تاریخی انcyclopedia
هالینډي ختیځ هند کمپنۍ (Vereenigde Oostindische Compagnie, VOC) په ۱۶۰۲ کال کې تأسيس شوه او د نړۍ یو له لومړیو شریکتياوو کمپنیو څخه شوه. VOC د هالینې هیواد په اقتصاد او د ۱۷م او ۱۸م پیړیو په نړیواله سوداګرۍ کې کلیدي رول ولوباوه. کمپنۍ د ختیځې آسیا څخه، په ځانګړې توګه د انډونیزیا او هند څخه، د مسکو، کاټن، چای او نورو توکو په سوداګرۍ تخصص درلود.
د ۱۷مې پیړۍ په پیل کې، هالند د هسپانوي حکومت څخه آزادي وروسته د ختیځ هند په سوداګرۍ کنترول لټوونکی و. د هسپانیا او پروتوګل په څیر د نورو اروپایی قدرتونو سره سیالۍ د یو پیاوړي سوداګریز سازمان جوړونې ته اړتیا راپورته کړه. په ۱۶۰۲ کال کې، څو هالینډي سوداګریزې کمپنۍ د ختیځ هند کمپنۍ په توګه یوه شریکتيا کې راغونډ شوې.
VOC د شریکتيا په توګه تنظیم شوی و، چې د ډیری سرمایه ګذارانو څخه پانګه راجلبولو ته اجازه ورکوله. د کمپنۍ سټاکونه په مالی بازارونو کې پلورل کیدل، چې دا یې د عامه سټاک سره د لومړیو کمپنیو څخه یوه جوړه کړه. د کمپنۍ اداره د مدیره پلاوي لخوا ترسره شوه، چې له مدیرو څخه جوړ شوی و، چې د سوداګرۍ، مالي او اکتشافي مسلو په اړه مهمې پریکړې نیولې.
هالینډي ختیځ هند کمپنۍ د خپلو سوداګریزو لارې پرمخ بیولو کې په فعاله توګه کار کوي. کمپنۍ مختلفو سیمو کې فکتورۍ او مستعمرې جوړې کړې، چې په دې کې شامل دي:
هالینډي ختیځ هند کمپنۍ نه یوازې سوداګرۍ کوي، بلکه نظامي ځواک هم لري. دا خپله پوځونه او کښتۍ درلودې، چې د کمپنۍ مفاداتو ساتنې او د سیمو کنترول پراخولو کې مرسته کوي. VOC اکثره د دیپلومالۍ او نظامي اقداماتو څخه د خپلو موخو ترلاسه کولو لپاره ګټه اخلي، د محلي حاکمانو او نورو استعماري قدرتونو سره نښتو ته داخله کیږي.
د ۱۷مې پیړۍ له منځه، هالینډي ختیځ هند کمپنۍ خپل اوج ته رسیدلې. دا د نړۍ تر ټولو ستر سوداګریز شرکت شو، چې هالند ته د پام وړ شتمني او اغیزه ورکوي. مګر، د بریالیتوب سره سره، د کمپنۍ اداره د فساد او غیر مؤثریت له امله ستونزمنه شوه.
د ۱۸مې پیړۍ په پای کې، VOC له جدي ستونزو سره مخ شوه. د بریتانیا او فرانسې په څیر نورو اروپایی قدرتونو سره سیالي، همدارنګه داخلي ستونزې، د مالي سختیو او فساد په شمول، د کمپنۍ د زوال لامل شوې. په ۱۷۹۹ کال کې، د اصلاحاتو ناکام_attempts، VOC لغوه شوه، او د دې شتمنۍ هالنډي دولت ته لاړې.
که څه هم کمپنۍ له منځه لاړه، د هالینډي ختیځ هند کمپنۍ میراث د عصري نړۍ پر وړاندې اغیزه کوي. دا د استعماري سوداګرۍ او نړیوالې سوداګرۍ سمبول شوه. VOC د هغو هیوادونو په فرهنګ، ژبه او اقتصاد کې هم ژور اثرونه پرېښودل چیرې چې دا فعالیت کوله. د ډېرو عصري هالینډي کلمو او رواجونه د VOC دورې ته رسي.
هالینډي ختیځ هند کمپنۍ د خپل وخت څخه یوه له خورا مهمو مؤسسو څخه وه، چې تاریخ یې بدل کړ او په مختلفو هیوادونو کې یې په اقتصاد او فرهنګ کې نښې پریښودې. دا د دې مثال شوه چې څنګه سوداګري، سیاست، او نظامي ځواک د نړیوالو میدانونو کې د بریا لپاره سره یوځای کیدی شي.