Tarih Ansiklopedisi
Bangladeş'in devlet sistemi, 1971 yılında bağımsızlığını kazandığı kanlı özgürlük savaşı sonrasında kurulduğu günden bu yana önemli bir evrim geçirmiştir. Bangladeş, gelişim sürecinde siyasi istikrarsızlık, ekonomik zorluklar ve sosyal değişimler dahil olmak üzere birçok iç ve dış meydan okumayla karşılaşmıştır. Ülkedeki devlet sisteminin evrimi, cumhuriyetin ilanı, reformlar, demokratikleşme ve ülkenin istikrarını sağlamak için gerekli kurumların gelişimini içeren birkaç aşamadan geçmiştir.
Bağımsızlık kazanılmadan önce Bangladeş, 1947'de iki bağımsız ülkeye, Hindistan ve Pakistan'a bölünen Britanya Hindistanı'nın bir parçasıydı. Bu bölünme sonucunda, modern Bangladeş'in topraklarını da kapsayan Pakistan'ın doğu kısmı Doğu Pakistan olarak adlandırıldı. Bu dönem, Batı Pakistan'dan gelen askeri ve siyasi elitlerin yönetimiyle karakterize edildi ve bu durum siyasi ve sosyal gerginliğe yol açtı. Doğu Pakistan, siyasi ve ekonomik marjinalleşmesinden memnun değildi ve bu durum, özerklik ve bağımsızlık hareketlerinin ortaya çıkmasında önemli bir rol oynadı.
Doğu Pakistan'daki devlet sistemi, İslamabad'daki merkezi otoritelerin siyasi kontrolüne tabiydi, bu da kalıcı iç çatışmalar yaratıyordu. 1950'lerde, kültürel ve dilsel farklılıklara dayanan bir dizi protesto dalgası başladı; çünkü Doğu Pakistan'da Bengal kültürü ve dili hâkimken, Batı Pakistan'da Urduca ve Arap kültürü baskın durumdaydı.
1971'deki kanlı Bağımsızlık Savaşı sonrasında Bangladeş bağımsız bir devlet haline geldi. Devlet sisteminin evrimindeki ilk adım, 1972'de kabul edilen Anayasa ile gerçekleşti; bu anayasa, ülkeyi parlamenter bir cumhuriyet olarak ilan etti. Anayasa, güçlerin ayrımını ve demokratik yönetim ilkerini öngörüyordu. Bağımsızlığın ilk yıllarında, ülke büyük ölçüde savaşın yaralarını sarma ve ulusal kurumları inşa etme üzerine odaklandı.
Bangladeş'in ilk cumhurbaşkanı Sheikh Mujibur Rahman liderliğinde, adalet, demokrasi, sosyal adalet ve eşitlik ilkelerine dayanan adil bir toplum yaratma hedefi doğrultusunda yeni bir siyasi düzen kuruldu. Ancak, yönetimle ilgili sorunlar, ekonomik zorluklar ve iç çatışmalar nedeniyle ülkedeki siyasi durum istikrarsız kalmaya devam etti. 1975'te Sheikh Mujibur Rahman, bir askerî darbe sırasında öldürüldü ve bu da ülkede bir askeri diktatörlüğün kurulmasına yol açtı.
Sheikh Mujibur Rahman'ın öldürülmesinden sonra Bangladeş, siyasi istikrarsızlık ve otoriter yönetim dönemi yaşadı. İlk olarak, ülkeyi askeri darbe ve sıkı kontrol yöntemleriyle yöneten askeri bir hükümete geçildi. General Hossain Muhammad Ershad, 1982'de iktidara geldi ve bir diktatörlük kurdu. Ülkeyi yönetirken, Bangladeş'in kriz ve ekonomik zorlukların üstesinden gelmesi için güçlü bir yönetime ihtiyaç duyduğunu savundu.
Ershad'ın yönetimi, gücün merkezileşmesi, muhalefete yönelik sert baskılar ve bazı ekonomik reformlarla karakterize edildi. Bu dönemde, bir miktar istikrar gözlemlendi, ancak siyasi özgürlük sınırlı kalmaya devam etti. 1990'da, kitlesel protestolar ve muhalefet tarafından uygulanan siyasi baskılar sonucunda Ershad, cumhurbaşkanlığı görevinden ayrılmaya zorlandı ve Bangladeş demokratik yönetime geri döndü.
Ershad'ın diktatörlüğünün 1990'da çökmesiyle Bangladeş'te siyasi evrimde yeni bir aşama başladı. Ülke çok partili bir sisteme geri döndü ve 1991'de ilk çok partili seçimler yapıldı. Seçimlerde, Begum Khaleda Zia liderliğindeki Bangladeş Millî Partisi (BNP) galip geldi ve Zia, başbakan oldu. Bu dönem, Sheikh Mujibur Rahman'ın kızı Sheikh Hasina'nın liderlik ettiği Awami Liga ile BNP arasında siyasi rekabetle karakterize edildi.
Bu dönemdeki reformlar, demokratik kurumların güçlendirilmesi ve ekonomik altyapının geliştirilmesine yönelikti. Ancak, siyasi yaşam, partiler arasındaki sık sık çatışmalar ve yönetim istikrarsızlığı nedeniyle gergin kalmaya devam etti. Partiler arasındaki karşıtlık birkaç siyasi krize ve ayrıca şiddet ve kargaşa olaylarına yol açtı.
2000'li yılların başlangıcında Bangladeş, siyasi ve ekonomik istikrar yolunda ilerlemeye başladı. 2009 seçimlerinde Awami Liga kazandı ve Sheikh Hasina başbakan oldu. O tarihten bu yana, ülke demokrasiyi geliştirme ve ekonomik büyüme yolunda ilerlemeye devam etti. Aynı zamanda, ülkede siyasi rekabet sürüyor ve yoksulluk ve sosyal eşitsizlik gibi ekonomik sorunlar hala geçerli olmaya devam ediyor.
Modern Bangladeş devlet sistemi, gelişmiş demokratik kurumlarla parlamenter bir cumhuriyettir, ancak siyasi şeffaflık, insan hakları ve yolsuzlukla mücadele konularında hâlâ bazı sorunlar bulunmaktadır. Awami Liga ve BNP gibi partiler, siyasette önemli bir rol oynamaya devam etmekte ve sosyal ve ekonomik reformlar halkın yaşam koşullarını iyileştirmeyi hedeflemektedir.
Bangladeş'in devlet sisteminin evrimi, bağımsızlıktan demokratik kurumların gelişimine ve siyasi istikrara kadar birkaç aşamadan geçmiştir. Askeri rejimler ve siyasi krizler de dahil olmak üzere zorlu bir yolculuğa rağmen, ülke çok partili sistemle parlamenter bir cumhuriyet olarak kendini kanıtlamayı başarmıştır. Bangladeş, şu anda yeni meydan okumalarla karşılaşarak vatandaşlarının yaşam kalitesini artırmayı hedeflemeye devam etmektedir.