تاریخی انcyclopedia
ماؤټ زیدون (۱۸۹۳-۱۹۷۶) د شلمې پیړۍ یو له ترټولو تاثیر لرونکو او متنازع سیاستوالو څخه دی، د چین د خلکو جمهوریت بنسټګر او د چین له کمونیزم په تاریخ کې کلیدي شخصیت. د هغه نظریې او د ادارې میتودونه د چین او ټوله نړۍ تاریخ کې ژور اغیز پریښی دی.
ماؤ د هنان په ولایت کې د شاو شین کلي کې وزیږید. د ځوانۍ په وخت کې یې ادبیاتو او سیاست ته لیوالتیا وښوده، چې دا یې د انقلابونو په حرکتونو کې د ګډون لامل شو. په ۱۹۱۸ کال کې یې د هنان ښوونکي انسټیټیوټ بشپړ کړ، چیرته چې یې خپلې کمونسټه نظریات پرمختګ وکړ.
په ۱۹۲۱ کال کې، ماؤ د چین د کمونسټ ګوند (ک.گ.) یو له بنسټونو څخه شو. هغه د چین په کورنۍ جګړه (۱۹۲۷-۱۹۴۹) کې کلیدي رول ولوباوه، چې د ګومینډان حکومت سره یې مخالفت وکړ. د هغه د پارتيزان جګړې ستراتیژي او د بزګرو راټولول د ک.گ. لپاره په ۱۹۴۹ کال کې بریا ترلاسه کړه.
د ۱۹۴۹ کال د اکټوبر په ۱ نېټه، ماؤ د چین د خلکو جمهوریت جوړول اعلان کړل. دا پیښه د هغه د سیاسي کارنامې پایه وه او د هیواد په تاریخ کې د نوي پړاو پیل. ماؤ غوښتل چې د مارکسیستي-لینینستي اصولو پراساس سوسیالیستي ټولنه جوړه کړي.
د خپل حاکمیت په لومړیو کلونو کې ماؤ شمیر رادیکال اصلاحات پیل کړل چې هدف یې د اقتصاد او ټولنې بدلون و. په دې کې د ځمکې اصلاحات، د صنعت ملیتوب او د همکاریو جوړول شامل وو. مګر د دې اقداماتو څخه ډیری ciddi اقتصادي ستونزو ته وده ورکړه.
د ۱۹۶۶ نه تر ۱۹۷۶ کال پورې په چین کې کلتوري انقلاب ترسره شو، چې ماؤ یې هدف د ګوند او ټولنې له "بورژوازي" عناصرو پاکول و. دا حرکت د درېشي فشارونو، د کلتوري میراث د تباه کولو او تشدد سره مل و. میلیونونه خلک د تعقیب قرباني شول، چې دا د چین په ټولنه کې ژور اغیز پریښود.
ماؤ زیدون نه یوازې سیاسی رهبر و، بلکې یو تاثیر لرونکې تیوریسین هم و. د هغه نظریاتو چې "ماؤیزم" په نامه یادیږي، داسې مفاهیم شامل وو لکه "د خلق جګړه" او "دايمي انقلاب". دا نظریات د نورو هیوادونو په انقلابي حرکتونو باندې خاصه اغیزه وکړه، په ځانګړې توګه په آسیا، افریقا او لاتین امریکا کې.
د ماؤ مړینه په ۱۹۷۶ کال کې په چین کې مهمې بدلونونو ته وده ورکړه. د هغه تر همکارۍ وروسته، حکومتونه د رادیکالو ادارو تخنیکونو څخه لرې شول، چې دا د دنگ شیاؤپین په سر کې اقتصادي اصلاحاتو ته یې لار هواره کړه. د دې سره سره، د ماؤ شخصیت لا هم متنازع پاتې دی: د ځینو لپاره، هغه یو قهرمان دی چې چین یې له بهرنیو نفوذ څخه ازاد کړ، پداسې حال کې چې د نورو لپاره، هغه یو ظالم دی، چې د میلیونونه قربانیانو مسولیت لري.
ماؤ زیدون یوه ایسی شخصیت دی چې په تاریخ کې متنازع ارزونې رامینځته کړي. د هغه نظریات او کړنې تر اوس پورې بحث او څیړنې کیږي، چې دا د شلمې پیړۍ یوه له تر ټولو مهمو شخصیتونو څخه جوړوي. د ماؤ وراثت د چین په سیاست او ټولنه او همداراز بین المللي اړیکو باندې تاثیر لري.