذهبي ودانیو د جوړولو په پیل کې مشهور دی، چې د دې سیمه د کلتوري ورثې مهمه برخه ګرځیدلې.
سلطان د اداری اصلاحاتو سره مشهور و، چې د ټولنیز جوړښت د پیاوړتیا او د مختلفو قومونو ترمنځ د اړیکو ښه کولو لپاره وه. د هغه واکمني هم د نیپال لپاره د سوکالۍ یوه دوره شوه، ځکه چې لچهاوي د هندوستان او چین سره سوداګرۍ او کلتوري اړیکې پراخه کړې.
رامیشور ماکارا د ۱۲م صدی د نیپال په سیاسي تاریخ کې یوه مهمه څېره وه. هغه د دې دورې یوه له وتلو حکمرانانو څخه و چې په نیپال کې د یوې متحدې او سیاسي وضعیت د تثبیتولو کې کلیدي رول درلود. ماکارا د ستراتیژیکو پریکړو په کولو کې مشهور و چې له دې لارې یې د نیپال په ګڼو سیمو کې خپل قدرت او سیمې پراخه کړې.
سربېره پر دې، رامیشور ماکارا د نیپال په کې بدیسم او هندویزم د پراختیا کې فعال و، چې همدارنګه په هېواد کې په کلتور او مذهبي عمل کې ژور تاثیر پرېښود. د هغه واکمني د معمارۍ او هنر په پرمختګ کې اوږدمهاله اغیزه ولرله، په ځانګړې توګه په د ګلیو د جوړونې برخه کې.
پادما سمبهوا، چې د ګورو رینپوچې په نوم هم پیژندل کیږي، یوه تبتنۍ بدی ډلې استاذ و، چې په ۸م صدی کې د نیپال او تبت کې بدیسم د پراختیا په برخه کې کلیدي رول درلود. داسې ګڼل کیږي چې هغه په نیپال کې بدیسم بنسټ کېښود، په ځانګړې توګه د هغه ختیځ او شمالي سیمو کې، او د روحاني عملونو په برخه کې یې یوه لویه اصلاح ګر وه.
فکر کیږي چې پادما سمبهوا په نیپال کې ګڼ شمېر مقدس زده کړې او کړنې راوړې، چې د تبت بدیسم لپاره بنسټیزې شوې. د هغه اغیزنه یوازې د مذهبي ژوند پورې نه محدودیده، بلکې فلسفې، هنر او ادب ته هم غځیدله. هغه د څخه د پوهې او روحاني ژوند مرکزونه جوړولو لپاره همنیس دی.
پیرتامالي د ۱۵م صدی په نیپال کې له وتلو حکمرانانو څخه و، چې د ماللا د سلطنت د قدرت په پیاوړي کولو لپاره یې خپلې هڅې پریښي. هغه د ګڼو فرهنګي او معماریو د جوړښتونو په رامینځته کولو کې مرسته وکړه، چې د نیپال په سیمو کې د مهمو نښانو په توګه مخې ته راغلل.
پیرتامالي په بهرني سیاست کې هم د خپلو پوهیو لپاره مشهور و. د هغه د هڅو له امله د ګاونډیو سلطنتونو سره د اړیکو تثبیت کولو کې نیپال ته خپلواکي او د هند او تبت سره اقتصادي اړیکې پراختیا ورکول. د هغه واکمني د نیپال د کلتوري او سیاسي مرکز په توګه د جوړیدو مهم مرحله وه.
بندیشاه د ۱۶م صدی یوه وتلې حکمران و، چې د نیپال پر تخت باندې ناست و. د هغه واکمني د اجتماعي-سیاسي اصلاحاتو او مرکزي قدرت پیاوړي کولو سره د پام وړ وخت و. بندیشاه د نیپال د زیربنایی پروژو په پرمختګ کې مهم رول درلود، د هغه حکومت د سړکونو، پلونو او معبدونو د فعال جوړونې سره تړاو درلود، چې د هیواد په کورنیو اړیکو کې د ښه والي لامل شو.
شاه همدارنګه د بهرني سیاست په موضوعاتو کې د خپلې پاملرنې لپاره مشهور و، چې د ګاونډیو دولتونو سره اوږدمهاله اړیکې جوړې کړې. دا نیپال ته ثبات او اقتصادي پرمختګ راوړ. د بندیشاه د واکمنۍ پر مهال یو شمیر هڅې وشوې چې د نیپال سیمې یوځاې کړي، چې پایله یې د یوه پیاوړي دولت په توګه د نیپال کنسولیډیشن شوه.
پرنیش نیپال یوه وتلې سیاسي څېره وه، چې د ۱۸م صدی په جریان کې د نوې دولت بنسټ کې مهم رول درلود. هغه د نیپال د مختلفو ابدلو او شخړو وروسته د نیپال د یو ځای کولو یوه مهمه څېره وه. د هغه په مشرۍ د ملي شناخت د پیاوړتیا او د زیربنایی پرمختګ پیل وشو.
نیپال د پرنیش په حکومت کې د جنوبي آسیا په سیمه کې یوه باثباته او اغیزمنه دولت ته اړ شوی. د یادونې وړ ده چې د هغه واکمني د شاهانو د نوې سلطنت د جوړښت پیل ګڼل کیږي، چې تر ۲۰۰۸ کاله پورې یې نیپال ته د واک چلولو لپاره پاتې شوه. هغه د تعلیمي او روغتیا په برخه کې د پرمختګ هڅو لپاره هم مشهور و.
بیرانی چاندرا، چې د بیرانی چاندرا ماللا په نوم هم پیژندل کیږي، د نیپال یو وتلی تاریخي شخصیت و چې په هنر او کلتور کې د مهم رول په لوبولو کې شهرت لري. د هغه په واکمني کې نیپال د جنوبي آسیا په یوه مهم فرهنګي مرکز بدل شو. بیرانی چاندرا په رنګیني، معماري، مجسمه سازي او ادبیاتو کې فعال و، چې د نیپال د کلتوري ورثې په رامینځته کولو کې یې تاثرات ول.
سربیر، بیرانی چاندرا د محلي صنایعو د ملاتړ لپاره هم مشهور و، لکه د نساجۍ، سرامیک او لرګیو تولید، چې د نیپال د صنعتي صنعت د سوکالۍ سبب شو. د هغه واکمني د نیپال د کلتوري او هنري دودونو په پرمختګ کې یوه مهمه مرحله وه.
د نیپال تاریخ د ګڼو وتلو تاریخی شخصیتونو له خوا جوړ شوی چې په کلتور، سیاست او دین کې یې ژور اثرات پریښي. له هغو پاچاهانو چې د زیربنایی پرمختګ او د هیواد د یو ځای کولو لپاره هڅه کوي، تر هغو روحاني مشرانو پورې چې په بدیسم د پراختیا په برخه کې مهم رول لري، دې شخصیتونو یوه نه هیره ورورسته پرېښود. د دوی ژوند او لاسته راوړنې د راتلونکو نسلونو لپاره مهم درسونه پاتې کیږي، چې د نیپال هویت او دودونه ساتل کې مرسته کوي.