د جاپان ادو عصر

ادو عصر، چې د توکګاوا دور په نوم هم پیژندل کیږي، د 1603 څخه تر 1868 پورې وخت نیسي او د جاپان په تاریخ کې د پام وړ دورو څخه یوه ده. دا دور د ثبات، ګډ ژوند او د خارجي نړۍ نه د هیواد جدا کولو ځانګړتیا لري. د ادو دور د جاپاني کلتور، هنر او د پیچلي ټولنیزې جوړښت د وده کولو وخت شو چې د هیواد په راتلونکي پرمختګ باندې ژور اغیز کړی.

د توکګاوا شګون تاسیس

ادو دور د توکګاوا شګون تاسیس سره پیل شو، کله چې توکګاوا اییاسو، چې یو سرلاری قومندان وو، لومړی شګون شو. دا پیښه د سامورائن د قبیلو ترمنځ د قدرت لپاره اوږد جنګ پایله وه:

• په 1600 کې د سیګیګاهارا په جګړه کې، توکګاوا قاطع بریا ترلاسه کړه چې له دې سره یې د جاپان کنټرول ترلاسه کړ.
• توکګاوا شګون د هغې لومړۍ حکومت شوه چې د اوږدې جګړو او جنګونو وروسته هیواد یو ځای کړ.
• د نوي شګون مرکز د ادو ښار (اوسنی ټوکیو) شو، چې ژر تر ژره د نړۍ له لویو ښارونو څخه یوه شوه.

سیاسي جوړښت

د ادو دور سیاسي سیسټم سخت مرکزیت او سلسله لري:

• شګون لوړه واک درلود او هیواد یې اداره کړ، په داسې حال کې چې دایمې (فیوډل لوردان) خپل ځمکې کنټرول کړې.
• د وفادارۍ سیستم د دایمې شګون ته د ساتنې او ملاتړ په بدل کې وفاداري برابره کړه.
• دایمې مکلف وو چې منظم ډول ادو ته ولاړ شي او د خپلې کورنۍ غړي د یرغمل په توګه پرېږدي ترڅو خپل وفاداري یقیني کړي.

اقتصاد

د ادو دور اقتصاد د پام وړ بدلونونه تجربه کړل چې د پرمختګ لامل شو:

• کرنې – د اقتصاد اصلي څانګې، بزګرانو په ځمکه کار وکړ او د وريجو تولید یې وکړ، چې اصلي مالیه وه.
• د سوداګرۍ وده – کورني او بهرني سوداګریز لارې فعاله شوې، چې د ښارونو او سوداګرو وده کې مرسته وکړه.
• د مصرف کلتور – د ژوند لوړه کچه د نوو توکو او خدماتو د ظهور لامل شوه، او همدارنګه د ښار کلتور د پرمختګ لامل شو.

کلتور او هنر

ادو دور د کلتور د وده او تخلیقي لاسته راوړنو وخت و:

• اukiيو-ای – د کاغذ پر چاپ کولو هنر، چې ورځني ژوند، طبیعت او د ښځو ښکلا څرګندوله.
• تئاتر – د تئاتري جنرونو، لکه کابوکي او نو، وده د کلتوري ژوند مهمه برخه شوه.
• ادبيات – رومانونه او شعرونه مشهور شول، د هغه لیکوالانو آثار لکه شیوهي، مورا ساکي شیکيبو، شهرت ترلاسه کړ.

ښوونه او فلسفه

ښوونه او فلسفه هم په دې دوره کې وده کړې:

• د ښوونې نظامونه – ښوونځي رامنځته کیدل چې د سامورائن او عادي خلکو د زده کړې لپاره خدمات وړاندې کوي.
• کنفوشیوسیزم – دې فلسفېپر ټولنې او سیاسي جوړښت باندې د پام وړ اغیز وکړ، د اخلاقي معیارونو بنسټ شو.
• د روغتیا پاملرنه – طب او کړنې، لکه اکوپنکچر، وده کړې، چې د خلکو روغتیا ته ښه والی ورکوي.

ټولنیز جوړښت

د ادو دور ټولنه سخت سلسله ایزه وه:

• کاستي سیستم – جاپاني ټولنه څلور اصلي کټګوريو ته وېشل شوې: سامورائن، بزګر، صنایع شورا ګان او سوداګر.
• سامورائن – امتیازي موقف درلود، د بوشیدو کود ته د تابع کیدو او د خپلو دایمې د ګټو ساتلو مکلفیت درلود.
• بزګران – د نفوس اکثریت تشکیلوي او د تولید سر ګروپ دی، سره له دې چې د هغوی حقوق محدود وو.

د انزوا سياسي

په 17مې پیړۍ کې، توکګاوا شګون د انزوا سیاست چې ساکوک په نوم هم پیژندل کیږي، منلی:

• بهرنی نفوذ محدود کړی شوی، او یوازې د هالنډ سوداګران د ناګاساکي په ښار کې سوداګرۍ کولو حق درلود.
• بدیسم او مسیحت د سخت کنټرول لاندې ول، او د مسیحي مبلغانو فعالیتونه بند شوي وو.
• انزوا جاپان ته اجازه ورکړه چې خپله کلتور او پیژندنه وساتي، مګر همدارنګه د تخنیکي شاتګ لامل شوه.

د ادو دور پای

ادو دور په 1868 کې د میجی انقلاب په پایله کې د امپراتورۍ واک ته د راستنیدو سره پای ته ورسېد:

• هغه ټولنه او کلتور چې د ادو دور په وخت وده کړې، د 19مې پیړۍ په پای کې د هیواد چټک بدلیدو ته اغیزه درلوده.
• د عصري حکومتونو او اقتصاد شکل ته تګ د لویدیځې ټیکنالوژۍ او نظریاتو په منلو سره پیل شو.
• د ادو دور میراث د جاپاني کلتور او پیژندنه باندې اغیزه ته دوام ورکوي، د هغو دودونو جوړولو چې تر نن ورځې پورې ساتل کیږي.

د ادو دور میراث

ادو دور یوه ارزښتناکه میراث پرېښوده چې د اوسني جاپاني ټولنې کې پاتې دی:

• دودونه او رواجونه – ډېری کلتوري کړنې، لکه جشنونه، د چای مراسم او هنر، د دې دور نه پاتې دي.
• هنر – د پراخو هنري شکلونو لکه اکييو-ای، په اوسني وخت کې خپل شهرت او نفوذ لري.
• د ادبياتو او تیاتر پر اغیزې – د ادو دور ادبیات او تیاتر داسې重要 څه دي چې له اډو دور وروسته هم له مطالعه او تقدیر سره مخ دي.

پایله

ادو دور په جاپان کې د پام وړ بدلونونو او لاسته راوړنو وخت و. دې دور د جاپاني پیژندنې، کلتور او دودونو د جوړیدو بنسټ ایښودلو چې تر نن ورځې پورې شته. د ادو دور ژور اثر په معاصر جاپاني ټولنه باندې موجود دی، او داسې میراث پرېښود چې د جاپانیانو په زړونو او فکرونو کې به د پیړیو لپاره ژوند وکړي.

شریکول:

Facebook Twitter LinkedIn WhatsApp Telegram Reddit email

نورې مقالې:

• د جاپان تاریخ
• په جاپان کې د پخواني دور.
• د نارا او هایان دوره په جاپان کې
• د جاپان سامورايي دوره او جاگرافي نظام
• د جاپان موډرنیزېدل او امپراتورۍ
• د جاپان وروسته جګړې دوره
• جاپان کې سامورايان
• فیدل جاپان
• جاپان په دویمه نړیواله جګړه کې
• په جاپان کې کلتوري انقلاب
• جاپان په لومړۍ نړیواله جګړه کې