تاریخی انcyclopedia
د ۱۸۶۵ څخه تر ۱۹۰۰ کال پورې د متحده ایالاتو تاریخ یوه مهمه بدلونونو او بدلونونو دوره وه. د کورنۍ جګړې وروسته، چې په ۱۸۶۵ کال کې پای ته ورسېده، هېواد د جنوبیو ایالتونو بیا رغونې او د آزاد شوي تور پوستو غلامانو ټولنې ته د ادغام په اړه دنده لرله. دا بهیر، چې د بیا رغونې په نامه یادیږي، د شدت صنعتکارۍ سره سمون درلود چې د هېواد اقتصادي او ټولنیز جوړښت بدل کړ. په دې مقاله کې، موږ د بیا رغونې او صنعتکارۍ کلیدي اړخونه، د دوی اغیزه پر ټولنه او د امریکا راتلونکی څیړو.
بیا رغونه د کورنۍ جګړې وروسته سمدستې پیل شوه. د دې دورې اساسي هدف د جنوبیو ایالتونو بیا رغونه او آزاد شوي غلامانو ټولنې ته ادغام و. په دې دوره کې د متحده ایالاتو د اساسي قانون ۱۳م، ۱۴م، او ۱۵م تعدیلات آزاد شوي غلامانو ته مدني حقوق ورکړل، چې پکې د رایې ورکړې حق هم شامل و.
مګر بیا رغونه له جدي ستونزو سره مخ شوه. ډیری سپین جنوبی کسان د بدلونونو په اړه مخالفت درلود او فعاله توګه یې مقاومت وکړ. د ترهګریزو ډلو، لکه کو-کلاکس-کلان، جوړول تور پوستو امریکایانو او د هغوی متحدینو پر وړاندې تاوتریخوالی ته لاره هواره کړه. دا تاوتریخوالی د بیا رغونې پروګرامونو مؤثریت ته مهم خنډ وګرځید.
د بیا رغونې په ترڅ کې نوي سياسي جوړښتونه په جنوبي ایالتونو کې رامنځته شول، او تور پوستو امریکایانو د دولتي دندو نیولو پیل وکړ. مګر، د لنډمهاله بریا په واک کې، په ۱۸۷۷ کال کې بیا رغونه په بشپړه توګه له منځه لاړه، او جنوبي ایالتونه د جیم کراو قوانینو په پلي کولو کې پیل وکړ چې د تور پوستو حقوق محدود کړي او نژادي جلاوالی یې رامنځته کړ.
دا بدلونونه له اقتصادي ستونزو سره یو ځای وو، چې د ټولنیز او سیاسي فشار لامل وګرځید. ډیری تور پوستو امریکایان مجبور شول چې د "پور غلامۍ" په نوم د حقیقتي غلامۍ شرایطو کې په ښکار جوړو کې کار وکړي، او د کرایه سیستم کې د دوی امکانات او حقوق محدود شوه.
د بیا رغونې سره سره، امریکا د شدت صنعتکارۍ دوره تجربه کوله. نوي ټیکنالوژي، لکه ټلګراف، ریل پټلۍ او برښنا، د هېواد اقتصاد بدل کړل. صنعتي سکتور غلبه پیدا کړه، او متحده ایالات د کرنیز اقتصاد څخه صنعتې اقتصاد ته لاړ.
د نوي سکتورونو، لکه فولاد او تیلو، ظهور د اقتصادي ودې موتور وګرځید. د ښاري کډوالۍ زیاتوالی، ځکه چې خلک د ودې ښاری سیمو کې د کار په لټه کې د کلي سیمو څخه تښتي. د دې ښاری سیمو مثالونه کې په پیټسبرګ، شیکاګو او نیو یارک کې شامل دي، چې د صنعت مرکزونه شول.
صنعتیکاري د ټولنې په ټولنیز جوړښت کې مهم بدلونونه راوړي. پداسې حال کې چې شتمني او فرصتونه په صنعتکارانو او سوداګرو کې راټولیږي، ډیری کارمندان د سختو کار شرایطو، ټیټو تنخواوو او ټولنیزو ضمانتونو نشتوالي سره مخ شول. دا د کارموندنې حرکت او د اتحادیو د جوړیدو لامل شو.
کارمندان شروع کړل چې د خپلو حقوقو د ساتنې لپاره سازمان شي، چې د 1877 کال ستر اعتصاب کې څرګند شوه، کله چې د ریل ګاډي کارمندان په ټول هیواد کې د تنخوا کموالي پر وړاندې اعتصاب وکړ. په دې دوره کې اعتصابونه او احتجاجونه اکثرا شدیدا اړخ ته شوې، چې یوازې د کارمندان او سوداګرو تر مینځ فشار زیاتوي.
صنعتیکاري هم د متحده ایالاتو ته د مهاجرت د ډیرښت لامل شو. مهاجرین له اروپا، آسیا او نورو سیمو څخه تلاش کاوه چې د ژوند او کار غوره شرایط پیدا کړي. مهاجرین د فابریکو او ساختمانی کارونو کې د ټیټو تنخواوو د کارو دندې ډکې کړې، چې اقتصادي وده یې وده کړه، مګر دغه کار هم ټولنیز فشارونه په وجود راوړ.
د نفوس د تنوع زیاتوالی د کثیر الثقافتي ټولنې جوړیدو لامل شو، مګر هم هغه د نژادي او قومی شخړو لامل شو. په دې وخت کې د مهاجرت د محدودولو لپاره ګزاره شوی تحریکونه رامینځته شوي، لکه د 1882 کال د چینایي مهاجرت قانون، چې چینایي مهاجرینو ته په هیواد کې له ورود منع کړي.
د 1877 کال په کې د بیا رغونې پای او د سپین جنوبیانو د واک بیا ټینګښت د نژادي جلاوالي او د تور پوستو امریکایانو د ظلم د اوږد مهالې دورې لامل شو. د جیم کراو قوانین د نژادي تبعیض سیستم ټینګ کړ، چې تر منځنۍ شتمنۍ پورې پاتې شو.
با این حال، د بیا رغونې دوره د راتلونکو مدني حقوقو او ټولنیزو بدلونونو لپاره بنسټیزه وه. د بیا رغونې برنامه دا ښودلې چې د تور پوستو امریکایانو حقوقو او برابری په اړه مسله به د بحث یوه موضوع پاتې شي، چې په پایله کې به د ۱۹۵۰-۱۹۶۰ کلونو په میډ کې د مدني حقوقو لپاره مبارزې ته لاره هواره کړي.
د ۱۸۶۵ څخه تر ۱۹۰۰ کال پورې دوره د متحده ایالاتو په تاریخ کې یوه مهمه مرحله وه. بیا رغونه او صنعتیکاري د هېواد د سیاسي، اقتصادي او ټولنیز جوړښت باندې عمیق اغیزه وکړه. د مدني حقوقو او اقتصادي پرمختګ په څیر د پام وړ بریاوو سره سره، د دې دورې ډیری ستونزې تر اوسه پورې موجود دي. د دې دورې تحقیق د اوسني امریکایي ټولنې او د هغې تنوع په اړه ښه پوهیدو کې مرسته کوي.