تاریخی انcyclopedia
د زمبابوې د خپلواکۍ لپاره جګړه د هیواد په تاریخ کې یوه مهمه شېبه ده، چې د ۱۹۶۰مو کالونو له پیل څخه تر ۱۹۷۰مو کالونو پای پورې راځي. دغه جګړه د افریقا د خلکو د استعماري واکمنۍ او نژادي تبعیض څخه د آزادۍ لپاره یوه پراخې مبارزې برخه وه. دا نه یوازې د زمبابوې لپاره، بلکې د ټولې افریقا لپاره یوه مهمه اوښه وښودله، چې د خپلواکۍ او برابري لپاره د خلکو غوښتنې نښه ده.
د دویمې نړیوالې جګړې د پای ته رسیدو وروسته، استعماري امپراطورۍ کمزورې شوې، او په اکثرو افریقایي هیوادونو کې د خپلواکۍ لپاره مبارزه پیل شوه. په زمبابوې کې، چې په دغه وخت کې یې روډېزیا نومیده، سپینې لږکی د سیاسي او اقتصادي واک کنټرول درلود، پداسې حال کې چې توري وګړي له سیستماتيکي تبعیض او د حقوقو نشتوالي څخه رنځ وړو.
د ۱۹۶۰مو کالونو له پیله سیاسي ګوندونه راپورته کول پیل کړل چې د تورو خلکو حقوقو لپاره مبارزه وکړي. د دې ګوندونو څخه یوه یې د افریقایي ملي اتحادیه (African National Congress, ANC) وه، چې په ۱۹۵۷ کال کې جوړه شوې وه. مګر، د دې جوړیدو وروسته، ګوند بندیز ولګیده، او د دې مشرانو اړ شول چې پادری لارښوونه وکړي.
د ۱۹۶۰مو کالونو تر پای پورې د خپلواکۍ لپاره مبارزه دوه اصلي غورځنګونه ترهغه وخته پورې شامل شوي: د زمبابوې افریقایي خلکو اتحادیه (ZANU) او د زمبابوې افریقایي خلکو د ملي جبهې اتحادیه (ZAPU). دواړه ګوندونه د سپینې لږکی د رژیم سره مبارزه کوله، مګر مختلفو لارو ته یې تمایل درلود. ZANU، چې د روبرټ موګابه په مشري کې وه، د مسلحانه مبارزې باندې ټینګار کاوه، پداسې حال کې چې ZAPU، د جوشوا نکموس تر joht کیدلو لاندې، د سیاسي لارو پر لور تمایل درلود.
په ۱۹۶۴ کال کې ZANU او ZAPU د استعماري واکمنیو پر ضد د ګوریلا عملیاتو پیل وکړ، چې د مسلحانه جګړې پیل کیدو لامل شو. د ګوریلا ډلګۍ، چې "کمانډوز" نومول شوې، د نظامي اډو، پولیسو نښې او اقتصادي پروژو باندې بریدونه ترسره کول ترڅو د استعماري واکمنانو واک وځپي.
په ۱۹۶۵ کال کې، په روډیزیا کې د سپینې لږکی په مشرۍ د لومړي وزیر ایان سمیت یوه واحده د خپلواکۍ اعلان د انګلستان څخه وکړ. دې نړیوال غندنه راوپاروله او د روډیزیا پر ضد اقتصادي بندیزونه پیل کړل. دغه اعلان د څه وخت لپاره د جګړې شدت زیات کړ، ځکه چې توري وګړي د خپلواکۍ لپاره خپلې هڅې لا ځواکمنې کړې.
په ۱۹۷۰مو کلونو کې د خپلواکۍ لپاره مبارزه تر ټولو لوړه مرحله ته ورسیده. د ګوریلا ډلګیو او استعماري ځواکونو ترمنځ شخړه یوه حقیقي جګړې ته واوښته. د ځنګل جګړه (چې د زمبابوې د خپلواکۍ جګړه په نوم هم پیژندل کیږي) خطرناکه او تباه کونکي شوې. ځایي خلک د دواړو خواوو له لوري د تاوتریخوالي سره مخ شول، او په زرګونو خلک اړ شول چې خپل کورونه پرېږدي.
د نړیوالې ټولنې فشار او د داخلي مقاومت له امله، د روډیزیا سپینې حکومت د تورو ګوندونو له مشرانو سره خبرې اترې پیل کړې. د ۱۹۷۹ کال د لانکاشیر تړون لاسلیک کول یوه کلیدي شېبه وه، چې دې جګړې ته پای ورکړه او د جمهوریت پروسې پیل وکړ.
په ۱۹८۰ کال کې، زمبابوې رسمي توګه خپلواکي ترلاسه کړه. په نړیواله څارنې لاندې د ترسره شویو ټاکنو کې، د ZANU ګوند چې د روبرټ موګابه په مشري کې وو، بریالی شو. د هغه ټاکل کیدل یوه تاریخې شېبه وه، چې د استعماري واکمنۍ پای ته رسیدل او د زمبابوې لپاره نوي دور ته د پیل نښه وه.
د زمبابوې د خپلواکۍ لپاره مبارزه د هیواد په تاریخ کې یوه مهمه برخه ده چې د آزادۍ او عدالت لپاره د خلکو غوښتنې څرګندوي. سره له دې چې خپلواکي ترلاسه شوه، د استعماري دورې او داخلي شخړې پایلې لاهم په معاصر زمبابوې کې حس کیږي. مهمه ده چې د دې مبارزې درسونه یاد وساتو، ترڅو تاریخ تکرار نشي او د عدالت لرونکي راتلونکي لپاره کار وکړو.